بخشی از مقاله
خلاصه
نقش فنآوری اطلاعات در شکلدهی کسب و کارهای امروزی کاملا مشهود است. فنآوری اطلاعات یک توانمندساز بسیار حیاتی در خلق و نگهداری شبکههای کسب و کار انعطاف پذیر است. سازمانها در هنگام بکارگیری فنآوری اطلاعات و همچنین در زمان پیادهسازی طرحهای تحول مبتنی بر آن نیازمند شاخصهایی برای ارزیابی وضعیت فعلی خود و شناسایی نقاط قوت و ضعف هستند.
ضمن آنکه بسیاری از سازمانها می خواهند مبنایی برای مقایسه خود با سایر رقبا و حتی شرکا بر اساس میزان تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات داشته باشند. بر این اساس در مطالعه حاضر ابتدا مهمترین شاخصهای ارزیابی سازمانها بر اساس تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات شناسایی شده و سپس میزان اهمیت یا وزن این شاخصها تعیین گردیده است. با داشتن شاخصها و وزن آنها در حقیقت چارچوبی برای رتبهبندی سازمانها بر اساس سطح تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات ایجاد میشود.
.1 مقدمه
امروزه تغییرات گسترده ای در محیط کسب و کار اتفاق افتاده است. عوامل محیطی، سازمانی، و فنی بسیاری دست به دست هم دادهاند تا محیط کسب و کار در ابعاد سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، و فنی دچار تحولات اساسی شده و رقابتی شدید حول محور مشتری صورت گیرد. سازمان ها باید در میان امواج متلاطم تحولات محیطی تحول و ثبات خود را حفظ نمایند تا باقی بمانند و یا حتی رشد کنند
ثبات پویا، یعنی تحول مستمر در جهت پاسخگویی به تغییر شرایط و بهره برداری از فرصت های جدید، تنها راه پیش روی سازمان های امروزی است. فن آوری اطلاعات1 علاوه بر این که خود به عنوان عاملی در جهت تسریع و تشدید تحولات محیطی به شمار می آید، جزء جدایی ناپذیر تغییر و تحول در معماری سازمان برای برآوردن نیازهای عصر اقتصاد الکترونیک نیز به شمار می آید
این فشارهای محیطی که می توان آنها را به فشار های ناشی از بازار - رقابت جهانی، نیروی کار متغیر، مصرف کنندگان قدرتمند و ... - ، فنآوری - نوآوریها، تجارت الکترونیک، سربار اطلاعات، و ... - ، و جامعه - مسئولیت پذیری اجتماعی، قوانین دولتی، اخلاق، و ... - تقسیمبندی کرد
به گونهای محیط سازمانی را متلاطم و پویا میسازند که سازمانها برای رشد یا حتی بقا در چنین محیطی نمیتوانند تنها به اقدامات سنتی و تکراری مانند کاهش هزینهها اکتفا کنند بلکه باید به اقدامات نوآورانهای مانند تحول ساختارها یا فرایندها رو بیاورند.
بنابراین سازمانها باید با تحول مستمر در جهت پاسخگویی به تغییر شرایط و بهرهبرداری از فرصتهای جدید، در پی رشد موقعیت تجاری خود باشند . فنآوری اطلاعات در این میان نقش یک تسهیل کننده عمده را در فرایند تغییر سازمانی بر عهده گرفته است و همچنین عاملی در جهت حفظ ثبات و تعادل سازمان در محیط شدیدا متغیر امروزی به شمار می-رود .[3] سازمانهای بی ثبات و نامتعادل قادر به بقا و رشد نیستند؛ پس تمامی سازمانها باید به وسیله تغییر در اجزای خود، از جمله فنآوری اطلاعات، در برابر تغییرات و فشارهای محیطی واکنش مناسب نشان دهند
در طول سالهای گذشته تحقیقات متعددی در خصوص فنآوری اطلاعات و نقش بارز آن در عملیات کسب و کارها صورت گرفته است و به این ترتیب، محققان و کاربران دانش زیادی را در خصوص این حوزه از فنآوری ایجاد کرده و بکار گرفته اند. با این حال در سالهای اولیه توسعه فنآوری اطلاعات بسیاری از پروژههای مرتبط با تحول مبتنی بر این فن-آوری به دلایل متعدد با شکست مواجه شدهاند .[5] اما با گذشت زمان و توسعه همه جانبه فنآوری های اطلاعاتی، تمامی کسب و کارها ناچار به استفاده از این فنآوریها شدهاند.
فنآوری اطلاعات موجب خلق شیوههای نوین کسب و کار و نیز باعث بروز تغییرات بنیادین در بسیاری از کسب و کارهای سنتی شده است. با این حال بکارگیری صحیح فنآوریهای نوین اطلاعاتی و استفاده از فنون مدیریت تغییر تاثیر بسیار زیادی بر نرخ موفقیت دارند. قدرت شگرف پلتفرمهای مبتنی بر اینترنت و همچنین ارزان بودن آنها یکی از مهمترین دلایل استقبال چشمگیر کسب و کارها از تغییر به سمت مدلهای نوین کسب و کار مبتنی بر IT بوده است .[6] با حرکت سازمانها به سمت بکارگیری فنآوریهای مبتنی بر اینترنت، مدلهای جدید کسب و کار در صنایع مختلف بوجود آمده و سازمانها دچار تغییرات بنیادین در ساختار و نحوه اجرای عملیات میشوند.
از آنجاییکه IT تقریبا تمامی بخشهای سازمانهای امروزی را در بر گرفته است، مدیریت تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات بدون ایجاد تاثیرات منفی بر فرایندهای کسب و کار به یک مهارت حیاتی در تضمین بقای بلند مدت سازمانها تبدیل شده است .[7] بسیاری از مطالعات انجام شده در خصوص تحول مبتنی بر IT یک فرایند ساده و گام به گام را پیشنهاد می کنند که شامل شناخت وضع موجود، طراحی برنامه استراتژیک برای رسیدن به وضع مطلوب از پیش تعیین شده، و نهایتا طراحی و اجرای تحول مبتنی بر IT همراستا با برنامه استراتژیک است. البته باید دانست که فرایند تحول مبتنی بر IT یک فرایند پویا و پیچیده و نیازمند یادگیری مداوم است.
بنابراین سازمانها در هنگام اجرای این برنامهها باید وضعیت فعلی خود را به درستی شناخته و سپس آگاهانه گام-های بعدی را در جهت اجرای تغییرات مورد نیاز طراحی نمایند. از این رو دو سوال اساسی مطرح میشود: -1 شاخصهای اصلی ارزیابی تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات چیست، و -2 درجه اهمیت یا وزن هر یک از این شاخصها چقدر است؟ برای پاسخگویی به این سوالات، مطالعه حاضر به ترتیب زیر ساختار یافته است: بخش بعدی به بررسی مبانی نظری و پیشینه تحقیق اختصاص دارد. بخش سوم روش انجام مطالعه را شرح می دهد. در بخش چهارم یافتههای ناشی از مطالعه عرضه می شود و نهایتا در بخش پایانی، نتیجهگیری و پیشنهادها مطرح خواهند شد.
.2 مبانی نظری و پیشینه تحقیق
تحول مبتنی بر فن آوری اطلاعات یک فرایند کسب و کار است که چندین حوزه عملیاتی را درگیر میکند .[5] حتی در صورتی که تمامی فعالیتها به درستی انجام پذیرند، باز هم ممکن است خروجیها تامین کننده انتظارات مشتریان از نظر زمانی و کیفی نباشد. حال چنانچه فعالیتهای مختلف کاملا مطابق با برنامه پیش نروند کسب نتایج مطلوب بسیار دور از انتظار خواهد بود.
در دهه 1990 میلادی، محققان برای کممک به تحول سازمانها مبتنی بر فنآوری اطلاعات پیشنهاد کردند که نقش سازمانی با عنوان تسهیلگر تغییرات فنآوری اطلاعات1 ایجاد شود .[5] به عقیده این گروه از پژوهشگران، تغییرات ناشی از افراد است نه فنآوریغ بنابراین سازمانها نیاز به افرادی توانمند دارند که تغییرات را ایجاد نمایند. فنآوری اطلاعات تنها یکی از شرایط لازم برای توانمندسازی کارکنان را ایجاد میکند و آن فراهم نمودن اطلاعات است. هرچند عدم ابهام در ایجاد تغییرات فرایندی یکی از عوامل حیاتی در بازطراحی فرایندها است
گروهی دیگر از محققان، مالکیت فرایند2 را راهکاری برای تحقق پروژههای تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات می دانند . [9] مالک فرایند توسط بالاترین مقام سازمان تعیین میگردد و اختیار بکارگیری منابع مختلف از تمام بخشهای سازمان برای تحقق تغییرات برنامهریزی شده را دارد. در مطالعهای دیگر مشخص شد که IT و فرایندهای سازمانی در هنگام تغییرات بر یکدیگر اثر میگذارند و شرایط موجود تعیین کننده زمانهای مناسب اجرای برنامه تحول مبتنی بر فنآوری اطلاعات است. ضمنا تحول مبتنی بر IT کاملا به سطح توانمندی کارکنان سازمان وابسته است
تحول خدمات مبتنی بر فنآوریهای دیجیتال موضوع بسیاری از تحقیقات بوده است .[10] این تحول در حقیقت یک پاسخ استراتژیک به تغییرات ایجاد شده در فنآوریها و بازار است. هر چند نادیده گرفتن پیچیدگیهای سازمانی در هنگام اجرای این تغییرات میتواند ثبات و آرامش سازمان را برهم زده و موجب شکست سازمان شود؛ بنابرایناین حقیقت که تغییرات فنآورانه در سازمانها وابستگی زیادی به فرایندهای اجتماعی دارد و توسط ساختارهای رسمی و غیررسمی، تاثیرات سیاسی، و استراتژی های مدیریتی تعدیل می شود مورد تایید بسیاری از محققان قرار گرفته است
تحول مبتنی بر فنآ.ری اطلاعات در صنایع بسیاری مورد مطالعه قرار گرفته است. در مطالعه ای انواع مدلهای جدید کسب و کار در سازمانهای کارگزاری بورس که با تحول مبتنی بر IT ایجاد شده اند مورد بررسی قرار گرفتند و سپس شیوههای بکارگیری این مدلها برای سایر سازمانها و نیز روندهای آتی در این حوزه بررسی و معرفی شدند
