بخشی از مقاله
چکیده
در دهه حاضر به دلیل رشد بسیار زیاد در مقادیر دادههای تولید شده در سازمانها و در اختیارداشتن دادههایی که در اصطلاح به آنها دادههای کلان میگویند، سیستمهای اطلاعات مدیریت به سختی قادر به پردازش و ارائه تحلیلهای موردنیازِ مدیران هستند. بدین منظور، با هدف طراحی سیستمهایی که قادر به پردازش حجم کلانی از دادهها باشند و مدیران را در اتخاذ تصمیم های اثربخش یاری رسانند، سیستمهای هوش کسب و کار توسعه یافتهاند. در این میان،ماهیتِ دسترسی به دادهها در سیستمهای هوش کسب و کار، میتواند موضوع تصمیمگیری اخلاقی در این گونه سیستمها را از اهمیت خاصی برخوردار نماید. موضوعی که پیش از این در ایران توجه پژوهشگران را به خود جلب ننموده است. بدین ترتیب، پژوهش حاضر با هدف مطالعه مسائل اخلاقی در سیستمهای هوش کسب و کار تلاش دارد تا ضمن تبیین این مهم، نسبت به ایجاد آگاهی برایمدیرانِ کسب و کار و ارائه راهکارهایی بهمنظور جلوگیری از بروز هزینههای ناشی از سوء استفاده از دادهها و بروز رفتارهای مغایر با منشور اخلاقی، اقدام نماید. در انتها راهکارهای عملی در این راستا ارائه شده است.
کلیدواژهها: سیستم هوش کسب و کار؛ هوش تجاری؛ تصمیمگیری اخلاقی؛ سناریور اخلاقی؛ مدیریت فناوری اطلاعات.
.1 مقدمه و بیان مسئله
سازمانها از اساسی ترین بنیانهای اجتماع کنونی هستند و مدیران زمینهساز رشد و تعالی سازمان یا انحطاط و نابودی آنها هستند. بحث اخلاق در مدیریت به عنوان عاملی که میتواند سرنوشت سازمان را تحت تاثیر قرار دهد، تاکنون توجه زیادی به خود جلب نموده است و طیف وسیعی از مسائل را در بر میگیرد. مسایل اخلاقی در واقع یکی از عمدهترین چالشهای مدیریتی هستند، زیرا آنها بیانگر تقابل میان عملکرد اقتصادی سازمان - به عنوان مثال در قالب درآمد، هزینه و سود - و عملکرد اجتماعی - در قالب تعهدات درون و برون سازمانی نسبت به دیگران - آن میباشند. ماهیت این تعهدات در معرض تفسیرهای متفاوتی قرار دارندهوسمِر - ، 1389، . - 13 برخی از این مسائل اخلاقی جدای از بحث فناوری اطلاعات مطرح میشوند - مانند تبانی، ارتشا، دزدی، برخی سیاستهای بازاریابی و سرمایهگذاری های کلان و غیره - و برخی دیگر به واسطهی ورورد فناوری اطلاعات به سازمانها، مورد نظر قرار میگیرند.
فناوری اطلاعات منشاء تغییرات بسیاری بوده است و انتظار می رود، همچنان تغییرات زیادی را نیز به همراه داشته باشد. گاها مشاهده می شود که با ظهور فناوری های جدید، تغییرات قابل توجهی در روش های سنتی بوجود می آید. در این زمینه میتوان به مثال هایی نظیر روش های نوین در برنامه ریزی برای یک مسافرت، ارتباط با تامین کنندگان، روش های فروش مبتنی بر وب و غیره اشاره داشت. بنابراین می توان انتظار داشت که فناوری اطلاعات تولید کننده چالش ها و مسائل جدیدی است که باید با در نظر گرفتن مسائل اخلاقی ، بررسی و رفتار شوند. مسائلی نظیر حریم خصوصی، امنیت، سرقت ادبی و مالکیت از جنبه های مطرح در این حوزه هستند که تا کنون در بحث های اخلاق در فناوری اطلاعات، بیشترین توجه را به خود نشان دادهاند. قابل ذکر است که غالبا مسائل اخلاقی زمانی بروز می کنند که میان منافع افراد تناقض بوجود می آید. به عنوان مثال، فردی که یک کتاب الکترونیکی را اینترنتی دریافت می کند؛ در مقایسه با فردی که آن کتاب را با حقوق پدیدآورندگان ، تولید کرده است، می توانند دارای منافع متناقضی باشند. امروزه در بحث اخلاق، مسائل مهم دیگری نیز در حال پدیدآمدن هستند که نیازمند توجه جدی پژوهشگران در این حوزه است - شولتز ، 2006، . - 9 آنچه حوزهیتمرکزِ این پژوهش قرار دارد، مطالعه مسائل اخلاقی در سیستمهای هوش کسب و کار - هوشمندی تجاری - است. در این زمینه توربان و همکاران بیان می دارند چهار مسئله می توانند پیاده سازی سیستم های هوش کسب و کار را تحت تاثیر قرار دهند که عبارتند از - توربان و همکاران، : - 2010
. یکپارچه سازی؛
. اتصال به دیگر سیستم های اطلاعاتی و بانک های اطلاعاتی؛
. سیستم هوش کسب و کار بنا بر تقاضا ؛
. مسائل اخلاقی.
همان گونه که مشاهده می گردد، چهارمین عامل، مرتبط با مسائل اخلاقی است که هرچند در مقام بررسی موفقیت پیادهسازی سیستمهای هوش کسب و کار بیان شده است، نیازمند پژوهش بسیاری است. روش بهکارگرفته شده در این پژوهش از نظر هدف کاربردی بوده و بهدلیل آنکه در آن از مطالعات کتابخانهای استفاده شده است، میتوان آن را پژوهش توصیفی دانست.
.2 پیشینه پژوهش
سیستمهای هوش کسب و کار. در دنیای رقابتی امروز، دسترسی به دادهها به منظور اتخاذ تصمیمهای صحیح و اثربخش، از اهمیت بسیار برخوردار است. نکتهای که شاید در این مقوله از اهمیت بالاتری نیز برخوردار باشد، چگونگی بهرهبرداری از دادههای موجود در جهت اتخاذ تصمیم هاست. این امر زمانی از اهمیتی دوچندان برخوردار می شود که حجم دادههای در دسترس به شدت بالا بوده و همچنین تغییرات در آنها لحظهای باشد - اشاره به موضوع دادههای کلان - . در این شرایط نیازمند سیستمی هستیم که بتواند مدیران سازمان را در جهت اتخاذ تصمیمهای صحیح یاری نماید؛ در اصطلاح به سیستم مذکور، سیستم هوش کسب و کار گفته میشود. هوش کسب و کار واژه ای است که مفاهیم متعددی نظیر معماری سیستم ها، ابزارها، پایگاه های داده، ابزارهای تحلیلی، نرم افزارهای کاربردی و متدولوژی ها را در بر می گیرد - توربان و همکاران، . - 2010
هوش کسب و کار به روش هایی اشاره دارد که با استفاده از رایانه به تبدیل داده ها به اطلاعات و اطلاعات به دانش اقدام می نمایند - لانگویست و پیرتیماکی ، - 2006 و به همین دلیل، به تدریج منجر به ارتقای تصمیم گیری سازمانی می شوند - ویلیامز و ویلیامز ، . - 2007 به زعم تقویفرد، به صورت کلی، میتوان سیستمهای هوش کسب و کار را سیستمهایی دانست که از طیف وسیعی از فناوریها و ابزارها نظیر پردازش تحلیلی برخط ، داده کاوی، انبارههای داده ، بازار داده ، تکنیکهای شبیهسازی، داشبوردهای مدیریتی ، تحلیلهای آماری، یادگیری، قابلیتهای بهینهسازی ، طبقهبندی، خوشهبندی، خلاصهسازی دادهها ، هشداردهی ، تصمیمگیری چندمعیاره و غیره استفاده میکنند - تقویفرد, ,1393 ص. . - 423-424
