بخشی از مقاله
خلاصه
اراضی پشتیبانی در مجاورت بنادر در راستای بهبود خدمات لجستیک عمومی و خلق ارزش افزوده است. هدف این مقاله بررسی وضعیت موجود اراضی پشتیبانی بندر امام خمینی و تدئین استراتژی هایی برای افزایش بهره وری این اراضی می باشد. این مقاله دارای ماهیتی کاربردی و از لحاظ روش، تحقیقی توصیفی- پیمایشی است که در سه مرحله انجام شده است.
در مرحله اول، عوامل موثر در عملکرد اراضی پشتیبانی بنادر شناسایی شدند. سپس در مرحله دوم، عوامل شناسایی شده در قالب پرسشنامه تدوین و توسط 60 نفر از کارشناسان بندری و استفاده کنندگان از اراضی پشتیبانی بندر امام خمینی پاسخ داده شدند. در مرحله سوم با استفاده از آزمون T وضعیت عوامل مشخص و سپس با توجه به ماهیت عوامل در ماتریس سوات تعریف شده و استراتژی های متناسب با آن ها در قالب استراتژی های S-O، S-T، W-O و W-T ارائه شد. از مهمترین یافته های تحقیق می توان به وجود زیرساخت های اساسی - قوت - ، نبود گیت های اختصاصی - ضعف - ، قابلیت توسعه و گسترش اراضی - فرصت - و فقدان ترمینال اختصاصی کانتینری - تهدید - اشاره کرد.
1. مقدمه
امروزه جابجایی حدود %90 تجارت جهانی بر حسب وزن توسط شرکت های کشتیرانی انجام می شود. بدون کشتیرانی، صادرات و واردات کالاها در مقیاسی که دنیای مدرن به آن نیاز دارد، غیر ممکن خواهد بود. در این بین حمل و نقل دریایی، کاتالیزور توسعه و شکوفایی اقتصادی به شمار میآید؛ زیرا منجر به تجارت و ارتباط بین کشورها می شود و مسیری مطمئن برای تامین انرژی، مواد غذایی و کالاها به شمار میآید. بنادر گلوگاه های ارتباطی بین حمل و نقل دریایی و زمینی به حساب می آیند که هر چه دارای عملکرد بهتری باشند تمامی بازیگران و استفاده کنندگان از صنعت حمل و نقل از مزایای آن بهره مند می شوند
حدود 5800 کیلومتر از مرز کشورمان دریایی می باشد و نزدیک 88 درصد صادرات و 92 صدرصد واردات از طریق بنادر کشورمان انجام میگیرد .[2] رسالت سازمان بنادر و دریانوردی مبنی بر ارتقاء نسل بنادر به منظور افزایش قدرت رقابتپذیری بنادر، کاهش قیمت تمام شده محصولات صادراتی و وارداتی، افزایش درآمدهای ارزی و ریالی و ایجاد فرصتهای شغلی است. یکی از راهکارهای بهبود عملکرد بنادر اراضی پشتیبانی است کهعمدتاً به محیط و زمین هایی اطلاق میگردد که در مجاورت یا داخل بندر قرار دارند و از طریق مهیا کردن فعالیتهای تجاری گوناگون، نقش مهمی در عملکرد بندر ایفا میکنند
.1-1 نسل بندی بنادر
بر اساس تقسیمبندی آنکتاد از توسعه بنادر در جهان، نقشی که بنادر همگام با تحولات جهانی به ویژه در حوزه تجارت و رشد کانتینر در حملونقل داشتهاند، در یک طیف وسیع از خدمات سنتی، تخلیه و بارگیری تا خدمات پیشرفته با ارزش افزوده بالا، در زنجیرهی حملونقل جهانی قرار گرفته است و در حالت کلی بنادر بر چهار نسل متمایز طبقهبندی شدهاند که در جدول 1 ویژگی های هر یک از این نسل ها بیان شده است
بنادر در قالب نسل اول، دوم و سوم تعریف می شوند. در بنادر نسل اول علاقهای به نقش اقتصادی اجتماعی بنادر نشان داده نمیشد. بنادر نسل دوم به عنوان ارائهدهنده خدمات گسترده مختلف مشخص میشوند. خدمات این نوع بنادر، دیگر محدود به کشتی و کالا نبوده، بلکه دارای بعد تجاری و صنعتی مانند بستهبندی کالا، علامتگذاری و اطلاعات کالا نیز است.
همچنین این فعالیتها بر افزایش ارزش کالا در بندر دلالت دارد. در سطح ملی، این بنادر با ایجاد ارزش افزوده بالا از اهمیت اقتصادی زیادی برخوردار میباشند. تسهیلات صنعتی در محدوده بندر ساخته میشود. بندر به سمت پسکرانه و با صنایعی همچون آهن، فولاد، متالوژی، پالایشگاه و پتروشیمی، آلومینیوم، خمیر کاغذ، کود شیمیایی و فعالیتهای کشت و صنعت توسعه و گسترش مییابد. نقش اقتصادی- اجتماعی بندر در منطقهای که در آن واقع شده روز به روز به ویژه در مورد ایجاد اشتغال مهمتر میشود. در بنادر نسل سوم، پایانهها بیش از گذشته تخصصی میشوند و تجهیزات از پیچیدگی بیشتری برخوردار میگردند. این تخصصی شدن باعث شکل گیری شرکت های حرفه ای و بین المللی و اشتغال نیروهای تخصصی در بندر می شود
جدول :5 نسل بندی بنادر
درباره بنادر نسل چهارم تاکنون بررسیهای زیادی صورت نگرفته و تنها آنکتاد در سال 1999در گزارشی به بیان مختصر آن کفایت نموده است. بنادر نسل چهارم از سال2000 به بعد ایجاد شده و مهمترین مشخصه آن شبکه ای از بنادر هستند که از لحاظ فیزیکی جدا بوده ولی از طریق اپراتوری مشترک بهم ارتباط داده می شوند .[1]
.2-1 اراضی پشتیبانی
بنادر بطور سنتی جهت بهبود کارایی خود بر تجهیز و توسعه فیزیکی تمرکز میکنند؛ لیکن در سال های اخیر، همزمان با افزایش رقابت بین بنادر در کسب سهم بیشتر در زنجیره تامین، مقامات بندری رو به سرمایه گذاری در محیطهای همجوار بنادر و اراضی آنها نمودهاند. اراضی پشتیبانی بر اثربخشی عملیات تخلیه و بارگیری، مکان تجهیزات و ترمینالهای داخلی و در مجموع بر رقابتپذیری بندر بسیار موثر است
نتایج مطالعات - 1999 - McCalla نشان میدهد که عملکرد پایین اراضی پشتیبانی بنادر نتایجی همچون از دست دادن خط کشتیرانی، کاهش حجم تجارت بین المللی و افزایش هزینه های محیط زیستی و اجتماعی را به همراه دارد
