بخشی از مقاله
چکیده :
به نظر بسیاري از محققان تاب آوري یکی از مهمترین موضوعات در رسیدن به پایداري محسوب می شود. امروزه تاب آوري راهی براي تقویت جوامع با استفاده از ظرفیت هاي آنها محسوب می شود و تعریفها ، رویکردها ، شاخص ها و مدل هاي سنجش متفاوتی در مورد آن شکل گرفته است. مقاله حاضر در جهت پاسخ به این سوالات است که مفاهیم و شاخص ها ي تاب آوري در رویکرد سوانح طبیعی کدام است و اسناد بالا دستی مرتبط با این شاخص ها کدام است؟ تدوین شده است. درتدوین مقاله حاضر از روش توصیفی و از ابزار کتابخانه اي استفاده کرده ایم. نتایج نشان می دهد مفاهیم و شاخص ها ي تاب آوري در حوزه مخاطرات طبیعی بر چهار شاخص اجتماعی، اقتصادي، کالبدي و نهادي پایه گذاري شده است که هر کدام داراي زیر مجموعه هاي متعددي می باشند.
کلمات کلیدي: تاب آوري، مخاطرات طبیعی، شهر،
-1 مقدمه:
مشکلات مخاطرات طبیعی از دیرباز گریبان گیر بشر بوده است و در طول تاریخ و در مقاطع زمانی مختلف زندگی انسانی را تحت تاثیر قرار داده است. زیستن در بستر مخاطره آمیز طبیعی، لزوما به معناي خسارت بار بودن و آسیب پذیري نیست، بلکه فقدان تاب آوري و میزان شناخت و ادراك جمعیت مستقر از درجه، نوع و نحوه مخاطره آمیز بودن سبب خسارت می شود. [1] به طوري که در بین سالهاي - 2005 تا - 2014 به طور میانگین، 169 میلیون نفر از مردم هر ساله تحت تاثیر بلایاي طبیعی قرار گرفته اند. گذشته از این، شهرنشینی آسیب پذیري مناطق شهري را در برابر خطرها افزایش داده است.
در 50 سال گذشته میانگین سالانه خسارت به دارایی و فعالیت اقتصادي را براورد کردند که بلایاي طبیعی به طور چشمگیري موجب شده از کمتر از 10 میلیارد دلار به 100 میلیارد دلار افزایش یابد، ضمن اینکه تعدادي از مردم کشته یا زخمی شده اند.[6] امروزه دولت ها براي کاهش اثرات بلایاي طبیعی، راهبردهاي متنوعی را در پیش گرفته انداز جمله این راهبردها توانمند سازي جامعه و تاب آورساختن محیط و فضاي شهري در برابر مخاطرات طبیعی می باشد. [5] از این رو شناخت مفاهیم و رویکردهاي تاب آوري در حوزه مخاطرات طبیعی می تواند در آگاهی سازي مدیران و جوامع نسبت به ارتباط مخاطرات طبیعی و تاب آور نمودن محیط و فضاي زندگی بسیار تاثیر گذار باشد.
-2 تاب آوري:
تاب آوري در اصل از لغت لاتین - Resiliere - - انعطاف داشتن - سرچشمه گرفته است، که به معنی بازگشت به حالت اولیه می باشد. کاربرد عمومی لغت تاب آوري به توانایی یک موجود یا سیستم، براي بازگشت به شرایط طبیعی پس از وقوع یک سانحه که وضعیت آن از هم گسیخته ، دلالت دارد. [6]تاب آوري »توانایی یک سیستم ، جامعه یا اجتماع تحت تاثیر واقع شده در مقابل مخاطرات جهت مقابله، جذب، سازگاري و احیاي به موقع در برابر اثرهاي یک مخاطره و روشی موثر در جهت حفاظت و بازگشت کارکردها و ساختارهاي اساسی مهم جامعه، تعریف شده است. [9]تایمرمن نخستین فردي بود که تاب آوري را در حوزه مخاطرات طبیعی مطرح کرد . [11]
این مفهوم پس از پذیرش در چارچوب کاري هایوگو براي دوره سالهاي 2005 تا 2015 به طور وسیعی به کار گرفته شد. [10] لذا روز به روز شاهد افزایش تعداد مطالعات و کارهاي علمی در ارتباط با مفهوم تاب آوري به عنوان رویکردي جدید در مدیریت بحران و بلایا هستیم. اولین کاربرد جدي استفاده از کلمه تاب آوري ، در فنون مهندسی بود که در سال 1858توسط مهندس اسکاتلندي ویلیام رنکین براي توصیف قدرت و نرمی محورهاي فولادي مورد استفاده قرار گرفت. همچنین کلمه تاب آوري به معناي مقاومت در برابر تاثیرات زلزله با مشاهدات امریکایی ها هنگام بازسازي شهر شیمودا در جنوب غربی توکیو پس از دو فاجعه اصلی زلزله در سال 1854 به کار برده شد. [8]
-3 ویژگی جوامع تاب آور:
درباره ویژگی جوامع تاب آور در برابر سوانح طبیعی گادزچالک - 2003 - برونئو - 2003 - کیم و شاماي - 2004 - ساپیرستین - 2006 - و تویگ - 2007 - مطالعاتی انجام داده اند که در جدول ذیل مشاهده می شود.
