بخشی از مقاله
چکیده
بررسی دو اثر در کنار هم، اغلب میتواند زمینه درک بیشتر آنها را فراهم کند. اگرچه دو اثر مورد تحقیق، از جنبههای مختلف، دارای اشتراکاتی هستند اما در این مقاله به لحاظ فرمی و شیوه روایتگری، مورد توجه قرار گرفتهاند. روایت اشکال مختلفی دارد.
این نوشتار بر آن است تا شیوه روایت غیرخطی که در هر دو داستان، مشترک و مشابه است را، همراه با نشان دادن تمایزاتی، توضیح دهد. همچنین سعی دارد بدون هیچ تاکیدی بر جریان سیال ذهن بودن دو اثر، برخی از ویژگیهای جریان سیال ذهن، مانند: زمانپریشی، حوادث و اشیاء رؤیاگونه و چگونگی گفتگو را در آنها بیابد. در این تحقیق از روش تحلیل متن با تکیه بر اسناد کتابخانهای استفاده شده است.
مقدمّه
رمان در مقایسه با شعر به قول بسیاری از منتقدان ادبی رسانه عصر مدرن استه ب این دلیلِ بزرگ که ترجمه پذیرتر از شعر است . در دنیای غربی پس از عصر کلاسیک بیشترین تولیدات ادبی در حوزه ادیّاتب داستانی و رمان رقم خورده است، به همین دلیل رمان کمکم به یکی ازمؤلّفه های عصر مدرن تبدیل شد . در جهان شرقی هم بهخصوص جهان فارسیزبان - که کانون آن ایران است - و جهان عربیزبان با ورود صنعت چاپ، تأسیس مطبوعات، ظهور طبقه متوسط و ترجمه متون داستانی و غیر داستانی غربی به زبانهای فارسی و عربی رمان نیز جای خود را در گونههای ادبی فارسی و عربی باز کرد و تبدیل به یکی از گونههای اصلی ادبی این دو حوزه ادبی شد.
در این میان نویسندگان بزرگی در هر دو حوزه ادیّاتب عربی و ادبیات فارسی در این گونه ادبی دست به خلق آثاری زدند که مرزهای زبانی خویش را در نوردیدند. از بنامترین آنها میتوان بهصادق هدایت ایرانی و طیّب صالح سودانی اشاره کرد که موضوع مطالعه پژوهش حاضرند. هر دو از نویسندگان صاحب سبک و تأثیرگذار در ادیّاتب معاصر فارسی و عربی محسوب میشوند.
در مورد مقایسه تطبیقی هیچکدام از آثار صادق هدایت و طیّب صالح تا کنون پژوهشی مستقل در ایران یا خارج از ایران صورت نگرفته است. اماآثار صادق هدایت، به ویژه بوفکور، همواره مورد-توجه محققان و پژوهشگران قرار گرفته و از زوایای مختلفی بحث و بررسی شده است. درباره صادق هدایت و بوفکور او در کتابهای مختلف نقد داستان از جمله صدسال داستاننویسی حسن میر-عابدینی و نویسندگان پیشگام در داستاننویسی امروز ایران از کسمایی، رمانهای معاصر فارسی از میمنت میرصادقی،گزارههایی در ادبیات معاصر ایران - داستان - از علی تسلیمی و مانند آن به صورت عام مطالبی موجود است.
همچنین بعضی از منابع به طور خاص به زندگی هدایت و آثار او از جمله بوفکور پرداختهاند؛ مانند: داستان یک روح از شمیسا، هدایت و حقیقت بوفکور از محمدرضا سرشار، بوفکور و ناسیونالیسم از ماشاالله آجودانی، زندگی، عشق و مرگ از دیدگاه صادق هدایت از شاپور جورکش، صادق هدایت و هراس از مرگ از دکتر محمد صنعتی، شناختنامه صادق هدایت و درباره بوفکور از همایون کاتوزیان، زندگی و آثار صادق هدایت از یحیی آرینپور، روایت نابودی ناب از شهرام پرستش، پیام هدایت و نظریه شرق و غربشناسی از علی تسلیمی و...، همچنین مقالاتی چون: »شهر کهن ری در بوفکور از کاووس حسن لی و سیامک نادری - 1392 - « و »خوانش فوکویی بوفکور از سهراب طاووسی - 1392 - «، »نقد و بررسی کتاب بوفکور و غرب از عباس میلانی«، »بوفی بر دایره زمان از سیروس شمیسا«، »تطبیق بوف کور و "ال الا" بر اساس نظریه گریماس از علی-اصغر محمودی و سمیرا قاسمی«، »بوف و شاهزاده احتجاب: دو رمان سورئالیست از مهوش قویمی« و پایاننامههایی چون: »جایگاه زن در نویسندگان معاصر با تکیه بر سه رمان تهران مخوف و بوفکور و سنگ صبور از خانمتاج بختیاری« و بسیاری مقلات و پایاننامههای دیگر.
در باب طیّب صالح تا کنون کتابی به زبان فارسی نگارش نشده است، اما به زبان انگلیسی کتابهایی در باب طیب صالح به نگارش در آمده است؛ از جمله:ایدئولوژی» و سبک روایی طیّب صالح، تألیف س.حسن» و »در جستجوی نقطه میانی؛ منابع سرکوبی در فصل مهاجرت به شمال؛ پژوهشی در ادبیات آفریقا نوشته داریدسون، جان ای.« همچنین مقالاتی به زبان فارسی نوشته شده است: »غربمداری یا شرق گریزی در رمان های عربی؛ بررسی آثار یحیی حقی، سهیل ادریس، علاءالاسوانی، طیب صالح از دکتر رضا ناظمیان در لسان المبین - 1390 - « و »نگاهی به رمان فصل مهاجرت به شمال.
مقایسه و تحلیل جلوههای پسااستعماری در رمانهای موسم هجرت به شمال طیّب صالح و سووشون سیمین دانشور از رضا ناظمیان و مریم شکوهی. - 1392 - « به زبان انگلیسی نیز به مقالات زیر میتوان اشاره کرد: »گفتمان تقلیدی در فصل مهاجرت به شمال، نوشته ویسم خلیل عبدالجبار در دانشگاه البترا« و »یادداشتی بر عناصر عرفانی در مجموعه داستان "دومه ود حامد"اثر طیّب صالح از جوزف براتیسلاوا.« از جمله پایاننامهها هم این دو مورد هستند: »المکان فیالروایهالعربیه-اعمال الطیب صالح نموذجاَ، مریم اکبری موسیآبادی، دانشگاه اصفهان - 1391 - « و »تحلیل تطبیقی صبغه اقلیمی در رمان همسایه های احمد محمود و فصل مهاجرت به شمال.
« آقای مهدی غبرایی مترجم فصل مهاجرت به شمال این رمان را به لحاظ دخل و تصرف در زمان، با بوف-کور قابل مقایسه می داند. تحقیق حاضر برآن است، علیرغم تفاوتها و تمایزهایی که در زمینه رشد و زندگی این دو نویسنده و همچنین در آثارشانوجود دارد، در جهانِ متن آنها به نقطه مشترکی یعنی نوع روایت آنها دست یابد. شرایط مشابه سیاسی- اجتماعی در ایران معاصر و جهان عرب از جمله گذار از سنّت به مدرنیته در شکلگیری جهانبینی این دو نویسنده نقش بسزایی ایفا کرده است.
