بخشی از مقاله
چکیده
هر پروژه، برنامه و واحد اقتصادی، عملکردی خوب، مناسب و یا بد دارد و در نتیجه حسابرسان عملیاتی نیز باید، چه بهطور صریح و چه ضمنی، برای امر قضاوت خود در حسابرسیها از معیار استفاده کنند. از اینرو، این معیارها هسته مرکزی کل فرایند حسابرسی را شکل میدهند. حسابرسی عملکرد، مصداق بارزی از خدمات مشاوره مدیریت به شمار می آید که ممکن است برخی از ویژگیهای حسابرسی صورتهای مالی را داشته باشد. این نوع حسابرسی، در برگیرنده بررسی روشمند فعالیتهای یک سازمان یا بخش مشخصی از آن، در دستیابی به هدفهای مشخص است .
گسترش و توسعه سازمانها در بخشهای عمومی و خصوصی،موجب ایجاد پیچیدگیهایی است که سبب بروز بوروکراسی و پدیدهای به نام آنتروپی میشود که فرآیند رکود و زوال تدریجی را آغاز میکند.بهمنظور جلوگیری از این عوامل و ایجاد تحرک و پویایی در سازمانها،سیستمهای کنترل مدیریت از یکسو و سیستمهای ارزیابی و حسابرسی از سوی دیگر،ایجاد میشود تا با رسیدگیهای مستمر خود،زمینههای پیشرفت و افزایش بهرهوری را فراهم کند.
در دهههای اخیر،این قبیل ارزیابیها در بخشهای عمومی و خصوصی اغلب کشورهای صنعتی انجام شده است که با عناوینی نظیر حسابرسی عملکرد،حسابرسی عملیاتی، حسابرسی مدیریت،حسابرسی برنامه و یا حسابرسی جامع مورد اشاره قرار می گیرد.تاکید اینگونه حسابرسیها در بخش عمومی در گذشته،بر دستیابی به هدفها،اجرای قوانین، مقررات، خطمشیها و روشها و بالاخره دریافت و مصرف بودجه بوده است.حال آن که در سالهای اخیر تاکید حسابرسی عملکرد بر مواردی نظیر حسابدهی به مجلس و جامعه - از طریق دیوان محاسبات - ،تاکید بر بهبود عملکرد مدیریت و افزایش بهرهوری در این بخش و بالاخره کاهش هزینه فرصت از دسته رفته میباشد.این مقاله به بررسی ابعاد و شناخت معیار ها در حسابرسی عملکرد می پردازد.
مقدمه
در سالهای اخیر، ارزش آفرینی و انجام فعالیتها و عملیات ارزش ساز، کانون توجه مدیران و دست اندرکاران بسیاری از سازمانها در بخش عمومی و خصوصی قرار گرفته است. بهبود عملیات و تعالی سازمانی امکان پذیر نیست مگر اینکه افزایش اثربخشی، کارآیی و صرفه اقتصادی در عملیات به عنوان مولفه های اصلی مورد توجه مدیران قرار گیرد. حسابرسی عملکرد و حسابرسی عملیاتی به عنوان دو ابزار نیرومند در بخشهای عمومی و خصوصی به رسیدگی و ارزیابی عملیات سازمانها برای نیل به این سه مولفه اصلی می پردازند. حسابرسی عملیاتی ابزاری برای بهبود عملیات سازمانها به عنوان یکی از خدمات مشاوره ای مدیریت در خدمت مدیران سازمانها می باشد.
حسابرسی عملکرد به عنوان ابزاری برای ارتقای بهره وری و کمک به مسئولیت پاسخگویی، از خدمات حرفه ای اعتبار دهی شناخته شده است که به ارزیابی مستقل عملکرد دستگاه ها در بخشهای عمومی و دولتی می پردازد و ابزاری برای اطمینان بخشی به اشخاص ثالث می باشد - باباجانی،. - 1383 در ایران انجام این دو نوع حسابرسی در مراحل اولیه خود قرار دارد. اما انجام حسابرسی عملیاتی که در بخش خصوصی و با پیشگامی سازمان حسابرسی در حال انجام است،نسبت به انجام حسابرسی عملکرد که توسط دیوان محاسبات کشور در دستگاههای دولتی و بودجه ای قابل اجراست، از لحاظ تاریخی دارای تقدم است. شاید به همین دلیل است که بسیاری از اهل فن نیز حسابرسی عملکرد را حسابرسی عملیاتی می نامند .
در دو سه سال اخیر دیوان محاسبات کشور بحث حسابرسی عملکرد دردستگاهها را با جدیت دنبال نموده است. امید می رود که با اجرایی نمودن کامل این نوع حسابرسی در بخشهای عمومی و دستگاههای اجرایی گامهای مثبتی در جهت به کارگیری صحیح منابع و امکانات و استفاده مناسب و کارآمد از آنها برداشته شود - ایوزی،. - 1391 تعریف حسابرسی عملکرد امروزه حسابرسی عملکرد یک حرفه مستقل است که نقش مهمی در مدیریت سازمانها و خطمشی دولت ها بازی می کند.
حیطه کارکرد حسابرسی عملکرد و نقش آن سالبهسال تغییر یافته و توسعه پیدا کرده است. ادعاهای کموبیش باورکردنی در مورد حسابرسی عملکرد ارائه شده است؛ نظیر فعالیتهایی که به دهه 1960 یا حتی پیشتر از آن بر میگردد.حسابرسی عملکرد بهعنوان فعالیتی در مقیاس بزرگ و متمایز و خودآگاه از اواخر دهه 1970 شروع شد - این حیطه در دهه 1970 - بهواسطه مجموعهای از عوامل بهشرح ذیل توسعه یافت.
. ادعاهایی متفاوتی در مورد تخصیص منابع وجود دارد. تخصیص منابع محدود مستلزم تصمیمگیری منطقیتر و آگاهانهتر برای انجام مخارج عمومی است. فشار زیادی برای ایجاد ارزش از پول خرج شده وجود دارد.
. با توسعه نهادهای مردمسالار، آگاهی عمومی و نمایندگان آن افزایش یافته است. تقاضای روزافزونی برای حسابدهی افرادی که منابع دولتی را اداره میکنند، مطرح است.
. نیاز به مدیریت ریسک بدهیهای مدنی.
. فرصت برای افزایش منافع حاصل از کارایی از طریق بهبود سیستمهای مدیریتی داخلی و....
لذا با ادامه برنامههای دولت و رشد طبیعی آن، حسابرسی بخش عمومی متحول شده و حوزه خود را فراتر از حسابرسی مالی یا رعایت قرار داده و به حسابرسی عملکرد جهت حمایت از سیاستگذاران در نقش نظارتی آنها، گسترش یافته است. حسابرسی عملکرد تعریفهای متعددی دارد که عبارتند از ارزیابی میزان رعایت هدفها، سیاستها، روشهای سازمان و یا قوانین و مقررات مربوط؛ ارزیابی اثربخشی سیستمهای برنامهریزی و کنترل مدیریت؛ ارزیابی کیفیت گزارشهای مدیریت از نظر درخور اعتماد و مربوط بودن - رحیمیان،. - 1389 بررسی و آزمون کنترلهای مدیریت، به عنوان یکی از مراحل اجرای حسابرسی عملکرد است که هدف اصلی آن تعیین هدف قطعی حسابرسی و نیز قابلیت اتکای مدارک و شواهد داخلی واحد است .حسابرسی عملکرد، ضمن تقویت جنبه های مثبت مدیریت، منجر به حل مسایل، غلبه بر مشکلات و بهبود کیفیت اداره واحدهای تجاری می شود - بنی فاطمه کاشی،. - 1382
معیار حسابرسی چیست ؟
معنای معیار عبارتست از قانون ، استاندارد و ... که توان قضاوت در مورد چیزی را فراهم میآورد . بنابراین معیارهای حسابرسی مجموعه استانداردهای منطقی و قابل دسترس هستند که به عنوان مقیاسی جهت ارزیابی عملکرد موضوع اصلی مورد رسید به کار میروند . معیارهای مناسب حسابرسی از ضروریات یک حسابرسی به شمار میروند - بنی فاطمه کاشی،. - 1382 اهداف کلی حسابرسی عملکرد هدفهای کلی حسابرسی عملکرد موضوعهای زیر را شامل میشود:
الف : ارزیابی عملکرد در مقایسه با هدفهای تعیین شده، به وسیله مدیریت یا سایر معیارهای سنجش. به منظور اطمینان یافتن از صرفه اقتصادی و کارایی و اثربخشی عملیات، سیستم های برنامه ریزی و کنترل مدیریت از نظر طراحی و اجرا ارزیابی میشود. این امر موارد زیر را در بر دارد:
-اطمینان یافتن از وجود و به کارگیری معیارهای مناسب برای ارزیابی عملیات. این معیار معمولا به وسیله مدیریت یا سایر مراجع صلاحیتدار تعیین میشود.
-اطمینان یافتن از جامع و منسجم بودن سیستم های اطلاعاتی و عملیاتی سازمان، شامل: برنامه ها، خط مشی ها، روشها و راهکارها و درک آن از سوی تمامی سطوح عملیاتی.
-اطمینان یافتن از تاکید بر رضایت مشتریان و استفاده کنندگان - درون سازمان و برون سازمانی - خدمات و محصولات.
-اطمینان یافتن از پیش بینی و به کارگیری سیسم ارزیابی و بازخور مناسب در سازمان.
-اطمینان یافتن از اتکاء به گزارشهای عملیاتی به عنوان یکی از مبانی اصلی تصمیم گیری مدیریت.
ب : شناسایی فرصتهای بهبود عملیات از نظر صرفه اقتصادی و کارایی و اثربخشی، موارد زیر را شامل می شود:
-تشخیص توانایی ها و فرصتهای بالقوه، از جمله در حوزه های نیروی انسانی،فناوری، ظرفیتهای بدون استفاده، شیوه های تامین مالی و بازاریابی و...
-شناسایی مخاطرات احتمالی با اهمیت.
ج : ارائه پیشنهاد برای بهبود عملیات یا انجام اقدامات و رسیدگی های بیشتر - ضیایی،. - 1385 مفاهیم اساسی حسابرسی عملکرد: حسابرسی عملکرد دارای سه مولفه: کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی است که از اهمیت زیادی برخوردار است. امروزه ارزیابی، کارایی، اثربخشی و صرفه اقتصادی باید بخشی از فرایند عادی مدیریت هر واحد تجاری در بخش عمومی و خصوصی باشد و مدیران بررسی عملکرد را به عنوان یکی از مسئولیتهای خود برای کنترل فعالیتها تلقی کنند و ارزیابی مستقل عملکرد مدیران از راه واحد حسابرسی داخلی یا حسابرسان مستقل صورت گیرد.
