بخشی از مقاله
چکیده
امروزه ،تاب آوری راهی برای تقویت جوامع بااستفاده ازظرفیت های آن هامطرح می شودوتعریف ها،رویکردها،شاخص ها ومدلهای سنجشی متفاوتی درموردآن شکل گرفته است.ازاین رو،به نظربسیاری از محققان،تاب آوری یکی ازمهم ترین موضوعات برای رسیدن به پایداری است. هدف ازاین تحقیق بالابردن ظرفیت محلی به منظورایجاد تاب آوری درمقابل مخاطرات طبیعی به عنوان یکی ازشاخص های مهم توسعه پایداری است.
دراین پژوهش ضمن ارائه ویژگی های یک جامعه تاب آورکه توانایی یاظرفیت اجتماعی بالایی در برآورد،آمادگی،پاسخگویی و بازیافت فوری درزمینه اثرات بحران رادارد،شاخص های تاب آوری درابعاداجتماعی،اقتصادی، نهادی ومحیطی _کالبدی بررسی می شود. درنهایت باتوجه به روش تحقیق توصیفی_تحلیلی وکتابخانه ای دراین مطالعه،به این نتیجه رسیدیم که مناسب ترین مدل تاب آوری برای رسیدن به توسعه پایداردربرابر بحران های طبیعی،مدل ترکیبی مکانی وجامعه محور است؛ زیرا کانون این مدل برتاب آوری اجتماعی مکان هاست ونمی توان آن هارااز فرایندهای اجتماعی جدا کرد.این مدل،تاب آوری راشرط پیش بینی شده یاذاتی ویایک فریندنشان می دهد.
رویکردهای جامعه محوربه صورت بالقوه برتوانمندسازی مشارکتی وایجاد ساختارهایی باقابلیت انتقال تفکرات و مطالبات ازپایین به بالابنامی شوند.دراین رویکردکه باهدف کاهش آسیب پذیری وافزایش توانمندی جوامع درمعرض خطربه کارگرفته می شود،مردم محلی درتمامی مراحل شناسایی وتجزیه وتحلیل مخاطرات،برنامه ریزی کاهش مخاطرات واجرای برنامه های مدیریت بحران فعالانه مشارکت می کنند ودرمرکز تصمیم گیری ها قرار دارند.زیرااین الگومی تواندهم زمان،دارای ویژگی هایی مانندمکان محوربودن ویکپارچه نگری درانتخاب ابعادوشاخص هاومشارکت پذیری مردم به عنوان ذینفعان اصلی درمدیریت بحرانهای طبیعی جوامع محلی باشد.
مقدمه
تأکید گزارش دبیرخانه راهبرد بین المللی کاهش بلایای سازمان ملل متحد، برتاب آوری دربرابر سوانح، به منزله یکی از اجزای توسعه پایداراز یک سو وقرار گرفتن کاهش فقر، ایجاد توسعه پایدار وبرخورداری مردم محلی از برابری دردستیابی به امکانات توسعه ای درمیان اهداف اصلی این رویکرد از سوی دیگر، وجود ارتباط متقابل میان اهداف توسعه پایداری ورویکرد اجتماع محور در مدیریت بلایاونیز لزوم بهره گیری ازآن درنظام مدیریت بحران کشور راپیش ازپیش نمایان می سازد شناخت شیوه های دست یابی به توسعه پایداری به وسیله الگوهای مختلف کاهش آسیب پذیری دربرنامه ریزی و مدیریت سوانح وارد شده وجایگاه مناسبی درسیاست گذاری های ملی هرکشورباز کرده است تا شرایط مطلوبی رابرای کاهش کارآمد ومؤثر خطرها در سطوح مختلف مدیریت سوانح ایجاد کند بلایای طبیعی یکی از موانع اصلی توسعه پایدارمحسوب می گردند.
همواره وقوع آن به عنوان سدی به سر راه توسعه اقتصادی ، اجتماعی وعمرانی قرار دارد. چنانچه شدت بلایا بیشتری باشد، برنامه های توسعه ملی با مشکلات بیشتری همراه خواهد بود. چرا که بسیاری از تمدن ها وجوامع بشری در اثروقوع بلایای طبیعی ازبین رفته اند. افزایش نیازهای غذایی - توسعه کشاورزی ودامپروری - توسعه مناطق روستایی ، امکانات آموزشی – بهداشتی وتهسیلات رفاهی را به دنبال دارد که لازمه افزایش این نیازها استفاده غیر اصولی، نامناسب از ثروتهای طبیعی می باشد در نتیجه پیامدهای ناگواربلایای طبیعی را سبب می گردد وبرنامه ریزی های میان مدت وبلندمدت را به مخاطره می اندازد - عابدی، 1388 ، ص . - 10 وقوع بلایای طبیعی وعدم برنامه ریزی مناسب به منظور مواجهه با خسارات وپیامدهای ناشی از آن می تواند منجربه از دست رفتن منابع ودستاوردها شود که تحقق مجدد آن سالیان متمادی به طول خواهد انجامید.
ازجمله مؤلفه ها محاسبه میزان موفقیت برنامه های مدیریت بحران را در دست یابی به اهداف از پیش تعیین شده مشخص می کند، نقش وجایگاه مردم واجتماعات محلی در این برنامه ها ونحوه سازماندهی وآماده سازی آن ها به منظور مواجهه با بحران ها می باشد - پترسون ، ول وپتل، 2010 ، ص . - 128 تبیین مفهومی تاب آوری واجتماعات تاب آور واژه تاب آوری اغلب به مفهوم »بازگشت به گذشته« به کارمی رودکه ازریشه لاتین resilio به معنای »پرش به گذشته« گرفته شده است - . - Kelin et al 2003: 39این اصطلاح را نخستین بار هولینگ درسال 1973 م به عنوان مفهومی اکولوژیکی مطرح کرد،سپس ادگر - - 2003 درنظام های اجتماعی،کارپنتر - - 2001 درنظام های انسانی_محیطی،برکیس - - 2003درنظام های اجتماعی_ اکولوژیک، برنئو - - 2003در مدیریت سوانح کوتاه مدت وتیمرکن - - 1981 در پدیده های بلندمدت مانند تغییرات اقلیمی به کار گرفتند. تعریف های متعدد وگوناگونی از تاب آوری بیان شده است.
