بخشی از مقاله
خلاصه
شناخت توان آسایش زیست اقلیمی یا بیوکلیماتیک در مناطق مختلف جغرافیایی، می تواند به فرایند برنامه ریزی و توسعه منطقه کمک نماید. تغییرات شرایط آب و هوایی تأثیر قابل توجهی بر شرایط زندگی و احساس راحتی انسان دارد. همچنین در مناطق مختلف جغرافیایی می تواند به برنامه ریزی طراحی مسکن، الگوی معماری، برنامه ریزی بهره وری از جاذبه های طبیعی اکوتوریسم کمک نماید. روش بیکر یکی از روش های بررسی بیوکلیمای انسانی است.
امروزه، تجربیات نظری و اجرایی متعددی در سطح دنیا برای مطالعه، بررسی، برنامه ریزی و مدیریت مناطق گردشگری وجود دارد، مطالعات و بررسی های بیوکلیمای انسانی، پایه و اساس برنامه ریزی های مختلف از جمله جهانگردی و برنامه ریزی توریسم است و نتایج به دست آمده از این پژوهش ها می تواند در رشد و توسعه کمی و کیفی گردشگری بهره برداری شود.
اقلیم عامل مهمی در توسعه بخش گردشگری می باشد، یک اقلیم مناسب می تواند پاسخ های مثبت گردشگران را به در پی داشته باشد و گردشگران نیز سفر خود را با توجه به شرایط اقلیمی و جوی مقصد مورد نظر طرح ریزی می کنند. در این بررسی پتانسیل های توریستی و آسایش اقلیمی شهرستان خلخال با استفاده از روش بیکر ارزیابی شد.
برای تعیین ماه های آسایش در شهر خلخال به منظور انجام بهینه فعالیت های اکوتوریستی نیاز به عناصر اقلیمی مانند درجه حرارت، رطوبت نسبی، سرعت و جهت باد و شدت تابش است. برای این منظور از روش هایی مانند بیکر و CP استفاده شده است. روش کار به صورت تحلیلی- کاربردی است و داده ها در یک محدوده زمانی5 ساله جمع آوری شده است که هدف شناخت ماه های آسایش شهر خلخال و برنامه ریزی صحیح و اصولی برای ماههای آسایش به منظور جذب توریسم می باشد.
بر اساس نتایج به دست آمده ماههای اردیبهشت تا مهر 6 - ماه - از نظر وضعیت گرمایی دارای آسایش محیطی روز بوده و بهترین زمان برای ورود و گردش طبیعت گردان و توریست ها به منطقه مورد مطالعه می باشند. و در واقع در این مواقع از سال شرایط آسایشی در ناحیه مهیاست. همچنین مناسب ترین نواحی برای فعالیت های اکوتوریستی و ورزش هایی نظیر ماهیگیری، دامنه نوردی و کوهنوردی رودخانه قزل اوزن در منطقه خورش رستم، کوههای اطراف شهر خلخال، کوههای منطقه خورش رستم مانند کوه آق داغ - دومین قله بلند استان اردبیل بعد از سبلان با ارتفاع 3303 متر - کوههای منطقه شاهرود- که در فصول بهار و تابستان بسیار سرسبز و دلنشین هستند، می باشند.
.1 مقدمه
برخورداری از یک شرایط زیستی و راحت و بدون تنش در محیط زندگی و فعالیت آرزوی هر انسانی است ایجاد شرایط مطلوب برای زیست و فعالیتهای انسانی؛تلاش انسان برای سازگاری با محیط می باشد در صورتی که چنین شرایطی به طور طبیعی در اکثر نقاط بدست می آید - .
ایجاد شرایط مصنوعی بسیار پر هزینه می باشد و وجود مناطق طبیعی از ثروتهای ملی هر کشور محسوب می شود و باید در فرایند برنامه ریزی شناخته شود.
یکی از عوامل سازنده محیط زیست و شاید از اساسی ترین آن ها اقلیم است
اقلیم عاملی مهم و موثر بر تمام اشیاء و پدیده های زندگی محیط طبیعی است.
کاربرد اقلیم شناسی و تاثیر آن بر زندگی انسان به گذشته های دور بر می گردد. پیدایش تشکیلات هواشناسی جهانی معلول اثر کلی و نقش عمده آب و هوا در زندگانی بشر است .
آب و هوا بیش از سایر عوامل در شکل زندگی انسان و نوع آن تاثیر دارد. و بر سلامتی او اثر می گذارد . برخورداری از سلامت انگیزه ای متداول برای مسافرت می باشد. پس یک عامل اصلی و اساسی برای مسافرت و گردشگری شرایط آب و هوایی و عامل بعدی آسایش انسان می باشد. منظور از شرایط آسایش انسان مجموعه شرایطی است که از نظر حرارتی دست کم برای 80 درصد از افراد مناسب باشد. به عبارت دیگر انسان در آن شرایط، نه احساس سرما کند و نه احساس گرما.
بعضی از پژوهشگران در اصطلاح خنثی بودن حرارتی را تعبیر دقیق تری می دانند، چرا که انسان سرما و گرما و ناراحتی موضعی ناشی از مسائل اقلیمی را احساس نمی کند که با استفاده از روابط آماری و فرمول های ریاضی قابل استخراج است.
آسایش زیست اقلیمی یا ضریب راحتی توسط افراد مختلف کار شده است و پیشنهاداتی داشته اند هک عموماً شناخت مناطق آسایش مبتنی برعناصر اقلیمی نظیر درجه حرارت - حداکثر و حد اقل - ، سرعت باد، ساعات آفتابی، درجه حرارت آب دریا و شرایط مورفولوژیکی ساحل به همراه پوشش گیاهی بوده است. در بین عناصر آب و هوایی دما و رطوبت اثر بیشتری در سلامت و راحتی انسان دارد و بیشتر مدل های سنجش آسایش و راحتی انسان در ارتباط با شرایط آب و هوایی بر این دو عنصر استوار شده است.
.2 روش بیکر
روش بیکر یکی از روش های بررسی بیوکلیمای انسانی می باشد که در مناطق سردسیر از کارآیی بسیار خوبی برخوردار است.
برای ارزیابی شرایط زیست- اقلیمی انسان در شهر خلخال عناصر اقلیمی این ایستگاه در یک دوره 5 ساله جمع آوری شده است که مشخصات هواشناسی آن به شرح جدول ذیل است.
جدول شماره : 2 مشخصات هواشناسی ایستگاه خلخال
سپس با استفاده از شاخص قدرت خنک کنندگی محیط - CP - که به شاخص بیکر معروف می باشد، شرایط زیست اقلیمی شهر ارزیابی شده است. به لحاظ اینکه خلخال از شهرهای سردسیر کشور می باشد به نظر می رسد شاخص بیکر از کارآیی خوبی برای ارزیابی شرایط زیست- اقلیمی آن برخوردار باشد .
بیکر از رابطه زیر برای محاسبه قدرت خنک کنندگی محیط استفاده کرده است:
در رابطه فوق CP قدرت خنک کنندگی محیط بر حسب میکرو کالری در سانتی متر مربع در ثانیه ،V سرعت متوسط باد بر حسب متر بر ثانیه ، t معدل دمای روزانه بر حسب درجه سلسیوس می باشد.
جدول-2 درجات قدرت خنک کنندگی محیط و آستانه های بیوکلیمایی بر حسب بررسی بیکر
بر اساس شاخص بیکر وقتی مقدارCP کمتر از 5 یا بیشتر از 20 باشد فشار بیوکلیمایی بروز خواهد کرد، به طور کلی نتیجه حاصل از شاخص بیکر را برای ارزیابی شرایط آسایش محیطی به صورت - جدول شماره - 3 می توان بیان کرد .
جدول شماره : 3 شاخص بیکر برای ارزیابی شرایط آسایش محیطی
بر اساس شاخصCP ایستگاه نمونه خلخال در سه حالت شب ، روز و روزانه مورد ارزیابی قرار گرفته است :
جدول شماره :4 شاخصCP ایستگاه نمونه خلخال در سه حالت شب ، روز و روزانه
