بخشی از مقاله
چکیده
در دنیای رقابتی امروز، بسیاری از شرکت های تولیدی وخدماتی ، ناگزیر شده اند به رویکردهای جدید مدیریتی سوق پیدا کنند. اهمیت ارزیابی عملکردبرای سازمانها مشخص شده است و در بسیاری از سازمانها نیز همکنون نقش مهمی دارد زیرا یکی از مهمترین راه هابرای بدست آوردن اطلاعات توسط مدیران برای تصمیم گیری می باشد مدل ارزیابی کارت امتیازی متوازن، اهداف و استراتژیهای شرکتی را به یک مجموعه مفهومی از معیارهای سنجش عملکرد تبدیل می کند که چارچوبی برای اندازهگیری و سنجش مدیریت استراتژیک فراهم میسازد. هدف این پژوهش شناسایی و ارزیابی شاخص های ارزیابی عملکرد پتروشیمی اراک بر اساس رویکرد کارت امتیازی متوازن است.
مقاله حاضر در راستای انجام تحقیق علمی از یک مدل مفهومی ارزیابی عملکرد با بکارگیری "کارت امتیازی متوازن" قصد دارد شاخص های عملکرد پتروشیمی اراک را ارزیابی کند. در این پژوهش چهار دیدگاه مربوط به ارزیابی متوازن تحت عناوین سازههای مالی، مشتری، فرآیندهای درون سازمانی و فراگیری مورد بررسی قرار گرفته است . جهت دستیابی به نتایج از روش تحلیل شبکه ANP فازی استفاده شده است. نتایج حاصل از تجزیه و تحلیل پژوهش نشان داد، شاخص های عملکرد پتروشیمی اراک با توجه به تکنیک کارت امتیازی متوازن به ترتیب اولویت مالی، مشتری، فرآیندهای درون سازمانی و فراگیری ، رشد مناسب بوده است.در این خصوص از 14 نفر از افراد خبره فعال و کارشناس در پتروشیمی اراک استفاده شده است.
مقدمه
در اواخر قرن نوزدهم دامنه فعالیت شرکتها از مرزهای جغرافیایی نیز فراتر رفت و در قرن بیستم شرکتهای چند ملیتی متولد شدند. مردم به سرمایه گذاری در این شرکتها روی آوردند و به این ترتیب در مالکیت واحدهای بزرگ اقتصادی سهیم شدند . در این زمان روابط اقتصادی بسیار پیچیده شد و مالکان به طور مستقیم قادر به نظارت بر کارکنان خود نبودند بنابراین برای هدایت و رهبری داراییهایشان از مدیران استفاده کردند. به عبارتی مدیر نماینده مالک بود و بر نحوه فعالیت داراییهای مالک نظارت می کرد و در این مورد به آنها گزارش میداد.
مالکان به دنبال حداکثر کردن ثروت و مدیران نیز به دنبال منافع شخصی خود بودند. گاهی اوقات ممکن بود که منافع مالک و مدیر هماهنگ و همسو نباشد و به همین دلیل تضاد منافع عظیمی بین مدیر و مالک ایجاد شد. این موضوع باعث طرح مبحث »ارزیابی عملکرد« و روشها و معیارهای مختلف آن شد که امروزه مورد توجه اقشار مختلف مانند اعتبار دهندگان، مالکان،دولت و حتی مدیران قرار گرفته است - شاهرودی و مژدهی،. - 1390 بیان مسأله امروزه رقابت در عرصه تولید و تجارت جهانی به واسطه کمرنگ شدن مرزهای اقتصادی ابعاد دیگری یافته و کوشش در جهت ارتقا و بهبود بهرهوری و کارایی بر اساس عقلانیت اقتصادی، همواره میباید مورد تاکید و توجه قرار گیرد.
در واقع میتوان گفت ، بدون افزایش کارایی و بهره وری هیچ اقتصادی نمیتواند انتظار اعتلای سطح زندگی مردم خود را داشته باشد - امامی میبدی, . - 1379 اندازه گیری کارایی به عنوان یکی از مهمترین روشهای ارزیابی عملکرد سازمانها و شرکتها مطرح میباشد که نتایج حاصل از اندازهگیری کارایی و روشهایی همچون الگو برداری، سازمانها را قادر میسازد تا ناراکاریی زیرواحدهای خود را برطرف نموده و عملکرد سازمان را بهبود بخشند - شاهرودی و شاکر محمودکیانی ،. - 1391 در اواخر دهه 1980 مقالات زیادی در اروپا و آمریکا در مورد ناکارآمدی شیوه های ارزیابی عملکرد شرکتها منتشر شد.
در پژوهشی که به وسیله انجمن ملی حسابداران آمریکا و مؤسسه سی ای ام آی در سال 1987 انجام شد، مشخص شد که 60 درصد از مجموع 260 مدیر مالی و 64 مدیر اجرایی در شرکتهای آمریکایی از سیستم ارزیابی عملکرد شرکت خود ناراضی بودند در نتیجه در پی یافتن راه حلی برای این مشکل برآمدند. - Harold, 2006 - اهمیت موضوع معیارهای مالی سنتی ارزیابی عملکرد، در عصر رقابت صنعتی به خوبی موثر واقع میشدند ولی این معیارها، با توجه به مهارتها و تواناییهایی که امروز سازمانها در تلاش برای دسترسی به آنها هستند، نمی توانند موثر باشند.
مدیران و پژوهشگران سعی میکردند تا سیستمهای ارزیابی عملکرد را اصلاح کنند. برخی بر "معیارهای مالی مربوط" و برخی دیگر بر بهبود "معیارهای عملیاتی" مانند زمان تولید و نرخ ضایعات تمرکز میکردند. با مشاهده و مطالعه در بسیاری از سازمانها مشخص شده است که مدیران تنها بر یک سری از معیارها - بدون توجه به سایر معیارها - تکیه نمیکنند و آنها خواستار بکارگیری متوازن معیارهای مالی و همچنین عملیاتی هستند و در نتیجه استفاده از کارت امتیاز متوازن از جمله روشهایی است که این خواست مدیران را پوشش داده و شناخت شاخصهای آن با توجه به نوع سازمان و شرایط خاص آن اهمیت شایسته ای دارد. - - Kaplan and Norton,2004
ادبیات و پیشینه پژوهش
در دههی 1990میلادی، مدل کارت امتیازی متوازن BSC1 ابتدا به عنوان یک روش نوین ارزیابی عملکرد و سپس به عنوان ابزاری جهت کمک به تحقق استراتژی، توسط رابرت کاپلان استاد صاحب نام دانشگاه هاروارد و دیوید نورتن مشاور برجسته مدیریت در امریکا مطرح شد و از سوی صاحبنظران مدیریت و مدیران سازمانها به شدت مورد استقبال قرارگرفت. - - Kaplan and Norton,2004 آنها در اغلب سازمانها، با یک مشکل عمده بر خورد نمودند:
مدیران این سازمانها، فعالیت هایمدیریتی خود را تنها بر اساس معیارهای مالی و اقتصادی بنانهادهبودند. ممکن است یک سازمان درگذشته بهنتایج اقتصادی بسیار مطلوبی دستیافتهباشد و در نتیجهی آن، برنامهریزی سالهای آتی خود را بر پایهی همان نتایج سال های قبل خود استوار نموده باشد، این امر بدین معناستکه تمام ارزیابی های سازمان نیز بر پایهی همان ارزیابی دورههای زمانی گذشته استوار گردیدهاست.
به عبارت دیگر:" ارزیابی انجام شده نسبت به جایگاه گذشتهی سازمان صورت گرفته است" - ارزیابی گذشتهنگر - .اما این نوع ارزیابی، قادربه پاسخگویی به این سوال نیست: سازمان به کجا خواهد رفت؟ این نوع ارزیابی، بهمثابه آناستکه شخصی بهطورمداوم به آینهی وسط اتومبیل بنگرد و فقط به جادهی پشتسر توجه نماید، در حالی که ماشین به سمت جلو درحال حرکتاست. سرعت بالا در تجارتجاریبینالملل باعثگردیده تا نیاز سازمانها به ارزیابیهای جامع و فراگیر، برجستهتر از گذشته گردد. به منظور مهیا نمودن سیستممدیریتیسازمان در جهت همگامشدن با سرعتکنونیتجارت، و دردسترس قرار دادن اطلاعات مورد نیاز مدیریت، بهمنظور تصمیمگیریهای صحیحتر، کارت امتیازی متوازن ایجاد گردید.
بهتر است بدانید که ارزیابی نمودن، تنها یک جنبه از کارت امتیازی متوازن است. کارت امتیازی متوازن یک سیستم است و نه یک سیستم ارزیابی صِرف. کارت امتیازی متوازن، ابزاری است در جهت تنظیم و دستیابی به اهداف استراتژیک سازمان. به اختصار میتوان گفتکه کارت امتیازی متوازن یک سیستم مدیریتی استکه سازمان را در جهت تنظیم مسیر و دستیابی به اهداف کلیدی استراتژیک خود حمایت مینماید. خلق کنندگان کارت امتیازی متوازن چهار منظر یا وجه اساسی را مطرح نمودند. این چهار منظر، سازمان را از کسب موفقیت یا شکست، آگاه مینماید. وظایف چهارگانه زیر با نگاه به چهار منظر ذکر شده، ارائه می گردد:
1 کارت امتیازی مالی: بهمنظورشناخت نیازمندیها و عملکردمالی سازمان مورد استفاده قرار میگیرد. معیارهای مالی از مهمترین اجزای نظام ارزیابی متوازن هستند. به ویژه در سازمانهایانتفاعی این معیارها به ما می گویند که اجرای موفقیتآمیز اهدافی که در سه منظر قبلی تعیین گردیدهاند، در نهایت، موجب چهنتایج و دستاوردهایمالی خواهدشد. تمامتلاشیکهبرایبهبودرضایتمندیمشتریان، ارتقایکیفیت و کاهش زمانتحویل محصولات وخدمات خود انجام میدهیم؛ اگر به نتایج مالی ملموس ختم نشوند، هیچ ارزشی نخواهند داشت.
2 کارت امتیازی مشتری: بهمنظور آگاهی از سطح رضایت مشتریان - از طریق سنجشهای کمی و کیفی در مورد کالا و یا خدمات ارائه شده - مورد استفاده قرار میگیرد.
