بخشی از مقاله
چکیده
این پژوهش با هدف شناسایی عوامل موثر بر فعالیتهای کارآفرینانه در صنعت بانکداری بینالملل - مورد مطالعه: بانک صادرات شهر تهران - در سال 1393 صورت گرفت. جامعه آماری تحقیق شامل کارکنان شاغل در بانک صادرات شهر تهران که در 164شعبه در سطح شهر تهران مستقر بوده و تقریباً شامل 1968 نفر بود. که از این میان با استفاده از فرمول کوکران 321 نفر بعنوان حجم نمونه درنظر گرفته شد و روش نمونهگیری پژوهش تصادفیطبقهای نسبی میباشد. روش جمعآوری دادهها بر اساس پرسشنامه انجام گرفت.
ویژگیهای فنی پرسشنامه شامل پایایی و روایی با استفاده از معیارهای مختلف بررسی شد؛ بطور نمونه روش آلفای کرونباخ بعنوان یکی از روشهای ارزیابی پایایی برای این پژوهش استفاده شد که ضریب پایایی برای پرسشنامه استانداردی که متغیرهای تحقیق را مورد سنجش قرار میدهد بیش از 0.7 بدست آمد. همینطور از روایی محتوا نیز بمنظور آزمون روایی پرسشنامه استفاده شد. تجزیه و تحلیل اطلاعات بدست آمده از اجرای پرسشنامهها از طریق نرمافزار Smart PLS در دو بخش مدل اندازه-گیری و بخش ساختاری انجام پذیرفت.
در بخش مدل اندازهگیری ویژگی فنی پرسشنامه یعنی پایایی و بار عاملی گویهها بررسی گردید و اصلاحات لازم صورت پذیرفت و در بخش ساختاری، ضرایب ساختاری مدل برای بررسی فرضیههای پژوهش مورد استفاده قرار گرفتند. یافته های پژوهش نشان داد که سبک رهبری، مدیریت دانش، سرمایه فکری، سرمایه اجتماعی و سرمایه انسانی اثر مثبت و فرهنگ سازمانی و ساختار سازمانی اثر منفی و معناداری بر فعالیتهای کارآفرینانه دارند.
مقدمه
سازمانها در عصر جدید، با محیطهایی روبرو هستند که دارای ویژگیهایی همچون تغییر و تحولات سریع فناوری، رقابت پیچیده، رشد سریع تعداد رقبای جدید و تنوع نیازها و خواسته های مشتریان، میباشند. در این میان، سازمانهایی میتوانند قدرت رقابت داشته باشند که علاوه بر نوآوربودن و کارآفرین بودن، نسبت به رقبایشان در شناسایی فرصتهای کارآفرینانه، پیشگامتر عمل کنند - کتسیکا و همکاران ٌ، . - 2011 کارآفرینی پدیدهای است که در محیطهای مختلف روی میدهد و سبب رشد اقتصادی از طریق نوآوریهایی که افراد در پاسخ به موقعیتهای اقتصادی ایجاد کردهاند، میشود - شپرد و همکارانٍ، . - 2008 کارآفرینی در واقع عامل اصلی ایجاد خلاقیت و نوآوری است.
به عبارت دیگر، کارآفرینی فعالیتی است که شامل کشف ،ارزیابی و بهره برداری از فرصت ها به منظور معرفی محصولات و خدمات، روشهای سازماندهی، بازارها، فرایندها و مواداولیه جدید، ازطریق تلاشهای سازمان یافتهای که قبلا صورت نگرفته است، میباشد - شین و ونکاترمنَ، . - 2000 مفهوم اولیه کارآفرینی را ژوزف شومپیتر ارائه کرد او اساس کارآفرینی را نوآوری می داند و از آن تحت عنوان "تخریب خلاقُ" یاد می کند که دلیل آن نیز بی قاعده بودن و در تعارض بودن آن - نوآوری - با آن چه مرسوم است، می باشد - اربنِ، . - 15 :2010 شومپیتر سعی در ساخت یک تئوری اقتصادی جدید، در برابر تعادل ایده آل که توسط والراسّ ترویج و گسترش یافته بود، داشت.
شومپیتر به بررسی تئوری تعادل اقتصادی پرداخت و دریافت که برخی انرژیها در سیستمهای اقتصادی وجود دارند که موجب ایجاد عدم تعادل در بازار می شوند - لندسترومْ، . - 9 :2005 نگرش شومپیتر به کارآفرینی، نگاهی اقتصادی است اما به تدریج سایر علوم نیز از قبیل روانشناسی، مدیریت و مردم شناسی به این حوزه وارد شدند، بنابراین همانطور که بیان گردید نوآوری و کارآفرینی به عنوان نیازی اساسی برای پیشرفت و توسعه هر سازمان همواره مد نظر بوده است، به طوری که بسیاری از سازمانها شدیداً به دنبال روشها و رویکردهای نوآورانه و کارآفرینانه به منظور بهبود اثربخش و کارآمدی و انعطافپذیری و حرکت در راستای تبدیل شدن به یک سازمان یادگیرنده هستند .
بانکها به عنوان یکی از بزرگترین سازمانهای کشور با الگوی توسعه مبتنی بر توسعه منابع و سرمایههای انسانی نیز از این قاعده مستثنی نیستند. تحقق اهداف کلان سازمان از منظر نگاه داخلی در گرو توسعه منابع انسانی و ایجاد فضای رقابت بیشتر جهت ایجاد قصد و جهتگیری کارآفرینانه و وارد ساختن این جهتگیریها به درون فرهنگ و فعالیتهای سازمان است. از طرفی ضرورت دارد تا بخشهایی که به پشتیبانی فعالیتهای کارآفرینانه درون سازمان معطوفاند با درکی صحیح سازماندهی شوند تا به شکلی کارآمد بتوانند سطح کارآفرینی را افزایش دهند و در پی آن دستیابی به اهداف بلندمدت سازمان یعنی تبدیل شدن به سازمان یادگیرنده، نوآور و کارآفرین را تسهیل کنند.
از اینرو جهت ایجاد فعالیتهای کارآفرینانه و به تبع آن ایجاد سازمان کارآفرین لازم است ابتدا به شناسایی عواملی که در ارتباط با فعالیتهای کارآفرینانه در صنعت بانکداری میباشند، پرداخته شود تا در نهایت بتوان با پیگیری فرصتها با توجه به امکاناتی که در حال حاضر در اختیار سازمان است، ضمن خلق کسب و کارهای نوین، خلاقیت و نوآوری افراد سازمان را بهبود بخشیده و دستیابی به اهداف سازمانی را فراهم کرد.
در پژوهشهای مختلفی سعی شده است تا به بررسی عواملی که به توسعه کارآفرینی و فعالیتهای کارآفرینانه در سازمانها کمک مینمایند، پرداخته شود. با این حال کوشش واحدی برای شناسایی عوامل تاثیرگذار بر فعالیتهای کارآفرینانه درون سازمانی که در تمامی سطوح قابل اجرا باشد، وجود ندارد. این عوامل که در برخی از پژوهشها به صورت جزئی و موردی بررسی شده است عبارتند از: ساختار سازمانی - یائو و همکارانَ، - 2009؛ فرهنگ سازمانی - مبینیدهکردی و همکاران، - 1391؛ سبک رهبری - رنکو و همکارانُ، - 2014؛ سرمایههای فکری سازمانی - طالبی و همکاران، - 1392؛ سرمایه اجتماعی افراد درون سازمان - لارسن و همکارانًٌ، - 2012؛ سرمایه انسانی - طالبی و دهقان نجمآبادی، 1392؛ الپکان و همکارانشٌٌ، - 2010؛ مدیریت دانش - مدهوشی و همکاران، - 2011؛ عوامل سیاسی و فناوری - انصاری و سلمانیزاده، - 1388؛ و ... .
بنابراین با توجه به مباحث مطرح شده، میتوان بیان کرد که قبل از شروع عمل فعالیتهای کارآفرینانه درون سازمان، نیاز است تا عوامل موثر بر این نوع فعالیتها شناسایی و اهمیت هر یک از آنها نیز تعیین گردد تا شانس دستیابی سازمان به اهدافش را مبتنی بر اینگونه فعالیتها افزایش دهد. بنابراین در پژوهش حاضر سعی بر آن است تا به این سوال پاسخ داده شود که عوامل موثر بر فعالیتهای کارآفرینانه در صنعت بانکداری کدامند؟
فعالیت کارآفرینانه:
فعالیتهای کارآفرینانه درون سازمانی عبارتست از فرآیندها، شیوهها و فعالیتهای تصمیمگیری که منجر به توسعه و تحویل محصولات یا خدمات نوآور و جدید میشود - نالدی و همکارانٌٍ، . - 2007
فرهنگ سازمانی:
فرهنگ سازمانی الگویی از مفروضات اساسی است که توسط گروهی از افراد مطرح گردیده و گسترش پیدا کرده است به گونهای که با محیط بیرونی منطبق و موجب انسجام در داخل گروه میگردد. فرهنگ سازمانی پدیده ای در سازمان است و همه اعضاء اتفاق نظر دارند که یک دست ناپیدا افراد را در جهت نوعی رفتار نامرئی هدایت میکند. شناخت و درک چیزی که فرهنگ سازمان را می سازد، شیوه ایجاد و دوام آن به ما کمک میکند تا بهتر بتوانیم رفتار افراد در سازمان را توجیه کنیم - داوودی، بهاری و میرزاجانی، . - 1391 برای فرهنگ در معنای اصطلاحی و علمی آن تعاریف بسیار زیادی توسط دانشمندان رشته های مختلف علوم انسانی از قبیل: روانشناسی ، مدیریت ،انسان شناسی و غیره ارائه شده است که بهتر است تعاریف به چند قسمت تقسیم شوند و برای هر قسمت تعریفی ارائه گردد.
دسته اول، تعاریف تاریخی هستند و تأکید این تعاریف بر میراث اجتماعی فرهنگ شامل هرآن چیزی است. بعنوان نمونه تعریف زیر ارائه میشود." فرهنگ سازمانی یعنی همان میراث اجتماعی وکلیت جامعی که شامل دانش، دین، هنر، اخلاقیات، قانون، فنون ابزارسازی و کاربردآنها و روش فرارساندن آنها میشود".
دسته دوم، تعریفهای هنجاری هستند که تأکید آنها بر قاعده یا راه و روش است. براین اساس تعریفی که از فرهنگ ارائه می-شود آن است که "شیوه زندگانی که یک اجتماعی یا قبیله از آن پیروی می کنند، فرهنگ است".
دسته سوم، تعریفهای روان شناختی هستند مانند تعریفی که یانگ ارائه داده است: " فرهنگ متشکل از تصورات، نگرشها، عادتهای مشترک و کم و بیش یکسان میباشد که در جهت نیازهای آدمی پرورانده شده است".
دسته چهارم، تعریفهای ساختی یا ساختاری هستند که تأکید آنها بر الگوسازی یا سازمان فرهنگ است به عنوان مثال ویلی میگوید "فرهنگ سیستمی از الگوهای عادتی پاسخگویی میباشد، که با یکدیگر همبسته و هم پشت هستند".
