بخشی از مقاله
چکیده
یکی از بزرگترین نعمتهای خداوند متعال، در جمهوری اسلامی ایران وجود منابع طبیعی و جنگلها است و حفاظت از ان، به موجب شرع مقدس اسلام و قوانین مربوطه در جمهوری ایران بسیار حائز اهمیت خواهد بود. ناگفته نماند طبیعت بسیار گرانبها و موجبات هدایت انسانها و سرشار از نشانه های قدرت لایزال خداوند یکتا است. تاثیر مستقیم این موهبت الهی بر روح و جسم بشر غیر قابل انکار می باشد.
حفاظت از محیط زیست خصوصا جنگلها از اهمیت ویژه ای برخوردار خواهد بود. خداوند متعال در قران کریم توصیه بر حفاظت و آبادانی طبیعت و عدم تخریب و صدمه زدن بر پیکره محیط زیست توصیه نموده و روایات نیز بر این مهم اشاره دارد. قوانین مربوطه در جمهوری اسلامی ایران بر حفظ و نگهداری منابع طبیعی اشاره شده است.
قانون اساسی صراحتا بر عدم استفاده ناروا از محیط زیست صراحتا تاکید نموده و قوانین آمره در راستای حفاظت و نگهداری آن نشانه اهمیت و لزوم آن است. منابع طبیعی خصوصا جنگلها جزء ثروت های ملی بوده و فرهنگ سازی علمی و آگاهانه از آن موجب رشد سیاسی،اجتماعی و اقتصادی می باشد. حفاظت و بهره برداری عادلانه و عدم تخریب وظیفه ای همگانی خواهد بود و هر گونه سهل انگاری تعدی به حقوق سایرین می باشد. فرهنگ سازی در این راستا بسیار حائز اهمیت است.
-1 مقدمه
حفاظت از جنگلها و مراتع ایران، خصوصا جنگلهای ارسباران وظیفه ای ملی و همگانی خواهد بود. حفاظت از خاک و پوشش گیاهی و درختان این منطقه خوش آب و هوا بسیار مهم و حیاتی خواهد است. هر گونه استفاده ناروا و سودجویانه از آن خلاف قوانین آمره می باشد. خداوند متعال در آیات مبارکه قرآن کریم به حفاظت و آبادانی نعمتهای طبیعی توصیه نموده است. و عناصر طبیعت آثار معنوی و مادی بی شماری برای بشر به همراه دارد.
آیه 61 سوره مبارکه هود» »و باز ما صالح پیغمبر را بسوی قوم ثمود برسالت فرستادیم . صالح بقوم خود گفت: ای مردم خدای یگانه را، که جز او خدائی نیست. پرستش کنید. او خدائیست که شما را از خاک بیافرید و برای عمارت و آباد ساختن زمین برگماشت .پس شما از خدای خود آمرزش طلبید و به درگاه او پناه برید و از لغزش و گناهان توبه کنید که البته خدا بهمه نزدیکست و دعای خلق را می شنود و اجابت می کند.1386 - «، قرآن کریم، ترجمه: الهی قمشه ای،صفحه343و - .344 »دولتها این گونه منابع ثروت را یعنی دریاها و جنگلها را ملی و عمومی اعلام میکنند و ثروت عمومی به شمار میآورند.«
آنچه بسیار حایز اهمیت می باشد توصیه شرع مقدس اسلام بر عدم هر گونه آسیب و رفتار دوستانه بشر با مواهب الهی خواهد بود و به سبب قوانین آمره هر گونه اضرار به آن ممنوع است. محیط زیست ثروت غنی و بسیار ارزشمند برای بشر می باشد و حفظ و گسترش آن وظیفه ای غیر قابل انکار بوده که بطور قطع بایستی بیش از پیش بدان پرداخت.
»امیرالمومنین - ع - نیزمیفرماید: »اتقوا ّالله فی عباده و بلاده فإنّکم مسئولون حتی عن البقاع و البهائم« و در فرمان خود به مالک اشتر در رابطه با سرزمینهای تحت حکومت او دستور به محافظت و عمران و آبادی آنها را میدهد: جبایهَ»خراجِها و جهاعدُوّها و استصلاحأهلِها و عمارهبِلادِها.« همچنین عبارات دیگر معصومین که حق زمین، حیوانات، گیاهان و ... را به انسان تذکر میدهند و مثلًا در احادیث آمده است که شکستن شاخه درختان همچون شکستن بال فرشتگان است یا اینکه ازتخلّی در لانه حشرات و حیوانات و زیر درختان و آبهای جاری و .... نهی شده است.
مقایسه شود با تخلیه فاضلاب ها و فضولات صنعتی در محیط زیست، اعم از جنگلها و دریاها و ... و از بین بردن بی رویه درختان و مراتع و تضییع منابع طبیعی و... - «جمعی از مؤلفان، ه ق؛ ج52، ص: - 135 تمامی اجزاء طبیعت بسیار پر منفعت بوده و هر گونه آلودگی و تخریب و از بین بردن آن صدمه جبران ناپذیر بر پیکره آن خواهد داشت. بی گمان داشتن طبیعتی بکر و با حفاظت آگاهانه و علمی شرایط معنوی و مادی بهتری برای بشر به ارمغان می آورد. از این روبرخورد صحیح بشر با محیط زیست خصوصاً جنگلها تاثیر بسزایی در شرایط زندگی سایرین خواهد داشت.
»بنابر اصل غائیت، هر استعداد طبیعی و فطری، سندی طبیعی برای یک حق طبیعی است و یگانه مرجع صلاحیت دار برای شناسایی حقوق واقعی انسانها، کتاب پر آفرینش و جهان هستی است که طبق اصل حکیمانه بودن و هدف دار بودن فعل الهی، وسایل کمال و استکمال در آن نهاده شده و هرمحتاجٌ الیهی برای محتاجی خلق شده است.
در این بینش، مواهب طبیعی برای انسان و کمال او آفریده شده و به عبارت دیگر، میان انسان و سایر مواهب عالم »علاقه و رابطه غایی« وجود دارد و بنا بر اصل هماهنگی نظام تکوین و تشریع، خداوند قانون دین را هماهنگ قوانین فطرت و خلقت مقرر فرموده است و این هماهنگی را در قرآن ذکر کرده است. همچنین از رابطه غایی بین انسان و مواهب طبیعی، »مسئولیت و تکلیف« زاییده میشود و بنا بر اصل همدوشی حق و تکلیف در مقابل حقوق، حدود و تکالیف وجود دارند که ملازم یکدیگرند و شرط برخورداری از حقوق، انجام تکالیفی است که از ناحیه خالق هستی و از راه تشریع، معین شده است.
- «جمعی از مؤلفان، همان منبع، ص: - 137 آنچه که حائز اهمیت است پرداختن به حفاظت از جنگلهای بویژه جنگلهای ارسباران با توجه به موقعیت خاص و بکر بودن این منطقه بایستی نهایت تلاش و کوشش مناسب و علمی بکار رود . طبیعت این منطقه بسیار مهم کشور بایستی احیاء و هر گونه صدمه به آن به شدت جلوگیری گردد . پرداختن به فرهنگسازی گسترده در سراسر کشور بایستی بیش از پیش آغاز گردد و دوستی انسان با طبیعت نهادینه شود. این ثروت عظیم خدادادی بایستی به بهترین شکل ممکن برای نسلهای آیند به میراث رسد. در ادامه به بررسی اهمیت حقوقی حفظ جنگلها و منابع طبیعی خواهیم پرداخت.
-2 اهمیت حقوقی حفظ جنگلها و منابع طبیعی
خداوند متعال در قرآن کریم ، به حفاظت ازمنابع طبیعی خصوصاً جنگلها سفارش نموده است. بنابراین حفاظت و استفاده به جا از آن بسیار مورد تاکید خواهد بود. آیه 266 سوره مبارکه البقره »آیا می خواهید که یکی از شما را باغی باشد از خرما و انگور زیر آن درختان جوی های روان و در آن هرگونه میوه موجود باشد ناگاه ضعف و پیری بدو فرا رسد و او را فرزندان ناتوان باشد و در باغ او بادی آتش بار افتد و همه را بسوزاند؟ - حال کسی که انفاق به ریا کند بدین ماند - خداوند آیات خود را برای شما روشن بیان می کند باشد که در مال کارها و حقیقت احوال فکر کنید.1386 - «، قرآن کریم، ترجمه: الهی قمشه ای،صفحه - .67 قوانین مربوطه از جمله ، قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران به اهمیت محیط زیست اشاره نموده است.
قانون حقوق شهروندی نیز به این مسئله اشاره نموده است، بنابراین هر شهروند مسئول جدی در مقابل هر گونه صدمه و آسیب به آن می باشد. محیط زیست و فرهنگ صحیح استفاده و نگهداری علمی آن، بایستی مطابق قوانین آمره انجام گردد. جنگلها متعلق به همه مردم است و هرگونه تعدی به حقوق سایرین صحیح نخواهد بود و مجازات های مربوطه را در پی خواهد داشت.
»زمین انفال مانند: موات، جنگلها، سرکوهها، ته درهها، رودخانهها، زمین خراب و بایری که مالک مشخص ندارد،... - «میانجی، 1424 ه ق؛ ص: - 154 ...»در تولید ثروت سه عامل ممکن است دخالت داشته باشد. یکی از آنها طبیعت است. طبیعت یعنی زمین، دریا، ابر، باران، هوا، آفتاب. اکنون باید دید آن دسته از محصولات طبیعت که کاری روی آنها صورت نگرفته است مانند ماهیها و جواهر دریا، علفهای کوهی، جنگلها و معدنها، چشمههای طبیعی، خود کوهها و دریاها از آن جهت که میتوانند پناهگاه یا وسیله کشتیرانی باشند، بدون آنکه کاری روی آن صورت گرفته باشد قابل ملکیت هستند یا نه؟
