بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری به عنوان سومین صنعت بزرگ دنیا علاوه بر اشتغال زایی باعث تحصیل ارز، تامین آرامش، توزیع عادلانه ثروت و تبادل فرهنگ ها می شود. گردشگری، پدیده ای است کهن که از دیرباز در جوامع انسانی وجود داشته و به تدریج در طی مراحل تاریخی مختلف، به موضع فنی، اقتصادی و اجتماعی و صنعتی کنونی خود رسیده است. کشور ایران، هم از نظر وسعت و تنوع جغرافیایی و قومی، و هم از نظر سابقه تاریخی و قدمت شهرنشینی، از کشورهای کم نظیر جهان محسوب می شود که دارای منابع و جاذبه های گردشگری بسیار غنی است. از اهداف مهم طبیعت گردی علاوه بر سلامتی و گردشگری شناخت پتانسیل های بی نظیر کشور در این زمینه و فرهنگ سازی در خصوص چگونگی پاسداشت این نعمت غیرقابل بازگشت و حضور در طبیعت بدون تخریب آن است. این تحقیق با هدف توسعه صنعت گردشگری در جهت توسعه پایدار شهری در بستر جغرافیای ایران به روش تحلیلی- توصیفی صورت پذیرفت. نتایج تحلیل نشان می دهد که با برنامه ریزی دقیق و همه جانبه گردشگری، آموزش خدمه و بازاریابی، می توان پایداری دراز مدت گردشگری را افزایش داد.
واژههای کلیدی: گردشگری شهری، گردشگری پایدار، توسعه پایدار، صنعت گردشگری، جاذبه های گردشگری.
.1 مقدمه
ساختار مقاله حاضر بدین شرح است: در مرحله اول مهمترین مفاهیم مرتبط با موضوع مورد بررسی قرار میگیرد. و همچنین رابطه میان توسعه پایدار شهری و توسعه گردشگری پرداخته میشود . عوامل موثر بر توسعه گردشگری در جهت توسعه پایدار شهری در ایران مورد بررسی قرار گرفته است. امروزه مفهوم توسعه پایدار در تمام ابعاد برای ما امری ملموس است، این نوع توسعه »به نوعی عملکرد اطلاق می گردد که در آن همه افراد و شرایط مادی و غیر مادی یک جامعه با هم و هماهنگ در جهت از بین بردن فقر، مرض، جهل و نا امنی و ... بسیج شوند و کشور را از نظر اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و سیاسی به بهره روز افزون برسانند. همچنین توسعه ای مد نظر است که حداقل تخریب و حداکثر سودآوری را به ارمغان آورد و مردم یک کشور در هرجایی که زندگی می کنند احساس رضایت نمایند.« - قلعه ای، - 1387
بر اساس چنین تعریفی به نظر می رسد که یکی از راه های توسعه پایدار می تواند از طریق گردشگری شهری شکل گیرد، بنابراین در این مقاله به دنبال پاسخ به این هستیم که مهترین راهکارهای توسعه گردشگری شهری بصورت پایدار چه می باشد؟، را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهیم. توسعه گردشگری، به ویژه در کشورهای کمتر توسعه یافته، عامل مؤثری در مقابله با فقر است و موجب افزایش درامد قشرهای مختلف، کاهش بیکاری و رونق اقتصادی و در نتیجه بهبود کیفیت زندگی مردم و افزایش رفاه اجتماعی می شود. بررسیها نشان می دهد که ارزهای به دست آمده از فعالیتهای گردشگری، در تنظیم تراز پرداختهای بسیاری از کشورها، به ویژه کشورهای کمتر توسعه یافته که معمولاً وابسته به یک محصول اند، مؤثر واقع شده است - کاظمی، . - 6 :1385
.2 روش تحقیق
پژوهش حاضر، به روش تحلیلی- توصیفی صورت پذیرفته است. روش مورد استفاده در مرحله جمع آوری داده ها، مبتنی بر مرور منابع معتبر و متعدد کتابها، مجلات علمی و مقالات معتبر چاپ شده می باشد.
.3 بررسی مفاهیم و مبانی نظری
واژه شناسی گردشگری
لغت گردشگری توریسم1 از کلمه تور2 به معنای گشتن، اخذ شده که ریشه در لغت لاتین ترنز3 به معنای دور زدن، رفت و برگشت بین مبدا و مقصد و چرخش دارد که از یونانی به اسپانیایی و فرانسه و در نهایت به انگلیسی راه یافته است. در فرهنگ وبستر گردشگری به سفری که در آن مسافرتی به مقصدی انجام می گیرد و سپس بازگشتی به محل سکونت را در بر دارد، اطلاق می گردد - پاپلی یزدی و سقایی، 18: 1385،. - 19 در فرهنگ لغات فارسی، گردشگری را چنین تعریف کرده اند: در اقطار عالم سفر کردن و شناخت؛ مسافرت برای تفریح و سرگرمی؛ و سفری که در آن مسافر به مقصدی می رود و سپس به محل سکونت خود باز می گردد - کاظمی، . - 15: 1385
گردشگری شهری
گردشگری شهری، عملکرد متقابل گردشگر- میزبان و تولید فضای گردشگری در رابطه با سفر به مناطق شهری با انگیزه های متفاوت و بازدید از جاذبه ها و استفاده از تهسیلات و خدمات مربوط به گردشگری است که آثار متفاوتی را بر فضا و اقتصاد شهری بر جای می نهد - پاپلی یزدی و سقایی، . - 190 : 1385
مفهوم گردشگری پایدار
سازمان جهانی جهانگردی، گردشگری پایدار را این گونه تعریف می کند:گردشگری ای پایدار است که همزمان با حفظ و افزایش فرصت ها برای آینده، نیازهای مناطق میزبان و گردشگران حاصر را تأمین می کند. مدیریت تمامی منابع با چنان دقتی انجام می شود که نیازهای اقتصادی، اجتماعی و زیباشناختی توسعه گردشگری به گونه ای تأمین شود که تمامیت فرهنگی، فرآیندهای ضروری زیست محیطی، تنوع زیستی و سیستم های بقای حیات، حفظ شود - ضرغام، . - 29 :1389
توسعه پایدار شهری1
توسعه شهری بعنوان یک مفهوم فضایی را می توان به معنی تغییرات در کاربری زمین و سطوح تراکم جهت رفع نیازهای ساکنان شهری در زمینه مسکن حمل و نقل ،اوقات فراغت و غذا و غیره تعریف کرد یا توسعه ای است که تمام جنبه های اجتماعی ، اقتصادی و ... را در شهر با هم پیش می برد و توسعه پایدار شهری نگهداری منابع برای حال و آینده از طریق استفاده بهینه از زمین و وارد کردن کمترین ضایعات به منابع تجدید پذیر مطرح است. توسعه پایدار شهری موضوعهای جلوگیری از آلودگیهای محیط شهری و ناحیه ای، کاهش ظرفیت های تولید محیط محلی - ناحیه ای و ملی، حمایت بازیافت، عدم حمایت از توسعه های زیان آور و از بین بردن شکاف میان فقیر و غنی را مطرح می کند همچنین راه رسیدن به این اهداف را با برنامه ریزی شهری و روستایی، ناحیه ای، ملی و حمایت همه جانبه دولت از این برنامه ریزی ها می داند - زیاری،. - 17 :1383
.4 توسعه پایدار شهر و ارتباط گردشگری با آن
به منظور نشان دادن نحوه ارتباط گردشگری شهری پایداری و توسعه پایدار شهری بر پایه یک مدل مفهومی، ابعاد و شاخص های توسعه پایدار شهری بیان میشود. هما نگونه که در شکل 1 مشاهده می شود، این مدل از ترکیب سه بعد اصلی توسعه یعنی: جامعه - جامعه شاداب - ، اقتصاد - اقتصاد شایسته - و اکولوژی - محیط زیست - تشکیل یافته است. از آنجایی که هدف از ترکیب این سطوح با یکدیگر رسیدن به توسعه پایدار است، در ابتدای امر لازم است تعادل و پایداری در هر یک از این سه بعد اصلی مشخص شود. حد مورد نیاز مقوله های پایداری، تعادل و کیفیت در هر از این ابعاد با توجه به هویت آن بعد به صورت ویژه ای جلوه یافته است.
یعنی همانگونه که در شکل ملاحظه می شود، اولا »جامعه باید شاداب باشد… یعنی مفهوم مدنیت را در خود درک کرده باشد. به عبارت دیگر مردم از زندگی در آن اجتماع راضی باشند و در حالی که مشارکت گسترده ای در اداره امور دارند، مفهوم حقوق شهروندی و برابری در روح آن اجتماع تجلی یافته باشد. محیط قابل زیست نیز نشان از تعادل و کیفیت اکوسیستم های محلی مانند هوا، آب، خاک و غیره داشته و نحوه ارتباط انسان و طبیعت را مشخص می سازد و بر پایداری منابع و ظرفیت محیط تأکید دارد. در نهایت اقتصاد - شایسته - نیز به معنی در جریان بودن حداقل درصدی از درآمدهای عام اقتصادی در جامعه است، که
