بخشی از مقاله
چکیده
کشور ایران که از سابقه نسبتاً طولانی درزمینه برنامهریزی برخوردار است تا به امروز، هنوز درزمینه برنامهریزی مشارکت محور موفق عمل نکرده است و نمونه بارز این ادعا تحقیقاتی است که در سطح کلانشهرهای تهران، اصفهان، تبریز و مشهد انجامگرفته است. این پژوهش که باهدف سنجش میزان مشارکت شهروندان در مدیریت امور شهر نیشابور با روش توصیفی-تحلیلی و مبتنی بر اسناد کتابخانهی و روش میدانی انجامگرفته است، نتایج تحقیق از تحلیل آماری 384 پرسشنامه به روش نمونهگیری غیر تصادفی و هدفمند از جامعه آماری 239185 نفر در نرمافزار SPSS نشان داد، مشارکت شهروندان نیشابوری در مدیریت شهری ضعیف و میزان رضایت آنان از خدمات شهرداری متوسط میباشد.
نتایج حاصل نشان داد که 9 عامل پنهان درزمینهٔ مشارکت شهروندان نیشابوری در مدیریت شهری اثرگذار میباشد که به ترتیب عبارتاند از: زیرساخت حقوقی، تمرکززدایی از قدرت، سیاست انگیزشی، بینش شهروندی، پاسخگویی، شفافیت، اعتماد، عدالت اجتماعی و اقتصادی میباشند. نتایج حاصل از رگرسیون گامبهگام نشان داد که عامل زیرساخت حقوقی و تمرکززدایی از قدرت بیشترین نقش را در آینده مدیریت مشارکتی شهر نیشابور بازی میکنند. و به مدیران شهر نیشابور پیشنهاد میشود که قبل از هر اقدامی در برنامهریزی شهر نیشابور زیرساخت حقوقی مشارکت را فراهم نمایند و با توزیع قدرت در سطح محلات با راهاندازی شورای اجتماعی محلات و سازمان- های مردمنهاد زمینه مشارکت مردم در مدیریت شهری را فراهم نمایند.
1,1 مقدمه
ویژگی عصر ما شهرنشینی گسترده، افزایش جمعیت شهرها و بهتبع آن توسعه شهرهای کوچک و بزرگ است. شهرنشینی بیش از پنج هزار سال قدمت دارد، در حالی که در سال 1900 میلادی از هر 8 نفر یک نفر در مناطق شهری زندگی می¬کرد. طی دوره 1990 تا دوره 2030 جمعیت نواحی شهری تا مرز 3/33 میلیارد نفر رشد خواهد کرد، که از این میزان90 درصد در نقاط شهری کشورهای در حال توسعه زندگی خواهند کرد
توسعه شتابان شهرها در چند دهه¬ی معاصر ابعاد مختلف زندگی اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و محیطی جوامع در حال توسعه را تحت تاثیر قرار داده است - پور محمدی و همکاران، 1392، . - 2 در سیستم مدیریت شهری نوین برای رفع این مشکلات و چالش¬های در زندگی شهری، الگوهای متعددی ارائه شده است
تردید نداریم که پدیده مشارکت اجتماعی یکی از مهمترین ابعاد و الگوها برای توسعه اجتماعی، توسعه اقتصادی، توسعه سیاسی و توسعه فرهنگی در هر جامعه¬ی شناخته شده است - رضادوست و عابد زاده، 1387، . - 228 چنانچه شهر به مثابه یک سازمان قلمداد گردد، لازم است که در راس آن و برای رسیدن به توسعه همه جانبه و پایدار ازفنٌی استفاده گردد که همان مدیریت شهری است که مهمترین هدف آن را می¬توان در ارتقای شرایط کار و زندگی جمعیت ساکن، در قالب اقشار و گروه¬های مختلف اجتماعی، اقتصادی و حفاظت از حقوق شهروندان تا رسیدن به توسعه پایدار دانست
همین اهداف موجب شده است که در کنار سرمایه انسانی، مالی و اقتصادی، سرمایه دیگری به نام سرمایه اجتماعی برای پیشبرد بهتر امور مورد بهره برداری قرار گیرد که در کشورهای در حال توسعه با توجه به پیچیدگی مسائل و استفاده از نظریه¬های از پیش تعیین شده ممکن است به نادیده گرفتن عوامل مهم اجتماعی منجر شود در نتیجه به نظر میرسد در این شرایط استفاده از روش¬های ژرف نگر در نتیجه تقویت روابط و کنش¬های اجتماعی، اعتماد متقابل و مشارکت که از متغییرهای سرمایه اجتماعی است اثر بخشی بیشتری ایفا کنند
بر همین مبنا در طی سالهای اخیر یکی از مهم¬ترین موضوعات جامعه علمی، مشارکت شهروندان در قالب سازمان¬های محلی است که در کانون بحث¬های شهر قرار دارد این اندیشه طی قرن¬ها موضوع فکری اندیشمندانی چون - انشتایین، 1969، هابرماس، 1971، چنن، 1996، مک لین، 1996 و استیتوتن، - 1999 بوده است.
از این رو مشارکت شهروندان در طراحی، اجرا و ارزیابی برنامه¬های شهری یک اصل اساسی در مدیریت شهری قلمداد میشود نیز در زمینه مشارکت شهروندان در مدیریت شهری از ویژگی¬های خاصی برخوردار است که بدون شناخت آن نمیتوان به اهداف مشارکتی دست یافت، از منظر برخی از صاحب¬نظران به دلایل گوناگون تاریخی و فرهنگی مشارکت شهروندان در مدیریت شهری دارای تناقض¬های ریشه داری است. این تناقض تاریخی نشان می¬دهد ایرانیان در عرصه¬های غیررسمی مدیریتی سخت مشارکت¬جو بوده¬اند و در عرصه¬های رسمی نامشارکت¬جو بوده¬اند. افزون بر آن، این گونه مشارکت¬ها در بسیاری از عرصه¬ها مبتنی بر اجبار، غیر ارادی، غیر انتخابی و فاقد شناخت حقوق شهروندی بوده است
اگر شهروندان، مشارکت در شهر را به منزله مشارکت در سرنوشت خویش بدانند، در این صورت، شهروندان در قالب گروه¬های کاری به شکل-گیری و تقویت خصایص، نظیر خودرهبری، خود مسولیت پذیری مبادرت ورزیده، زمینه را برای تغییر و تحول در جهت تلطیف و پویایی شهری آماده خواهند ساخت. نهایت امر این که، مشارکت عنصر حیاتی در توسعه پایدار شهری تلقی می¬گردد و از آن به عنوان حلقه مفقوده فرآیند توسعه یاد می¬کنند و به اعتقاد صاحب نظران مشارکت موجب افزایش شایستگی و کرامت افراد میگردد
شهر نیشابور از جمله شهرهای است که هر ساله بر تعداد جمعیت آن افزوده میشود، رشد شتابان جمعیت شهری نیشابور هشداری است در زمینه بروز مشکلات مختص شهرهای بزرگ، انواع نابهنجاری¬های اجتماعی که در شهرهای بزرگ امکان وقوع دارد ضمن آنکه ارائه خدمات به چنین جمعیتی به آسانی از عهده یک سازمان آن هم به صورت یکطرفه بر نمی¬آید لذا جلب مشارکت شهروندان نیشابوری در اداره امور شهری باعث افزایش همکاری اجتماعی میگردد تحقیق حاضر می¬کوشد عوامل موثر بر مشارکت شهروندان در مدیریت شهری، شهر نیشابور را شناسایی و مورد بررسی قرار دهد.
با عنایت به مساله فوق مهم ترین سوال تحقیق به شکل ذیل بیان میگردد:
مهم ترین و کلیدی ترین عوامل تاثیر گذار و موثر بر مشارکت شهروندان شهر نیشابور در مدیریت شهری کدامند؟
