بخشی از مقاله
چکیده
شهرسالم، به عنوان یک پدیده ی فکری درمیان اغتشاشات شهری بعنوان اصلی کلیشه ای و درعین حال چاره ساز می تواند با مشخص نمودن چهارچوب ها و معیارهای سالم سازی شهر و ارائه راهکار، ایده ای نو و درعین حال کاربردی به کارآیداما. از آنجاییکه اساساً هیچ وجه کیفی درشهر، به تنهایی و به خودی خود قابل حصول نیست ایده ی شهرسالم نیز جهت اجرایی شدن نیازمند اقداماتی هماهنگ و زنجیروار در طرح ها و برنامه ها می باشد.
تمایل جمعیت به شهرنشینی باتوجه به فراهم نبودن بسیاری اززیرساخت ها،به توسعه ای غیرقابل کنترل نواحی شهری،خلق سکونتگاه های جدید،کاهش سطح رفاه انسانی و مشکلات روزافزون محیط زیستی انجامیده است. مقاله ی حاضر با بیان برخی از ویژگی های شهرسالم و مشخص نمودن معیارها و شاخص های آن و تمهیدات لازم جهت تحقق شهرسالم بااستفاده ازروش اسنادی وکتابخانه ای، سعی درشناخت و معرفی این نوع شهر و به جریان انداختن این ایده به عنوان اصلی همگانی و فراگیر داردوبراین فرضیه استواراست که بابکارگیری معیارهای شهرسالم ازطریق جان بخشی به راهبردها وتمهیدات می توان به سلامت عمومی جامعه شهری دست یافت واز ایده ی شهرسالم به عنوان راهبردجدیددرتوسعه پایداربهره برد.
مقدمه:
اولین بارتفکرشهرسالم دردهه ی 1980توسط سازمان جهانی بهداشت مطرح شدکه مبتنی برهمکاری بین بخشی ومشارکت مردمی درراستای دستیابی به برنامه ی سلامت بود و بعد ازآن مفهوم شهرسالم را نیز پرفسورلئوناردو دهل استاد دانشگاه برکلی درکنفرانس 1984شهر تورنتوی کانادا باعنوان"ماورای مراقبت های بهداشتی" ارائه کرد
جنبش های شهرسالم یک خلاقیت و ابتکاردرارتقاء سلامت و بهداشت، برنامه ریزی شهری، حفظ اکوسیستم شهری وحرکت به سوی تمرکززدایی از بخش های دولتی و حکومتی به سوی فعالیت های بین بخشی ومشارکت اجتماعی به شمار می رود که تحقق چنین جنبشی بدون همکاری، هماهنگی وتعادل همه عناصراعم ازمردم - شهروندان - ، دولت و نظام برنامه ریزی کشور، شهرداری ها و سایر نهادهای شهری مانند شورای شهر وحتی سازمان های غیر دولتی - NGO ممکن نخواهد بود. درحقیقت شهرسالم شهری است که درآن شهروندان توانمند، عوامل تاثیرگذاردرسلامت خویش را شناسایی کرده و در به حداکثر رساندن قابلیت های خود و جامعه اقدام کنند.
دریک اجتماع سالم، همواره این باور وجود داردکه صرف نبودن بیماری نمی تواند مبین یک شهرسالم باشد بلکه شهروندان یک شهرسالم بایستی ازقابلیت وکیفیت بالایی برای زندگی برخوردار باشند
دراین راستا برنامه ریزی برای دستیابی به شهرسالم نشان ازیک زمینه ی چندوجهی داشته که هنوز نیاز به موشکافی دقیق درمفاهیم، سیاست ها و جنبه های اجرایی دارد. برنامه ریزی برای مردم یک شهرتنهایک شعارنیست، بلکه جهت دهی الزامات به سمت سیاست های شهرسالم وتلاش بردستیابی به کیفیت زندگی، برابری، سلامتی ورفاه می باشد.
برای سنجش وارزیابی یک شهرسالم، طی تحقیقات گسترده درکشورهای مختلف، شاخص هایی بعضا متفاوت و اکثرا مشابه بدست آمده است - محمودی نژادوهمکاران،. - 341:1388 درایران نیز توسعه برنامه شهر سالم نیاز به یک بررسی کلی ودر عین حال جامع از وضعیت فعلی سلامت وبهداشت شهر دارد .به طور کلی جوامع سالم دارای ویژگی های منحصر به فرد واصول مشابهی می باشندکه به ما اجازه ی در نظر گرفتن آن ها را به صورت کلی می دهد،در نتیجه با درنظر گرفتن این کلیت می توان مؤلفه های سازگار و قابل تعمیم را بیان در جای جای ایران به عنوان چهارچوب مورد استفاده قرارداد.
بیان مساله :
بسیاری ازشهرها بویژه در کشورهای رو به توسعه طی دهه های اخیربا تخریب محیط شهری وافزایش نابرابری های بهداشتی ،اجتماعی واقتصادی درمقیاس وسیع بین ساکنان خود روبرو بوده اند.به همین سبب این شهرها از دهه ی 1970 به بعدبافقرشهری مواجه شده اند وسطح زندگی واستانداردهای مربوط به محیط زیست نیز در بسیاری ازشهرها با مشکل مواجه گردیده است
رشدسریع شهرنشینی به طور فزاینده ای خارج از ظرفیت وتوانایی مقامات شهری در فراهم نبودن خدمات اولیه زیست محیطی،مسکن،اشتغال ودیگر،حداقل احتیاجات برای یک جامعه سالم است واگرمدیران شهری ازپتانسیل مشارکت های اجتماعی وبهره مندی ازپیشنهادها و نظرات سازنده شهروندان غافل باشند ، بحران های اجتماعی ،اقتصادی،سیاسی ومشکلات بهداشتی که ازعواقب زیانبار رشد سریع شهرنشینی است غیرقابل کنترل خواهد شد.درهمین راستا رویکرد شهر سالم، همکاری بین بخشی ومشارکت اجتماعی را برای شناسایی و حل کردن مشکلات اولویت دار سلامت در محیط شهری از طریق مشخص کردن تعیین کننده های فیزیکی واجتماعی سلامت ایجاد کرده است
برنامه ریزی سلامت یک اصطلاح نسبتاً جدیدی است که امروزه توسط آن دسته ازبرنامه ریزان شهری ومنطقه ای ک همواره درپی آنند تا محیط شهری را با سلامت فیزیکی و روحی شهروندان پیوند بزنند پا به عرصه ی وجود نهاد که بدلیل ناهنجاری هاومشکلات شهری لزوم وجود آن اکنون بیش از گذشته احساس می شود.
اهمیت وضرورت تحقیق:
به دنبال ظهورمشکلات ناشی ازشهرنشینی گسترده وافت محسوس میفیت های محیطی شهرهاوهمچنین ضرورت بررسی وشناخت تاثیرمسائل اجتماعی،بهداشتی ومحیطی درمحیط های شهری ، در اوایل سال 1986 دفتر منطقه ای سازمان بهداشت جهانی در اروپا پیشنهادی را جهت اجرای یک پروژه ی کوچک با هدف بهبود سطح بهداشت ارائه داد. این پروژه که تنها شش شهر را دربر می گرفت پروژه ی شهر سالم نام گرفت وطی مراسمی در ماه مارس 1986 در شهر لیسبون آغاز شد. این پروژه از همان آغاز به عنوان چهارچوب استراتژیک یک توسعه و اجرای بهداشت وتئوری وعملکرد بهداشت عمومی مورد استفاده روز افزون قرار گرفت
نتایج حاصل از اجرای پروژه فوق بی نهایت موفقیت آمیز بود. پس از آن پروژه شهر سالم به عنوان راهکاری نوین درشهرهای بیشتری از قاره اروپا وسپس در برخی از شهرهای قاره ی جهان شروع به کار نمود و به جنبشی تبدیل شد که رشد سریعی داشته است
اندیشه ی شهر سالم در ایران نیز در نخستین سمپوزیوم شهر سالم که در آذر ماه سال1370 در تهران برگذار شد مطرح و مورد بررسی کارشناسان، صاحب نظران ومسئولان سازمان ها ودستگاه های اجرایی کشور قرار گرفت که هدف آن ها نیز نائل شدن به وضعیت بهتر سلامتی بود. دراین راستا، مقاله ی حاضر با در نظر گرفتن مشکلات موجود در شهرهای ایران و با درنظر گرفتن توانایی ها وپتانسیل های محیطی وهمچنین شناخت ظرفیت های مردمی وامکانات نهادهای دولتی وغیر دولتی و هماهنگ کردن این ظرفیت ها وامکانات و پتانسیل ها سعی در گسترش راهکارها وبرانگیخته نمودن خواست عمومی جهت وصول به چنین ایده ی شهری را در نظر دارد.
