بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله نشان میدهد که گرشاسب در گرشاسب نامه با چه نمودی تعریف شده است و در دیگر متون پهلوی از وی چه تصویری به دست داده اند. مقصود از کند و کاو در این زمینه یافتن چهره ی درست و دقیق گرشاسب از لابلای آثاریست که وی را به معرفی گرفته اند.در یک پژوهش علمی برای رسیدن به هدف تحقیق روشهای متعددی برگزیده میشود .از آنجا که موضوع این تحقیق در مورد سیمای جامی در گرشاسب نامه و دیگر متون پهلوی است ؛ بنابراین علمی ترین روش برای رسیدن به مسأله تحقیق روش اسنادی است.
سام نام خاندانی است که ثریت سومین فرد از این خاندان به تهیه عصاره گیاه مقدس هوم می پردازد و به پاداش این کار صاحب دو فرزند می شود اورواخشیه و کرس اسپه. گرشاسب پهلوانیست به ستبری کوه و نیرومندیی صد پیل و متصف به صفت نریمان. دشمنانش از مهیب ترین مظاهر شر و آشوب اند؛ همچون اژدهای شاخدار مردم اوبار، گندور آبزیِ دریا پاشنه و دیگرانی از این سنخ. بنا برآنچه از کتاب های پهلوی برداشت می شود گرشاسپ نامیرایست که هرگز شکست نمی خورد از جاویدانانیست که در روز پسین به فرمان اهورامزدا برانگیخته می شود و جهان را از آشوب می رهاند.
مقدمه
آدمی از نخستین روزهای آغاز زندگی برحسب نیازهای فطری با مظاهر طبیعی، با انسانهای پیرامونش وبا حوادث برخورد سلطه جویانه کرده است چگونگی برخورد وی با تمام این مظاهر خاطراتی شیرین یا تلخ، مفتخرانه یا مأیوسانه را در اذهان آن اهالی بجا گذاشته است. قصه این خاطرات برای آینده گان با غلو و مبالغه آب و تاب داده شده و بیان گردیده است این قصه ها و خاطرات از اعمال قهرمانان قبیله ها، بن مایه های حماسی ملل جهان را تشکیل داده است داستانهای حماسی هر ملل بیانگر شکوه قدرت و افتخارات آنان است و در تکوین مدنیت آن نقش محوری دارند .این داستانها منظومه های حماسی و حماسهای منثور را شکل داده اند و از مردانگی ها رشادتها و دلاوریهایشان و از شکست و پیروزی هایشان دم زدند .
گرشاسب از پهلوانان سیستان است و بنای این شهر را خودش بنیان می گذارد دلیر مرد سیستانی که با گرز گاوسارش یک تنه به جنگ وحشتناک ترین مظاهر اهریمنی می رود و موجودات شری که در پی تباهی دنیا اند چون سناویذکه، گندرو ی آبزی، اژدهای شاخدار، مرغ کمک، گرگ کبود را از پای در می آورد؛ حتی با ایزدان چون ایزد آتش و ایزد باد در می آویزد. او چون سیل طوفنده نیرومند و محکم همه را بر خاک هموار می کند؛ و لی خودش هر گز شکست نمی خورد در همه جنگها پیروز گر اوست.
در اوستا و همچنان در شاهنامه او را دارای فره ایزدی دانسته اند سومین باریکه فر ایزدی از فریدون جدا می شود به گرشاسب می رسد و این مزیت ایشبر داده می شود که ضحاک سه کلهِ سه پوزهِ شش چشم را که فریدون پسر آبتین در کوه دماوند به بند کرده است از بین ببرد و جهان را از آشوب وی برهاند.از چهره های جاویدانیست که بر اثر بی اعتنایی وی به دین مزدایی نیهاک با تیر به وی ضربت می زند و از تأثیرآن ضربت فعلا در کوه پیشانسه واقع در کابل به خواب غیر طبیعی فرو رفته است و در روز پسین به فرمان اهورامزدا برانگیخته می شود و جهان را به عدل و داد می آراید . نیاز هر ملت است که به تحلیل و شناخت حماسه های مرز و بومش بپردازد و آینده گان را از گذشتهء دورشان و چگونگی این گذشته بیآگاهاند؛ بنابر همین مسأله برآن شدیم تا بدانیم سسیتان و کابلستان و این دماوند چه کسانی را و چگونه پرورده اند.
پیشینهء تحقیق
آنچه در گفتمان همای حماسی و تاریخی بیشتر از همهء اسطوره ها و داستانهای حماسی مطمح نظر تاریخ نگاران و محققان است؛ رستم و خاندانش می باشد از جهت این برجستگی کارهای تحقیقی زیاد در مورد این خاندان نگاشته شده است از جمله در کتابهای چون حماسه سرایی در ایران، زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه، پژوهشی در اساطیر ایران و مقاله های در این زمینه که به بارزترین آنها در این بخش می پردازیم: ذبیح االله صفا در کتاب »حماسه سرایی در ایران« بیشتر به معرفی گرشاسب در گرشاسب نامه نظر دوخته و اینکه اسدی طوسی این حماسه را چگونه پردازش کرده است می پردازد.
- صفا، . - 289- 283 :1392محمد علی اسلامی ندوشن در کتاب »زندگی و مرگ پهلوانان در شاهنامه« هنگامیکه به رستم می پردازد او را به خاندان گرشاسب نسبت داده و خانوداه گرشاسب را از جهت پهلوان پروری در هر دوری برجسته می سازد »خانوادهء گرشاسب یکی از مهمترین خانواده های ایرانی بوده و مردانش که هریک پس از دیگری پهلوان اول بوده اند هم به زور بازو و هم به فرزانگی شهرت داشتند و قلمرو فرمانروئی آنها سیستان بوده است«
