بخشی از مقاله
چکیده:
توسع ه شهرها که در مقیاس جهانی و صنعتی شدن زندگی و معماری در حال وقوع است موجب پیدایش رفتارها و هنجارهای جدیدی گشته است که خود دگرگونی نیازها و خواستهای جدید در ارتباط با سازمان کالبدی فضایی شهر و روستا را طلب میکند.نحوه نگرش به ارزشهای کالبدی و محیطی در مناطق شهری و روستایی و ارتباط با ساکنان آنها، نوعی هویت فرهنگی را شکل میبخشد که برای باززنده سازی و حفاظت از این ارزشها گسترش توسعه پایدار و پیشرفت صنعت گردشگری مد نظر قرار میگیرد. در حال حاضر در ایران، باز زنده سازی بناها و بافتهای تاریخی مورد توجه قرار نمیگیرد.
حال آنکه بیشترین بافت با ارزش در شهرهای ما مختص به بافتهای قدیمی و تاریخی میباشد و ساخت و سازهای چند سال اخیر فاقد ارزش معماری و شهرسازی است به همین علت با وجود پتانسیلهای طبیعی و مصنوعی فراوان در کشور اگر نسبت به این پتانسیلها و جاذبههای موجود شناخت درست و برنامه جامع صورت نپذیرد منجر به نابودی و تخریب توانها میگردد.
متاسفانه گردشگری در کشور ایران به عنوان یک صنعت جایگاه خاصی ندارد. بررسی سیاستها در خصوص صنعت گردشگری در برنامه سوم توسعه اقتصادی، فرهنگی با هدف ارائه الگویی کارآمد که به توسعه صنعت گردشگری بیانجامد ضرورت اصلی تحقیق به شمار میآید.
توسعه صنعت گردشگری مرتبط با توسعه در تمامی سطوح فردی، فرهنگی، سازمانی و ملی میباشد و پایداری آن در گرو پیشرفت فنآوری تقویت زیرساختها، تغییر ساختاری و نهادی و هدایت سرمایهگذاری میباشد که نیازهای حال و آینده انسان را پوشش دهد. توسعه شهری و روستایی تعامل بین انسان و طبیعت پیش میباشد و بر اهمیت و پیچیدگی رابطه زمین، انسان و گردشگری افزوده خواهد شد. بنابراین تدوین چشماندازی نوین در زمینه توسعه گردشگری ضروری میباشد.
واژههای کلیدی: توسعه شهری، صنعت گردشگری، توسعه پایدار، مشارکت
-1 مقدمه:
گردشگری به عنوان یکی از مهمترین صنایع حال حاضر در جهان به شمار میآید که بعد از صنعت نفت و خودروسازی در رتبه سوم قرارداشته و از حیث آلودگی به عنوان تنها صنعت بدون دود جهان بهشمار میرود. [1]آمارهای شورای گردشگری نشان میدهد که این صنعت در فاصله 10سال اخیر، رشد قابل قبولی داشته و ماحصل این رشد ایجاد شغل و صادرات جهانی میباشد. در حال حاضر صنعت گردشگری از لحاظ اقتصادی در جهان بعد از صنعت نفت و خودروسازی در رتبه سوم قرار دارد. با توجه به اینکه کشور ایران از نظر جاذبههای فرهنگی، تاریخی و طبیعی جزء ده کشور اول دنیا محسوب میشود ولی متاسفانه سهم بسیار ناچیزی در صنعت گردشگری به خود اختصاص داده است و این فقدان مدیریتی و علمی گردشگری ایران را میرساند.
پتانسیلی که استفاده نشده به هرز میرود چرا که توسعه صنعت گردشگری به عنوان یکی از منابع مهم کسب درامد و ایجاد اشتغال محسوب میگردد که تاثیرات اجتماعی، فرهنگی و زیست محیطی بالایی بر اماکن گردشگری دارد و همهی اینها ناشی از نبود امکانات زیربنایی، فقدان فرهنگ پذیرش گردشگر، کمبود افراد آموزش دیده و متخصص و توسعه نیافتگی میباشد.با توجه به اینکه نقطه قوت معماری ایران بیشتر بناهای تاریخی و بافتهای قدیمی میباشند به همین خاطر اجرای طرح-های حفاظتی، باززندهسازی، بهسازی و نوسازی اصولی، همراه با ارزش نهادن به داشتههای هویتی و اقدام به کالبد و بافت ارزشمند روستا و شهر جهت توسعه صنعت گردشگری ضروری به نظر میرسد و این مهم جز با مشارکت مردمی و آموزش و تربیت نیروهای بومی و استفاده از مصالخ تجدید پذیر بومی و پایدار، صورت نخواهد پذیرفت.
این راهبردها زمانی امکانپذیر است که یک نگرش ملی و منطقهای در کلیه فعالیتهای مرتبط با گردشگری وجود داشته باشد و با شناخت مناطق مستعد راهکارهای لازم در این زمینه اتخاذ گردد. از جمله شاخصهای مناسب گردشگری راهکارهای ارتباطی و سهولت دسترسی، ظرفیت پذیری گردشگر، امنیت منطقه، تاسیسات زیربنایی، امکانات مناسب سکونتگاهی و پتانسیلهای فرهنگی که مهمترین آن تمایل و پذیرش و زکاوت ساکنان محلی در جذب گردشگر است. [2]
-2 روش تحقیق
این تحقیق ابتدا مبتنی بر مطالعات کتابخانهای و بررسی تطبیقی در بافتهای شهری و روستایی استوار است. این پژوهش از منظر هدف از نوع روش تحقیقی ارزیابی است و از لحاظ روش انجام آن تحلیلی- تطبیقی میباشد که در آن علاوه بر توصیف و بیان وضعیت موجود، مسائل و مشکلات مرتبط نیز مطرح میگردد.
-3 صنعت گردشگری
سازمان جهانی - WTO - گردشگری را در قالب بازدید کننده تعریف کرده است.بازدیدکنندگان کسانی هستند که به کشور دیگری غیر از کشور محل اقامت خود وارد میشوند و مقصودی غیر از آنچه در کشور خود دارند را پیگیری مینمایند. این گروه شامل جهانگردان و کسانی که به گشتهای کوتاه تفریحی میروند نیز می-گردد. [3]گردشگری نظام پیچیدهای است که ابعاد مختلف زندگی انسانها ازجمله فرهنگی، اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، زیست محیطی و کالبدی در فضاهای شهری و روستایی را تحت تاثیر خود قرارداده است. در واقع گردشگری صنعت تولید و مصرف است که توسعه آن همواره به افزایش میزان اشتغال و درآمد ملی کمک کرده است.کشور چین یکی از کشورهایی محسوب میشود که با هوشمندی توانسته با جذب گردشگران در بازدید از آثار کهن خود موفق عمل کند. چیزی که باید همیشه مدنظر باشد این است که هر محلی هویت و شخصیت منحصر بهفردی دارد که منشا جذابیت آن میباشد. بدیهی است در حفظ این هویت بایستی کوشا بود. نوعی از گردشگری که در آن سفر به مناطق طبیعی، بکر و دست نخورده که نسبتا بدون آسیب مانده نشان از این دارد.
-4 تحلیل مفهومی ابعاد صنعت گردشگری و توسعه پایدار
گردشگری از نگاه آرتوربورمن مجموعه مسافرتهایی را در بر میگیرد که به منظور استراحت، تفریح، تفرج و تجارت و یا دیگر فعالیتهای شغلی و یا اینکه به منظور شرکت در مراسم خاص انجام میگیرد و غیبت شخص گردشگر از محل سکونت دائم خود موقتی است. [4]کشور ایران با دارا بودن جاذبههای گردشگری در ردیف ده کشور برتر جهان قرار دارد و دارای جاذبههای منحصر به فرد تاریخی، فرهنگی، طبیعی میباشد. در این میان توجه به امکانات و قابلیتهای مناطق مستعد گردشگری میتواند جهت رشد اقتصادی، فقرزدایی، ارتقاء و معرفی فرهنگ، بهبود کیفیت زندگی باشد. [5]
توسعه صنعت گردشگری در ایران همراه با آسیبهایی به لحاظ ساختهای اجتماعی، اقتصادی و کالبدی روبرو میباشد. آنچه مسلم است حمل و نقل از اصلیترین زیرساختهای گردشگری بوده و از حیاتیترین عامل محسوب میشود. بعد از آن تاسیسات اقامتی- رفاهی مشکلات گمرکی، بانکی و بیمهای موانع فرهنگی، قانونی و سازمانی از دیگر مشکلات بخش گردشگری است. وجود پندارهای نادرست همچون وجود نا امنی و اغتشاش در کشور و یا وارد کردن فرهنگ غلط توسط گردشگران در ایران و مهمتر از همه ضعفهای مدیریتی و نبود نیروی آموزش دیده انسانی از جمله تنگناهای دیگر توسعه گردشگری در کشور میباشد.
-5 گردشگری روستایی
منابعی که به عنوان کالای گردشگری در روستا عرضه میشود منابع فرهنگی، طبیعی و تاریخی روستا است که موجب رشد اقتصادی، ایجاد تنوع و ثبات در اشتغال و پویایی تجارت میباشد. با توجه به گسترش زندگی شهرنشینی و صنعتی شدن زندگی، بسیاری تمایل به زندگی ویا سفر به محیطهای آرام را دارند که گردشگری بومی را شامل میشود. نحوه دیدن زندگی روستاییان چگونگی دامداری و کشاورزی و زیباییهای مکانی مورد علاقه گردشگران میباشد. روستاها در کنار فضای آرام و سالم با داشتن مناظر بکر و معماری سنتی و با ارزش بومی میتوانند شهرتی جهانی داشته باشند. [6]
