بخشی از مقاله
چکیده
پذیرش فرآیندی است که پیش از شروع پیاده سازی یک فناوری جدید در سازمان شکل می گیرد و در برگیرنده آگاهی و نگرش نسبت به آن فناوری در سازمان می باشد. از آنجایی که در بین بسیاری از مدیران شهری آگاهی و نگرشی مثبت نسبت به قابلیت های GIS و تحلیل مناسب اطلاعات جهت تصمیم گیری وجود ندارد از این رو مقاله حاضر بر آن است تا با شناسایی عوامل موثر بر پذیرش GIS و کاربست آن در سازمان های شهری متغیرهای اصلی پذیرش و اجرای موفق GIS را در سازمانهای شهری کشف نماید.
روش تحقیق در این مقاله روش تحلیل عواملی است که نقش بسیار مهمی در شناسایی عامل های اصلی از طریق متغیرهای مشاهده شده دارد. در این تحقیق تعداد 140 پرسشنامه از بخش های مختلف شهرداری آمل تکمیل شده است. یافته های این مقاله نشان می دهد که به ترتیب عوامل اصلی پذیرش GIS در سازمان هدف را مسائل،مشکلات و نیازهای شهری، عوامل حقوقی و انسانی، عوامل سازمانی و نگرش مدیریتی تشکیل می دهند. که این چهار عامل در کنار هم بیش از 70 درصد عوامل پذیرش GIS را تبیین می نمایند که این امر نشان دهنده اهمیت عاملهای پذیرش GIS در سازمان های شهری می باشد.
مقدمه
در عصر حاضر فناوری اطلاعات راهبرد جدیدی است که تمام ابعاد زندگی بشر از جمله سازمانها را تحت تاثیر قرار داده است به گونهای که تصور سازمانی بدون فناوری اطلاعات غیر ممکن به نظر میرسد.[1]واژه فناوری اطلاعات در اواخر دهه 70 برای اشاره به استفاده از فناوری رایانه برای کار با اطلاعات ابداع شد. [2] فناوری اطلاعات به ابزارها و روشهایی گفته میشود که اطلاعات را در شکلهای مختلف جمعآوری، ذخیره، بازیابی،پردازش، تحلیل و توزیع میکنند.[3]فناوری اطلاعات موجب ایجاد خدمات و محصولات جدید میشود و فعالیتهای سازمان را در حوزههای مختلف تصمیمگیری بهبود میبخشد
پیچیدگی، تنوع و حجم انبوه اطلاعات جغرافیایی از یک سو و توانایی رایانه در عرصه اطلاعات از سوی دیگر فلسفه وجودی سیستمهای اطلاعات جغرافیایی - GIS - را تبیین میکند. GIS یک سیستم اطلاعاتی است که پردازش آن بر روی اطلاعات مکان مرجع یا اطلاعات جغرافیایی است و به کسب اطلاعات در رابطه با پدیدههایی میپردازد که به نحوی با موقعیت مکانی در ارتباط اند. در حال حاضر از این سیستمها بسته به نیازهای هر منطقه یا کشور در بخشهای مختلف مانند مطالعات زیست محیطی، برنامهریزی شهری و شهرداری، خدمات ایمنی شهری، مدیریت حمل و نقل و ترافیک شهری، مدیریت کاربری زمین و.. استفاده میشود.
حال با توجه به اهمیت GIS سوالی که مطرح می شود این است که آیا GIS در سازمان های شهری جهت تحلیل اطلاعات و کمک به تصمیم گیری مناسب مورد پذیرش قرار گرفته است؟ در غیر این صورت چه عواملی بر پذیرش GIS موثر است؟ به نظر می رسد که GIS هنوز در سازمان های شهری که در امر مدیریت شهری دخالت دارند مورد پذیرش قرار نگرفته است تا با استفاده از کارایی و قابلیت های آن بتوانند در مورد مسائل شهری تصمیم سازی و تصمیم گیری نمایند. لذا این مقاله از طریق تبین عوامل موثر بر پذیرش یک سیستم فناوری اطلاعات در سازمان و تحلیل این عوامل در شهرداری آمل به دلیل رشد روز افزون شهر و مسائل ناشی از آن و ضرورت های استفاده مطلوب از GIS به عنوان مطالعه موردی می پردازد.
روش تحقیق
مقاله پیش رو یک تحقیق کاربردی و توصیفی به شمار میآید که جامعه آماری آن متشکل از مدیران، کارکنان و کارشناسان بخش های مختلف شهرداری شهر آمل است. ابزار گردآوری دادهها پرسشنامه بود که به صورت بسته طراحی شده و مبنای پاسخ دهی طیف لیکرات پنج گزینهای در نظر گرفته شده است. به منظور بررسی روایی محتوای پرسشنامه از نظرات چند تن از استادان دانشگاه و متخصص در حوزه GIS و فناوری اطلاعات در مورد مناسب بودن شاخصها استفاده شده است. دادههای مقاله نیز به کمک نرمافزار SPSS تجزیه و تحلیل شده است. در تجزیه و تحلیل متغیرها از روش تحلیل عاملی استفاده شده است. روش تحلیل عاملی روشی است جهت تحلیل مسائل شهری که در آن هدف، خلاصه سازی دادهها و تبدیل آنها به عوامل اصلی است به شرطی که داده های اصلی از بین نرود.
تحلیل عاملی از جمله روش های چند متغیره است که در آن متغیرهای مستقل و وابسته مطرح نیست زیرا این روش جزو تکنیک های هم وابسته محسوب می گردد و کلیه متغرها نسبت به هم وابسته لحاظ گردیده و سعی می شود تا تعداد زیادی متغیر در چند عامل اصلی خلاصه شوند و این امر یکی از مزایای اصلی این روش در مقایسه با روش های مشابه است. بدین ترتیب که در آن ارتباط پنهان بین تمامی متغیرها برقرار شده و در نهایت موثرترین عوامل که قدرت تبیین کنندگی بیشتری نسبت به سایرین دارند کشف و شناسایی می شوند. به طوری که ذهن انسان قادر به شناسایی این روابط پیچیده نمی باشد و از سوی دیگر متدهای نیرومند موجود در این روش آن را از اعمال نظرهای سلیقهای کارشناسی مجزا نموده و منطق های ریاضی و آزمون های آماری دقیق را جایگزین آن می سازد. و از آنجایی که تعداد پرسش نامه ها باید 10 برابر متغیرها باشد.[6] از این رو در این تحقیق که تعداد متغیرهای آن 14 عدد بوده است تعداد 140 پرسشنامه بین کارکنان بخش های مختلف شهرداری آمل توزیع گردیده است.
مبانی نظری
در این بخش نقش سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در سازمانهای شهری و عوامل موثر بر پذیرش آن به عنوان یک فناوری اطلاعات در سازمانهای شهری تشریح میشود.GIS توانمندیها و قابلیتهای فوقالعادهای در جمعآوری، ذخیره، بازیابی، به روز کردن، کنترل، ادغام، تحلیل، مدلسازی و نمایش دادههای جغرافیایی را دارد و میتواند متغیرهای کمی و کیفی متعدد و با ابعاد گسترده را در تصمیمگیریها و مدیریت شهری دخالت دهد.[4] عناصر اصلی تشکیل دهنده GIS شامل سختافزار، نرمافزار، اطلاعات، سازمان و نیروی انسانی است که در این میان سازمان و نیروی انسانی مهمترین بخش تشکیل دهنده GIS میباشد زیرا سازمان و نیروی انسانی است که عملیات جی آی اس را کنترل میکند.
سخت افزارها و نرمافزارهای بسیار قوی GIS بدون پشتیبانی کادر متبحر به کارایی مناسب نخواهند رسید. برای اجرای موفق سیستم، سازماندهی نیروهای متخصص و کارآمد که در جهت اجرا، بهینهنمودن و نهایتاً راهبری سیستمها نقشهای گوناگونی را ایفا مینمایند الزامی است. از این رو مهمترین عامل موفقیت سیستمهای اطلاعات جغرافیایی پذیرش این سیستم توسط سازمان و نیروی انسانی آن میباشد که در این پژوهش به تبیین و تحلیل عوامل موثر بر پذیرش آن در سازمان پرداخته میشود. فرآیند پذیرش فناوری اطلاعات شامل مراحل متوالی است که یک سازمان پیش از شروع پیادهسازی یک فناوری جدید طی میکند.
تصمیم اصلی پذیرش بین دو گام آغاز و اجرا روی می-دهد. در مرحله آغاز سازمان از فناوری آگاهی پیدا کرده و نگرشی نسبت به پذیرش آن شکل میگیرد و در ادامه به ارزیابی ایده یا فناوری جدید میپردازد. به گفته دیگر مرحله آغاز دربرگیرنده آگاهی، ملاحظه و قصد است. در گام پیادهسازی و اجرا سازمان تصمیم میگیرد فناوری جدید را تهیه کرده و مورد استفاده قرار دهد از این رو پذیرش نوآوری که مقدم بر تصمیم به اجرا و پیاده-سازی آن است بسیار قابل توجه است.
احتمال پذیرش فناوری اطلاعات در سازمانهایی که محیط سیاسی آنها تمایلی به تغییر دارند بیشتر است. بنابراین بهبود تسهیلات فناوری اطلاعات در سازمانها بستگی به حمایت مقامات ارشد دارد. گرایش مدیران به نوآوری نقش مهمی در تخصیص منابع به این امر دارد. پذیرش فناوری اطلاعات جدید نیازمند سرمایهگذاری زیاد بوده و اثر آن در کوتاه مدت مشخص نخواهد شد.[8] از این رو مدیران ارشد باید خطرپذیر بوده و ریسک عدم موفقیت و تاخیر در دریافت نتایج فناوری جدید را پذیرا باشند
مدیرانی که نسبت به قابلیت فناوری اطلاعات دانش و آگاهی دارند نگرش مثبتتری نسبت به پذیرش آن خواهند داشت . نهادهای دولتی قانونگذار نیز به دلیل اثرگذار بودن در تخصیص بودجه و حمایتهای قانونی نقش مهمی در پذیرش فناوری اطلاعات ایفا میکنند
در دسترس بودن منابع مالی برای ایجاد و بهبود زیرساختهای فناوری اطلاعات تهیه و تدارک نرمافزار و سخت افزار و همچنین آموزش کاربران عوامل مهمی هستند که در پذیرش فناوری اطلاعات نقش دارند.[11] سرمایهگذاری در فناوری اطلاعات میبایست با هدف تغییر زیرساختهای فناوری اطلاعات باشد به گونهای که از نوآوریهای آینده و پیشرو پشتیبانی کند.
وجود نیروی انسانی با قابلیتهای فراوان برای ایجاد ایده نو یکی دیگر از عوامل موثر بر پذیرش فناوری اطلاعات است و نوآوریها بیشتر از سوی افرادی پیشنهاد میشوند که در یک حوزه خاص متخصص هستند.[13] قابلیت و توانایی مدیران فناوری اطلاعات در شناخت مسائل سیستمهای کنونی نیز در این امر بسیار تاثیرگذار است. این قابلیتها مشتمل بر دانش فناوری اطلاعات گرایش به نوآوری و تمایل به تغییر و تحول است
اندازه - تعداد خدمات ارائه شده و گستره جامعهای که خدمات دریافت کرده است - تاثیر مثبتی بر پذیرش نوآوری فناوری اطلاعات دارد.[14] دولتها در شهرهای بزرگتر در مقایسه با شهرهای کوچکتر، فناوریهای اطلاعات پیشرفتهتر بیشتری را میپذیرند.
