بخشی از مقاله
چکیده
در طول تاریخ هر کشور در جامعه اجتماعی آن طی سالها فراز و نشیب بنا به شرایط زمانی تغییراتی به وجود آورده است. گاه ممکن است این تغییرات به گونه ای باشد که سبب شود افرادی که وجود دارند ارزش ها و اعتقاداتشان کنار گذاشته شود و ارزش ها و عقاید جدیدی روی کار اید یعنی نسل موجود جای خود را به نسل جدید با اعتقادات جدید می دهد.
همین تغییرات گاه ممکن است منجر به مشکل و معضل در جامعه شود این تغییر و تفاوت را می توان گفت به نوعی شکاف نسلی ایجاد گردیده است. که با سازمان دهی و رفع مشکلات و موانع می توان به راحتی با این نوع شکاف و گسست نسلی کنار آمد. این نوع شکاف هم ابتدا از خانواده ها شروع می شود و کم کم کل جامعه را در بر می گیرد که باید با ارزیابی و تحلیل وضعیت شکاف نسلی و آنکه چه چالش های احتمالی انطباق پذیری درباره این نسل ها به وجود می آید و سعی کنیم راهکارهایی برای پیشگیری از آن ایجاد کنیم که این شکاف در خانواده حل گردد و به عرصه جامعه عمومی نرسد و اگر هم روزی به جامعه سرایت کرد اجتماع را دچار معضل نکند.
مقدمه
انسان ها اشرف مخلوقات هستند که با تعامل و زندگی در کنار یکدیگر جوامع را ایجاد می کنند. هر جامعه ارزش ها و اعتقادات و آداب و رسوم خاص خود را دارند حال اگر هر نسل دارای این شرایط باشد با گذر زمان و تغییراتی، نسل جدیدی به وجود م آید که دغدغه ی ایجاد می گردد مبنی بر آنکه آیا آداب و رسوم و عقاید به درستی و بدون تغییر به نسل جدید منتقل می گردد؟ شاید جواب این سوال در زمانی که هنوز هم آنقدر پیشرفت نکرده بود و جوامع صنعتی ایجاد نگردیده بودند آنقدر دغدغه ی مهمی نبوده باشد که برای آن بخواهند پاسخی بدهند اما از قرن بیستم به بعد با ایجاد جوامع صنعتی و بروز انواع انقلاب ها در تمامی دنیا پاسخ به این سوال و ایجاد این دغدغه بسیار مورد توجه روان شناسان، جامعه شناسان و حتی علمای سیاسی گردید .
پاسخ به این سوال را می توان تحت عنوان شکاف نسلی مطرح کرد که از قرن بیستم به بعد در جوامعی که به سرعت مورد تحول قرار گرفتند، به وجود آمده است .
این نوع شکاف شامل هر نوع اختلافی در جامعه می تواند باشد اعم از اختلال روانی، اجتماعی، فرهنگی و به طور کلی اختلاف در ارزش ها و اعتقادات و عرف ها می باشد. پس این شکاف نسل ها دامن گیر کل جوامع جهانی است که هر کدام به نحوی با آن درگیر هستند .
آثار این شکاف از ابتدا تاثیر مستقیم بر خانواده می گذارد. گسست نسلی در خانواده میان پدر، مادر، فرزندان به معنی عدم تبعیت کامل فرزندان از پدر و مادر و تغییر گروه مرجع جوانان است. در پدیده گسست نسل ها نوعی اختلال در تبعیت فرزندان از والدین به وجود می آید به این معنا که فرزندان برای همانند سازی، فرد دیگری را جایگزین شخصیت پدر یا مادر می کنند. - شرفی، 1382، ص 113 به نقل از سعید معبدفر - چنانکه افلاطون در پنج رساله می گوید: »حقیقت این است بین ما و پدرانمان اختلاف زیادی هست و از این بابت شرمساریم،
ما پدرانمان را سرزنش می کنیم که وقتی ما جوان بودیم در تربیت ما کاهلی کردند و بیشتر به امور دیگران پرداختند تا به تربیت فرزندانشان.
جامعه ایران هم از این شکاف نسلی مستثنی نبوده و نیست. با انقلاب اسلامی در ایران که پدیده ی در تاریخ جهان و جهان اسلام و ایران شد یکی از دغدغه های اصلی ایجاد شده بعد از آن موضوع شکاف نسلی است .
3دهه از انقلاب اسلامی ایران می گذرد و هم اکنون در حال ورود به دهه چهارم آن هستیم. در این 3 دهه ایران با مسائل و نسل های مختلفی در عرصه های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره مواجه گردیده است. حال باید به چند سوال پاسخ داد مبنی بر آنکه در رابطه با نسل های ایرانی چه چالش های احتمالی را در انطباق پذیری نسل های جدید با آرمان ها، ارزش ها و اهداف نسل های آموزش دهنده ی هنجارهای پیشین ایجاد می کند؟ این چالش ها چه تاثیراتی بر تغییر نرخ و الگوی جرم می توانند داشته باشند یا خواهند داشت؟
آیا می توان برخی از مداخله های کیفری در حوزه فرهنگ جوانان در نظام کیفری ایران را با وضعیت گسست یا شکاف نسلی مرتبط دانست؟ چه راهکارهایی وجود دارد به منظور پیشگیری از تشدید وضعیت کنونی نسل های ایرانی؟
این مقاله سعی دارد با بررسی شکاف نسلی در ایران و به سوال های مطرح شده پاسخی دهد و در انتها با نتیجه گیرری شرایطی ذهنی را برای سایر محققان و روان شناسان و جامعه شناسان ایجاد کرد که آنها بتوانند در رابطه با این موضوع بررسی های لازم را انجام دهند تا بتوانیم به یک انسجام نسلی در جامعه برسیم .
ابتدا به بررسی چند مفهوم می پردازیم:
نسل:
علمای علوم اجتماعی هنوز به توافق واحدی در مورد نسل نرسیده اند. هر نسل بر پایه تجربیاتی که افرادش در آن شریک بوده اند حد و مرزی از فرد بدست می دهد و در واقع خوشه ی حول محور این گونه تجربه ها تشکیل می شود .
بنابراین کسانی که با افراد 15 سال از خودشان بزرگتر در رویدادهای روانی تعیین کننده شریک بوده اند ممکن است خود را به این افراد نزدیکتر احساس کنند تا به افرادی که سنشان فقط اندکی از آنان کمتر است ولی به آن حوادث ارتباطی نداشته اند .
نظریه پردازان فرهنگ عامه و نیز تاریخ نگاران بر این اعتقادند که ظاهرا در حدود هر 10 سال شکل جدیدی از ذهنیت نسلی بروز می کند.
جایگاه نسلی بیانگر موقعیت اجتماعی یک نسل می باشد که آن نسل را با افراد نسل دیگر متفاوت می کند. اهمیت این مفهوم در جامعه شناسی بخاطر دیدگاههای متفاوتی است که نسل های متفاوت به دلیل جایگاه و موقعیت متفاوتشان پیدا می کنند. - شارون، 1998، ص 149، به نقل از ایمانی و دیگران - این مفهوم با مفهوم دوره زندگی قرابت دارد افرادی که در هر نسل هستند با دیدگاههای آن نسل در سراسر
زندگیشان پیوند می خورند و بر بسیاری از باورهای آنها اثر می گذارد. کسانی که در نسل خود طعم جنگ را چشیده اند درباره ی جنگ و صلح دیدگاهی متفاوت با کسانی دارند که چنین تجربه ای نداشته اند. کسانی که هنگام فارغ التحصیلی از دانشگاه فرصت های شغلی داشته اند درباره کار و آینده نگرش متفاوت با کسانی دارند که این گونه فرصت ها را نداشته اند طلاق، کنترل زاد و ولد، سقط جنین، ازدواج و برابری جنسی از نظر افراد نسبت به اینکه از کدام نسل باشند معنای متفاوتی خواهد داشت .
کرتزل مفاهیم و تعابیر مطرح شده در حوزه جامعه شناسی نسلی را به 4 مقوله تقسیم کرده است:
1-نسل به معنای اصل و نسب و خویشاوند 2-نسل به معنای افراد هم دوره 3-نسل به معنای مرحله ی زندگی 4-نسل به معنای دوره تاریخی
ممکن است در کاربرد دانشمندان علوم اجتماعی تعاریف مختلفی داشته باشد. مورخان، انسان شناسان و جامعه شناسان اصطلاح نسل را به کار می برند تا مقطع زمانی متعلق به زندگی معاصران را مشخص کنند. بنابراین هنگامی که در تاریخ از نسل ها سخن می رود منظور از نسل: فاصله بین تولد پدران، مادران و تولد فرزندان آنهاست که معمولا 30 سال در نظر گرفته می شود. یعنی 3 نسل در یک قرن .
انسان شناسان نسل را هنگامی به این معنی به کار می برند که بخواهند نسب نامه ها را برای محاسبه تاریخ های وقایه سنی به کار گیرند و جامعه شناسان هنگامی که بخواهند در تحلیل آمار جمعیت یک برهه زمانی را نشان دهند. از این نظر می توان گفت: نسل عبارت است از فاصله زمانی بین تولد اعضایی از جامعه که همزمان زاده شده اند و تولد فرزندان آنها که جامعه شناسان آن را از لحاظ آماری دوره معینی فرض می کنند که معمولا 30 سال است. - بالس، - 1380 به عقیده ما مفاهیم منظور از نسل در مفهوم اجتماعی آن داشتن جایگاه مشترک از بعد تاریخی تحول است.
بنابراین نسل موید وقایع تاریخی مشترک میان افراد است که در دوره های معینی رخ داده و سبب اشتراک در تجارب و آگاهی های آنان شده است .
نسل در دایره المعارف علوم اجتماعی چنین آمده است: »در جمعیت شناسی، به گروهی از افراد اطلاق می شود که مرحله ی از حیات را با یکدیگر آغاز کرده و یا پایان راه باشند. گروهی در زمانی به نسبت نزدیک به هم به دنیا آمده یا ازدواج کرده اند.
بیکر، نسل را گروهی از افراد می داند که در فاصله زمانی یعنی به دنیا آمده اند »غالبا از گروه هایی که مقارن با یک رویداد تاریخی بوده اند نیز تحت عنوان نسل آن رویداد نام می برند، مثلا مردان و زنان جوان جنگ جهانی اول، نسل جنگ اول خوانده می شوند.
گسست و شکاف نسلی:
در یکی از جامع ترین تعاریف، شکاف یا فاصله میان نسل ها را چنین تعریف می کنند. شکاف نسل ها مفهومی است که اختلاف فاحش روانی، اجتماعی، فرهنگی و تفاوت معنادار در بینش و آگاهی، باورها، تصورات، انتظارات، جهت گیری های ارزشی و الگوهای رفتاری میان 2 نسل همزمان در یک جامعه را مورد توجه قرار می دهد .
به عبارت دیگر فاصله نسلی به اقتضائات مهم و شکاف در تجربه، ارزش ها و هنجارهای بین 2 نسل، یعنی والدین و فرزندان آنها و یا به طور کلی به اختلاف و شکاف فرهنگی قابل توجه بین 2 نسل تفسیر می شود.
