بخشی از مقاله
چکیده
در این تحقیق سازند داریان به سن کرتاسه پایینی در برش پسکهک واقع در شمال غرب شیراز جهت مطالعه ریز رخساره ها و محیط رسوبگذاري مورد بررس ی قرار گرفته است. این برش در شرقی ترین بخش زون ایذه در زون ساختاري زاگرس قرار دارد. ضخامت سازند داریان در این برش در حدود 227 متر بوده که با لیتولوژي غالباً آهکی و مارنی به سه بخش چینه سنگی تقسیم شده است. مطالعات ریز رخساره ها نشان دهند ه 10 ریزرخساره کربناته است که در چهار مجموعه رخساره اي لاگون - وکستون- پکستون جلبک سبز دار، مادستون فسیل دار، وکستون-پکستون فرامینی فردار بنتیک، پکستون اربیتولین دار - ، پشته سدي - گرینستون بیوکلستی - ، دریاي باز - وکستون- پکستون بیوکلست ی، فلوتستون بیو کلستی - و بخش هاي عمیق دریای ی - وکستون- پکستون فرامینیفر دار پلانکتونیک، وکستون-پکستون رادیولر دار، مارن - تشکیل شده اند. آنالیز رخساره ها نشان می دهد که نهشته هاي مورد مطالعه در یک رمپ کربناته ه موکلینال تا بخش هاي عمیق حو ضه برجاي گذاشت ه شده اند.
مقدمه
سازند داریان به سن کرتاس ه پایینی به عن وان آخرین سازند از گروه خامی است که توسط جیمز و وند - James and Wyn d , 1965 - نامگذاري شده است. از مجموعه رسوبات گروه خامی که تقریبا عمیق ترین سنگ مخزن هاي جنوب غرب ایران را تشکیل می د هند، سازندهاي فهلیان و داریان به عنوان سنگ مخزن هیدروکربونی، سازند هیث به عنوان پوش سنگ و سازند شیلی گدوان به عنوان سنگ منشاء - و در برخی موارد حتی به عنوان پوش سنگ - شناخته شده اند .
- Habibi et al., 1994 - بنابراین سازن د داریان در زون ساختاري زاگر س از نظر پتانسیل مخزنی هیدروکربنی حائز اهمیت اس ت. از این رو هدف از این تحقیق شناسایی تاریخچه رسوبگذاري سازند داریان در قالب آنالیز ریزرخساره ها و زیرمحیط هاي رسوبگذاري است. از لحاظ تقسیم بندیهاي زمین شناسی، برش مورد مطالعه در کمربند چین خورده- رانده زاگر س و در محدوده زون ایذه قرار گرفته است . - Falcon, 1961 - زون ایذه توسط گسل بالارود از زون لرستان جدا می شود و حدفاصل آن با زون فارس گسل کازرون است. از جنوب به فروافتادگی دزفول و از شمال به گسل زاگرس مرتفع محدود می شود.
برش پسک هک از سازند داریان داراي مختصات جغرافیایی 30°18΄ عر ض شمالی و 51°29΄ ط ول شرقی است و در شمال غرب شیراز و جنوب یاسوج قرار دارد - شکل . - 1 سازند داریان در برش مورد مطالعه 227 متر اندازه گی ري شده و اغلب از نهشته هاي آهکی و آهک مارنی تشکیل شد ه است که توس ط یک واحد شیلی میان ی به ضخامت 8 0 متر - زبانه کژدمی - به دو واحد پایینی و بالایی تقسیم می شود. در این برش سازند داریان با مرز همش یب بر روي سازند گدوان و در زیر سازند کژدمی قرار دارد.
به طور کلی در این مطالعات 180 مقطع نازك میکروسکوپی تهیه و مورد مطالعه میکروسکوپی قرار گرفته است. تعیین درصد فراوانی دانه هاي اسکلتی و غیراسکلتی با استفاده از چارتهاي مقایسهاي فلوگل - Fl ügel, 2010 - و نامگذار ي نمونه ها بر اساس طبقه بندي دانهام - Dunham, 1962 - انجام شده است. تلفی ق داده هاي رخس اره اي و چینه شناسی به منظور ارائه مدل رسوبی بر اساس مدل هاي موجود - Burchet and Wright, 1992; Flügel , 2010 - نیز صورت گرفته است.
ریز رخس اره ها
مطالعات پتروگرافی و شواه د صحرایی نشا ن می دهد که رسوبات سازند داریان در برش مورد مطالعه از 10 ریزرخساره کربناته تشکیل شده است که در چهار مجم وعه رخساره اي تقسیم بندي شده اند - شکل . - 2 مجموعه رخساره اي مربوط به لاگون: این مجموعه رخ ساره اي در برگیرنده چهار ریزرخساره است که با فراوانی گل آهکی مشخ ص می شود. د انه هاي تشکیل دهنده رخسار هاي این مجموعه عمدتاً شامل اجزاء اسکلتی هستند.
اجزاء غیر اسکلت ی که در این رخساره دیده می شود معمولا پلوئید ها هستند که از فراوانی متغییري 5 - تا 20 درصد - برخوردار هستند. ریزرخساره هاي شناسای ی شده در این مجموعه شامل وکستون-پکستو ن جلبک سبز دار، مادستون فسیل دار، وکستون-پکستون فرامینیفر دار بنتیک و پکستو ن اربیتولین دار می شوند - شک ل . - 2 سالپینگوپ ورلا دیناریکا و لیتوکودیم اگرگاتم از مهمترین جلبکهاي سبز شناسایی هستند که از فراوانی 18 تا 20 درصد در ریزرخساره وکستون-پکستون جلبک سبز دار برخوردار هستند.
فرامینیفرهاي بنتیک د ر این مجموعه عمدتاً میلیولید و تکستولاریا بوده و در ریزرخساره وکستون-پکستون فرامینیفر دار بنتیک بیشترین فراوانی - حدود 30 درصد - را به خود اختصاص داده اند. پکستون اربیتولین دار یکی از ریزرخسارههاي اصلی تشکیل دهنده سنگ آهکها ي سازند داریان به شمار می آید و حضور و گسترش آن در تمام برشهاي مورد مطالعه قابل مشاهده اس ت. اربیتولینها غالباً مخروطی شکل بوده و داراي نسب ت پایین تر طول به ارتفاع نسب ت به اربیتولین هاي کشیده هستند و فراوانی آنها قریب به 4 5 درصد می رسد.
وجود مقادیر بالاي گل آهکی در بین دانهها و عدم وجود بافت ها و ساخت هاي رسوبی مربوط به مح یط هاي پر انرژي همراه با حضور پلوئیدها نشان دهنده حاکم بودن یک محیط رسوبی کم انرژي و آرام لاگون است - Adachi et . - al., 2004 همچنین عدم حضور موجودات استنوهالین و در عین حال گسترش و فراوان ی موجودات یوريهالین می تواند بیانگر شرایط چرخش محدود آب در محیطهاي محدود لاگونی باشد.
فراوانی اربیتولی نهاي مخروطی شکل را می توان دلیلی بر حاکم بودن شرایط کم عمق دانست . - Pittet et al., 2000 - حضور مقادیر بالایی از انواع فرامینیفرهاي بنتیک کوچک با پوستههاي پورسلانوز نظیر میلیولید و تکستولاریا و از طرفی فراوانی بالاي جلبک هاي سبز سالپنگوپورلا و لیتوکودیم در این مجموعه رخساره اي نیز حاکم بودن شرایط لاگونی و چرخش محدود آب را در زمان تشکیل این رخساره تایید م ی کند .
- Bachman n and Hirsch, 2006 - مجموعه رخساره اي مربوط به پشته سدي: این مجموعه رخساره اي به مقدار بسیار اندك و به صورت پراکنده در برش مورد مطالعه مشاهده شده است و تنها از یک رخساره گرینستون یا رودستون بیوکلاستی یا اربیتولین دار همراه با پلوئید ت شکیل شده است - شکل . - 2 اربیتولین و دوکفه اي اصلی ترین دانه اسکلتی و پلوئید فراوان ترین سازنده غیراسکلتی در این ریزرخ ساره به شمار می آیند. اربیتولی نهاي مهمتری دانه اسکلتی تشکیل دهنده این رخساره هستند و فراوانی آنها به 3 5 درصد می رس د. علاوه بر اربیتو لین، اجزاء اسکلتی فرعی دیگري نظیر خردههاي دوکفه اي، گاستروپود و فرامینیفر بنتیک تکستولاریا نیز وجود دارند ولی در بیشتر موارد فراوانی آن ها بیشتر از 8 درصد نمی شود.
بافت دانه پشتیبان و خوب شسته شده به همراه سیم ان اسپارایتی که در این مجموعه رخساره اي دیده می شود نشان از حاکم بودن شرایط پر انرژي پشتههاي سدي در زمان رسوبگذاري این مجموعه رخساره اي است - Masse et . - al., 2003 همچنین جور شدگی نسبتا خوب دانه ها در رخساره هاي گرینستون حاوي اجزاء اس کلتی موید رسوبگذاري این مجموعه ر خساره اي در محیط پر انرژي و در بالاي خط اثر امواج در پشتههاي سدي است - Wilmsen . - et al ., 2010 مجموعه رخساره اي مربوط به دریاي باز: وجه مشخصه این مجموعه حضور تجمعات پوسته هاي فسیل ی در مقیاس صحرایی اس ت که آن را از سایر مجموعه ها تفکیک می کند.
مهمترین ریزرخساره تشخیص داده شده در این مجموعه وکستون-پکستون بیوکلستی و بعضاً فلوتستون بیوکلست ی است - شکل . - 2 دانههاي اص لی تشکیل دهنده در این رخساره متنوع بوده و از پوستههاي اربیتولین، براکیوپود، دو کفه اي، گاست روپودا، خرده ها ي مرجان و اکینوئید تشکیل شده است. بسیاري از پوستههاي دوکفه ا ي و گاستروپودا به طور کامل کلسیتی شده اند و ساختار اولیه آنها از بین رفته است ولی پوستههاي رودیستی از حفظ شدگی خوبی برخوردار هستند. میکریتی شدن در دانه هاي اسکلتی به صورت تش کیل حاشیه میکریتی یکنواخت و یا حفاري در پوسته ها دید ه می شود.
دانه غیر اسکلتی پلوئید به طور معمول با فراوانی حدود 10 درصد در این رخساره وجود دارد. زمینه در این رخساره از گ ل آهکی تیره رنگ تشکیل شده است ولی آثار نئومورفیسم در زمینه گل آهکی در برخی نمونه هاي این رخساره دید ه می شود. وجو د موجودات استنوهالین مثل براکیوپودا، دوکفه اي و اکینودرم نشان دهنده شوري نر مال - 2006; Bachman and Harisch - Flüg el, 2010 و حضور اربیتولینهاي کشیده بیانگر شرایط محیط دریایی باز و شرایط نرمال آب ها ي آزاد است. - Pittet et a l., 2000 -
زمینه گلی در ریزرخسارههاي این مجموعه نیز می تواند نشان دهنده رسوبگذار ي در شرایط کم انرژي باشد. در این رسوبات شواهدي از ویژگیهاي رخ ساره اي مربوط به رسوبات توربیدایتی دیده نمی شود و با توجه به چنین شرایطی از انرژي، این رسوبات می توانند ن شان دهنده رسوبگذاري در محدوده اي زیر سطح اثر امواج و بالاتر از سط ح اثر امواج طوفانی در رمپ میانی باشند . - Bover- Arnal et al., 2009 -
مجموعه رخساره اي مربوط به بخش هاي عمیق دریایی: در این مجموعه سه ریزرخساره وکستون- پکستون فرامینیفر د ار پلانکتونیک، وکستون-پکستون رادیولر دار و مارن شناسایی شده است - شکل . - 2 تقریباً تمامی دانه هاي اسکلتی در این مجموعه از نوع پلانکتون هستند در زمین ه اي از گل آهکی قرار دارند ک ه با توجه به فراوانی دانه ها شامل رخس اره هاي وکستونی تا پکستونی هستند. از فرامینی فرهاي پلانکتونیک جنسهاي گلوبیژرینا و هدبرگلا به فراوانی مشاهده شده است.
اندازه دانهها در ریزرخساره هاي وکستونی حد ود ./15 میلی متر و فراوانی آن ها به حدود 12 تا 15 درصد می رسد. رادیولرها در اندازه متوسط ./1 میلی متر بوده و به فرمهاي کروي ، مخروطی، دوک ی و یا چند محوري مش خص شده است . تقریبا تمامی رادیولرها کلسیتی شده اند اما فرامینی فرهاي پلانکتونیک از حفظ شدگی خوبی برخوردار هستند. در مجموعه رخساره اي فوق، حضور مارن و سنگ آهکهاي رسی که داراي لامینا سیون موازي است و هم چنین وجود گل نشان دهنده تشکیل این رسوبات در یک محیط با سطح انرژي پایین است - Bover-Ar nal
