بخشی از مقاله
چکیده: یکی از مهمترین مسائلی که جوامع امروزی با آن مواجه اند مساله اعتماد عمومی است .مقوله اعتماد عمومی در تمامی اعصار و قرون یکی از مهمترین موضوعات مهم حیات بشری بوده است و با گذشت زمان بر اهمیت آن افزوده شده است .دولتها می کوشند تا اعتماد شهروندان را به خود جلب کنند، زیرا با کاهش اعتماد عمومی احتمال مشارکت عامه مردم در فرایندهای سیاسی کاهش می یابد و کناره گیری شهروندان از حمایت دولت مشروعیت حاکمیت مردم سالار را با مشکل مواجه می کند .به همین علت، موضوع اعتماد عمومی به محور بسیار مهمی در ادبیات مربوط به مدیریت دولتی تبدیل شده است .امروزه اعتماد عمومی نسبت به سازمانهای دولتی برای مدیران و شهروندان هر جامعه شهری حائز اهمیت است.
اعتماد عمومی، تعاملی است که در یک سوی آن سازمان و در سوی دیگر شهروندان قرار دارند .هرگاه یکی از این دو، نقش خود را ایفا ننمایند، برآورد نهایی اعتماد عمومی وضعیت مطلوبی نخواهد داشت .به همین دلیل ، در این پژوهش سعی شده است با تبیین مفهوم اعتماد عمومی و اهمیت آن عوامل مؤثر برایجاد اعتماد عمومی شهروندان نسبت به سازمان نیروی انتظامی در شهرستان تبریز مورد ارزیابی قرار گیرد.
روش تحقیق : تحقیق حاضر از نوع تحقیقات توصیفی - پیمایشی می باشد و برای جمع آوری داده ها از پرسشنامه محقق ساخته استفاده شده است ،روایی پرسشنامه با نظر اساتید تایید شد و همچنین پایایی پرسشنامه با آلفای کرونباخ که مقدار ضریب آلفای کرونباخ عدد 0.89بدست آمده است مورد تایید قرار گرفت و روش آماری مورد استفاده آزمون همبستگی پیرسون و تحلیل واریانس می باشد. یافته ها :یافته های تحقیق نشان می دهد که همه همبستگی ها معنادار و در جهت مثبت بوده و این نشان می دهد که بین متغیرهای پاسخگویی ، اطلاع رسانی و عملکرد در سازمان و اعتمادسازمانی رابطه مستقیم وجود دارد همچنین نشان می دهد که متغیرهای مستقل پاسخگویی ،اطلاع رسانی و عملکرد به صورت معناداری می توانند متغیر وابسته اعتماد سازمانی را پیش بینی نمایند.
مقدمه
اهمیت و ضرورت تحقیق و پیشینه تحقیق اعتماد یک موضوع بین رشتهای است و از ر شتههایی مانند روانشناسی و جامعه شناسی نشات میگیرد . به عقیده تایلر، اعتماد زمینه ساز است برای درک اینکه چگونه مشارکت مؤثر را در درون سازمانها ایجاد کنیم؛ یعنی اعتماد یک عنصر کلیدی است زیرا مشارکت را میآفریند و همانطور که میدانیم، مشارکت در سازمانها همیشه بااهمیت بوده است . صاحبنظران باور دارند که اعتماد میتواند منجر به همکاری بین افراد، گروهها وسازمانها بشود .
امروزه سازمانها در جستجوی راههای جدیدی برای ارتقای مشارکت بین افراد و گروهها و بهرهگیری از آثار آن هستند؛ از این رو بیش از هر زمان ، به اعتماد و چگونگی تقویت و واقعی سازی آن توجه دارند .به طور کلی ، روانشناسان اعتماد وفرآیند اعتمادسازی را یکی از پایههای اساسی توسعهی فردی توصیف کردهاند .امروزه اندیشمندان دیگر رشتهها ، بویژه مدیریت بازگانی ، فرآیندهای اعتماد را در محیط های تجاری با عنوان اتخاذ استراتژی ، مشارکت و رفتار سازمانی فراگیر توصیف میکنند. - - Gareth & Jenes , 1998:531
اعتماد زمینه ساز جامعه مدنی است که ویژگیهای اساسی آن پیوستن داوطلبانه افراد به اتحادیهها ، اصناف ، احزاب و انجمنها است . اعتماد رضایت را جانشین اجبار میسازد و این یکی از اهداف مهم است که نخبگان و ادارهکنندگان جامعه درصدد دستیابی به آن هستند - تفضلی، - 1385 در این مقاله سعی خواهیم کرد عوامل مؤثر بر اعتماد شهروندان را نسبت به سازمان نیروی انتظامی جمهوری اسلامی ایران مورد بررسی قرار دهیم.
پیشینه تحقیق
ازنظر روسو و همکارانش - 1998 - اعتماد یک حالت روانشناختی است که به گرایش افراد به آسیب پذیر بودن نسبت به انتظارات مثبت دیگران اشاره دارد ،بدین معنا که اعتماد کننده دربرابر فعالیتهای اعتماد شونده آسیب پذیر بوده و نمی تواند رفتار او را کنترل کند فرد اعتمادشونده مختار است به نفع یا زیان اعتمادکننده عمل کند .سالهاست که نظریه پردازانی مانند مک کرگور، آرگریس و لیکرت در مطالعات خود ازاهمیت اعتماد حمایت کردهاند - Kursunoglu,2009 - . برخی پژوهشگران از جمله میر و همکارانش - 1995 - نیز اعتماد را بر حسب درجهای که اعتماد کننده، طرف خود را قابل اطمینان میداند تعریف کرده و معتقدند در ایجاد اعتماد باید هم به ویژگیهای اعتمادکننده و هم ویژگیهای اعتماد شونده توجه کرد.
بر اساس این مدل، افراد بر اساس سه عنصر شایستگی ، حسن نیت و صداقت دیگران به آنان اعتماد میکنند - Mayer et al.,1995 - . بسیاری از نویسندگان نیز توانایی و تمایل اعتماد شونده را به عنوان مبنایی برای اعتماد اعتماد شونده به او در نظر گرفتهاند . - Parra, Nalda &Marco Perles,2011 - برخی از مطالعات، مانند پژوهشهای ویلیامسون، 1985 ؛ پارخه، 1993 ؛ دایر، 1996 ، دایر و چا، 1997 ؛ اعتماد را در سطح خرد مورد بررسی قرار داده اند .برای نمونه، دایر و چا - - 1997 به بررسی رابطه بین اعتماد فروشنده به خریدار و هزینههای معاملاتی - هزینه های جستجو، مذاکره و تضمین - و مشارکت در توزیع اطلاعات مبادله و سرمایه گذاری در روابط تخصصی پرداخته اند.
برخی از دیگر مطالعات اثر اعتمادسازی را در سطح کلان بررسی کرده اند و نتیجه گرفتهاند که گسترش جو اعتماد به دولت موجبات توسعه اقتصادی را فراهم میکند . برای نمونه به این مطالعه اشاره کردهاند: ناک و زاک - - 2001 ، در مقاله خود با عنوان " اعتماد سازی : سیاست عمومی ، اعتماد بین افراد و توسعه اقتصادی " نتیجه گرفتهاند که وجود روابط اعتمادساز در بین افراد، به میزان زیادی، بر رشد اقتصادی اثرگذار است و برای توسعه اقتصادی لازم است سطح خاصی از اعتماد بین افراد جامعه برقرار باشد .این محققان برای بررسی توانایی مدیران بخش عمومی در ارتقای سطوح اعتماد، الگویی را معرفی میکنند که در آن مجموعهای از سیاست های مؤثر براعتمادسازی معرفی میشوند تا رشد اقتصادی را تأمین پذیر نشان دهند.
این سیاستها شامل افزایش آزادیها برای تشکیل انواع انجمنها و گروهها؛ فرهنگ سازی برای زندگی مدنی؛ تقویت تضمین های قراردادی؛ کاهش نابرابری های درآمدی و افزایش سطوح تحصیلی است .نتایج حاکی از آن است که فقط متغیرهای آزادی اجتماعی، توزیع عادلانه و گسترش آموزشها بر رشد اقتصادی اثرمعناداری داشتهاند .این مجموعه ابزارها، با حاکمیت قانون، کاهش نابرابریها و تعمیق فهم متقابل، که عناصر تعیین کننده اعتماد به دولتمردان هستند، تحقق بخش رشد اقتصادی بیشترند.
مفهوم شناسی اعتماد : اعتماد مفهومی است کهتقریباً در تمامی روابط از جمله روابط دوستی، خانوادگی، سازمانی، اقتصادی و ... نقش دارد . - Lusher, Robins, Pattison & Lomi,2012 - از نظر لغوی اعتماد به تکیه کردن بر ، گذاشتن کار به کسی، سپردن چیزی را به کسی،وثوق واطمینان معنی شده است . اما ازلحاظ اصطلاحی صاحبنظران تعاریف متعددی مطرح کردهاند؛ در فرهنگ انگلیسی اکسفورد مفهوم اعتماد به شرح زیر است :
. اطمینان یا اتکاء به برخی از ویژگیها یا خصایص یک شخص یا سازمان؛
. پذیرفتن یا اعتبار دادن به شخص یا سازمان بدون بررسی و دریافت شواهد و قرائن؛
. باور یا اعتقاد یا اتکاء به صداقت فرد یا سازمان ؛
. داشتن انتظارات مطمئن نسبت به فرد یا سازمان ؛
. صداقت ، درستی و وفاداری . - الوانی و دانایی فرد،1380 ، ص - 7 راجز اعتماد را ، اطمینان از اینکه فعالیتهای دیگران با گفتارشان سازگاری دارد تعریف کرده است .ودر تعریف دیگر مینویسد : اعتماد یعنی اینکه افرادی که با آنان همکاری میکنید نسبت به سعادت و مصالح شما علاقهمندند بدون این که شما توانایی انجام کاری را برای آنها داشته باشید - عبداللهی ، ابوطالب،1388،ص - 28 اعتماد یک انتظار مثبت است، در رابطه با اینکه طرف مقابل در گفتار، کردار و رفتار خود به گونه های فرصت طلبانه رفتار نکند - زاهدی، خانباشی و رضایی، - 71:1390 .در تعریف کلاس اوفه اعتماد به معنای این باور است که دیگران با اقدام یا خودداری از اقدام خود به رفاه من یا ما کمک می کنند و از آسیب زدن به من خودداری می کنند .
- بختیاری، - 68:1398 برخی اعتماد را به عنوان پیمان دو جانبه با دیگران در جهت کسب مقصد و انجام رفتاری تعریف نمودهاند و مفهوم دو جانبه - دادن وگرفتن - را چنین تفسیر میکنند که وقتی مشاهده میکنیم دیگران به آنچه میگویند عمل مینمایند ، آنها در نظر ما قابل اعتماد شناخته میشوند و با انجام امور بر این اساس اعتماد دو جانبه بیشتر میشود و بر عکس وقتی که اعمال افراد با بی احترامی همراه است به آنها اعتماد نمیشود - سید جوادین ،1387 ، ص 59 - شاو اعتماد را به اعتقاد داشتن به دیگران تعریف میکند ؛ زیرا برای رسیدن به خواستههای خود وابسته به دیگران هستیم . چارلتون میگوید که رهبران به کارکنان اعتماد میکنند تا کار انجام داده شود و رهبران باید گفتارشان با کردارشان همسان باشد - Martins,2002:756-757 - .
در نگاه برخی از اندیشمندان اعتماد یعنی انتظارات مناسب در مورد کنشهای دیگران داشتن .کسانی که نسبت به انجام کنش نشان تعهد دارند رابطه متقابل ، انتظارات و اقدام به کنش مساعد ، جوهر و محتوای اعتماد را تشکیل میدهند به گونهای که نوع انتظاراتی که باید برآورده شوند محتوای اعتماد را تغییر میدهند و به آن خصلت نسبی بودن را اعطاء میکنند .انتظارات مربوط به اعتماد با توجه به ماهیت موضوعاتی که معطوف به اعتماد هستند تغییر مییابد مثلا انتظار از حکومت با انتظار از یک شرکت تجاری متفاوت است یا نوع انتظار از قوا و بخشهای مختلف حکومت نیز ضرورت یکسانی ندارد.بنابراین میتوان اعتماد را نوعی انتظار نتایج مثبت دانست که یک طرف میتواند بر مبنای اقدام مورد انتظار باشد، و از طرف دیگر در یک تعامل که مشخصه اصلی آن عدم اطمینان است دریافت نماید. این تعریف ، تعریف کاملی است زیرا :
. در محیطی که عدم اطمینان وجود دارد، اعتماد شکل میگیرد؛
. بیانگر نوعی انتظار است که امکان تخطی از آن وجود ندارد؛
. میزانی از اعتماد به طور مستقیم به میزانی از انتظارات پیوند میخورد؛
. مستلزم دو یا چند طرف است؛
. به نتایج مطلوب مرتبط میشود نه نتایج منفی - الوانی و دانایی فرد ،1380 ، ص - 9
اهمیت اعتمادعمومی
نمی توان انکار کرد که یکی از مهمترین عوامل مؤثر بر تشکیل سرمایه انسانی و اجتماعی برخورداری از اعتماد عمومی است . - پور عزت ، قلی پور و پیران نژاد، 2:1388 - با افزایش اعتماد عمومی سطح بدبینی به حکومت کاهش یافته هزینه کنترل متقابل حکومت و ملت کاهش می یابد . - اوسلانر، - 2002 به نظر می رسد که این وضع هر سه عرصه فعالیت اقتصادی، سیاسی، و فرهنگی حکومت را تحت تأثیر قرار می دهد . - چورتن، - 2000 اغلب شهروندان افزایش اعتماد عمومی بین یکدیگر را در مشارکت خود در فعالیتهای شهری مؤثر می دانند و به عبارتی شهروندان در صورتی که به اطرافیان خود از اطمینان و اعتماد کافی برخوردار باشند تمایل بیشتری به مشارکت در امور مختلف خواهند داشت. - شریف زاده و صدقی، - 1388
اعتماد به دولت می تواند سبب همراهی شهروندان با سیاست های دولت بدون توجه به زور شود. - دانایی فرد، 1387 - اعتماد به پشتیبانی مردم از نظام های سیاسی منجر خواهد شد و همچنین فرصت لازم را در اختیار رهبران سیاسی قرار می دهد تا به اصلاحات ارتباط و گفتگو بپردازند بدون اعتماد هیچ کنش متقابل و مطمئنی صورت نخواهد پذیرفت. - درانی و رشیدی ، - 12:1387 اعتماد سازی در سطح اتکای عمیق متقابل بر این فرض قرار دارد که طرفین توجیهات و جهان بینی همدیگر راقلباً قبول دارند بویژه زمانی که آنها در ارتباط با اموری باشند که نیاز به پیش بینی یا استنباطی به عنوان پیامدهای اتکای متقابل دارند.
