بخشی از مقاله
طراحی سازمان بصري مطلوب خیابانهاي شهري با تکیه بر توقعات کیفی
مردم ، مطالعه موردي: (خیابان فرحزادي-تهران)
چکیده :
درپژوهش حاضر که با هدف نهایی ساماندهی بصري فضاي شهري خیابان فرحـزادي تهـران بـا در نظـر گـرفتن توقعات و کیفیت هاي مورد نیاز مردم صورت گرفته،با مرور مطالعات مختلف موجود و مرتبط،اقدام به تشـخیص و تدوین عوامل وکیفیت هاي موثر بر ارتقاي سازمان بصري خیابان شهید محمد مهدي فرحزادي تهران با تکیه بـر توقع کیفی مردم و ساکنان گردید.این بررسی با روش توصـیفی-تحلیلـی وپیمایشـی ،روش تحقیـق توصـیفی در توصیف خصوصیات خیابان فرحزادي پیرامون موضوع و نیز ارائه مبانی نظري انجام وداده هـاي مربـوط از طریـق مطالعات کتابخانه اي و میدانی گردآوري شد که در مورد ذکـر گردیـده از ابـزار برداشـت عینـی و تهیـه وتکمیـل پرسشنامه به منظور سنجش کیفی ادراك بصري کاربران ،رهگذران ،دریافت کننـدگان خـدمات واقـع در محـل و ساکنان-صاحبان حرف ها و صرفأ صاحبان صنوف استفاده گردید.نتایج تحقیـق نشـان داد:ویژگـی هـاي کالبـدي خیابان شامل عناصر بصري طبیعی و مصنوع،کاربري ها،عوامل جداره سـاختمانها ،معـابر و دسترسـی ها،بازشـوها و...و مؤلفه هاو کیفیت هاي زیبایی شناسی شامل فضاي سبز ودرختان،روشنایی ورنگ،تجهیزات و مبلمان ،عناصر چشم آزار،نشانه ها و ویزگی هاي اجتماعی شامل مردم وفعالیت هایشان در خیابان سه مهم از عواملی هستند کـه توجه به آنها در اصلاح عرصه هاي عمومی و فضاي شهري گردشگر محـور ایـن خیابـان گـامی مهـم در جهـت افزایش جذابیت و سیماي مطلوب بصري در آن خواهد بود.در نهایت به ارائه الگوها و اسـکیس هـاي مطلـوب در طراحی کالبدي سازمان بصري خیابان فرحزادي و ارائه راهکار و پیشـنهاد در رابطـه بـا تـأمین دسترسـی و طـرح پیشنهادي مقطع و پلان معبر فرحزادي ومعابر متصل به آن، طراحی گره اصلی (میدان فرحزادي) و طراحی زمـین خالی ابتداي محور فرحزادي از سمت بزرگراه یادگار امام(ره) با توجه به دستاوردهاي پژوهش پرداخته شد.
واژه هاي کلیدي : سازمان بصري ، خیابان شهري ، کیفیات محیطی ، مؤلفه هاي بصري ، خیابان فرحزادي
1
.1مقدمه
خیابانهاي شهري در گذر زمان به عنوان فضاهاي عمومی شهري نقش مهم و ویژهاي را از نقطه نظر فرهنگی، سیاسی، اجتمـاعی و شهرسازي ایفا میکنند. نقش و جایگاه خیابان در دورانهاي مختلف و در مقاطع فکري و زمانی متفاوت، از نقش جابجایی و تردد گرفتـه تـا عرض اندامهاي حکومتی و فرهنگی و در دورانهاي اخیر مکان بروز تعاملات اجتماعی چهره هاي متفاوتی به خود گرفته اسـت. بـا وجـود عملکردهاي مختلف خیابان آنچه در طی اعصارمستمراً بدون تغییر باقی مانده است عمومی بودن فضاي خیابان است کـه متعلـق بـه تمـام ساکنان شهر است و حضور مردم به دلپذیر و سرزنده بودن این فضاي عمومی کمک میکند. خیابانهاي شـهري فـارق از توانـایی انفکـاك بخشهاي مختلف شهر را چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی به صورت پیوسته ، خالق انسجام شکل شهر میباشـند و از ایـن رو عرصـهاي براي تقویت ارتباط انسان و محیط شهري پیرامونش فراهم می آورند . در واقع اگر بپذیریم کـه بخـش مهمـی از برخوردهـاي اجتمـاعی و فرهنگی در فضاهاي شهري اتفاق میافتد، در آن صورت نقش فضاهاي عمومی در تقویت بنیانهاي اجتماعی و فرهنگی شهر غیر قابل انکار مینماید . شهرهاي برخوردار از محیط بصري مطلوب قادرند تا وسعت بخشیدن به تجربه زیباشناختی شهروندان، موجبـات ارتقـاي تصـویر ذهنی جامعه از خویش و تقویت غرور مدنی آنان را فراهم ساخته و با اعتلا بخشیدن به وجهه شهر در سطح ملی و بین المللی، توان رقـابتی شهر را براي جذب هر چه بیشتر سرمایه و اقشار خلاق تقویت نماید .
محدوده مطالعاتی این پژوهش بخشی از خیابان شهید فرحزادي واقع در منطقه دو تهران می باشد . منطقه اي که در شـمال غـرب شهر تهران واقع شده است و داراي ویژگی هاي منحصر بفردي است . مجاورت این منطقه با کوه هـاي شـمال تهـران ، جـدا شـدن آن از قسمتهاي شمالی شهر تهران توسط بزرگراه یادگار امام ، وجود مراکز تفریحی فراوان در منطقه که جذب سفر تفریحی زیادي را موجب مـی شود و نوع زندگی مردم آن از جمله خصوصیات و ویژگی هاي این منطقه می باشد منطقه فرحزاد در منطقه دو شهرداري تهران واقـع شـده است.خیابان فرحزادي یکی از مهم ترین خیابان هاي شهر تهران می باشد که در پاکسازي هواي شهر و جذب گردشگري ایـن شـهر نقـش قابل توجهی دارد.این خیابان در طول خود داراي سکانس هاي متفاوتی از فعالیت هاي تجاري متراکم و فعالیت هاي باغ -رستوران ،باغچـه هاي خانوادگی و... حضور زیاد مردم و گردشگران خصوصĤ در ایام تعطیل و آخر هفته می باشد .در این میان سازمان بصري لجام گسیخته و ناهنجار سیماي کالبدي و فرم وشکل نامطلوب جداره ها و نبود فضاي امن و ایمن جهت عبور و مرور پیاده و گردشگران به دلیل نوع و تیپ خاص این خیابان وشلوغی ناشی از عبور اتومبیل ها ، که روزگاري خیابانی با خانـه بـاغ هـاي زیبـا و محـل زنـدگی افـراد اعیـان نشـین و ثروتمندان شهر تهران بوده است ، نارضایتی مردم و ساکنان و کسبه خیابان را بدنبال دارد .این پژوهش به دنبال راهی بـراي ایجـاد نظـم و ساماندهی بصري و مطلوب کالبد این خیابان و افزایش ایمنی و رضایت خاطر استفاده کنندگان از این خیابـان شـهري اسـت .در نهایـت در پایان فصل ششم پژوهش سعی در پاسخ دادن به سوالات اولیه بر اساس یافته ها و جمع بندي و نتیجـه گیـري نهـایی و ارائـه ایـده هـا و الگوهاي طراحی خیابان فرحزادي با در نظر گرفتن توقعات کیفی مردم و ساکنان و استفاده کنندگان این خیابان دارد. پاسخگویی به سوالات چون: .1 چگونه سیماي شبکه خیابان هاي شهر در ذهن بیننده، زمینه اي را براي جلب توجه او به شهر فراهم می آورد؟
2. نقش خوانایی سازمان بصري و انتظاراتی که تصویر ذهنی انسان از آن دارد،چیست؟
3. با توجه به عوامل موثر بر کیفیت بصري خیابان هاي شهري و در راستاي سازماندهی بصري مطلوب خیابـان فرحـزادي چـه بایـد کرد؟
-2مفاهیم نظري
-1-2ادراك بصري و فضایی
بخش عمده ادراك ما از فضا نخست بصري است که ادراك بصري خود در وهله اول فضایی نیز اسـت. بـا حرکـت در فضـا ،محـیط اطراف به صورت توالی محرك هاي بصري تجربه می شود و نسبت به میزان ارتباط بین محرك هـاي مختلـف در یـک فضـا بـه صـورت منسجم درك شده و حس خاصی نسبت به آن مکان پیدا می شود.در این حالت فضا داراي حـس مکـانی قـوي و پرمعنـایی خواهـد بـودو
2
پیوسته و کامل به نظر می رسد. ولی اگر عناصر موجود در فضا، پیوستگی و ارتباط لازم را با یکدیگر نداشته باشد فضا مبهم و ناهنجار جلوه می کند و از نظر بصري فاقد انسجام و حس مکان خواهد بود.(توسلی (1367
نظریه دید هاي متوالی گوردون کالن1در واقع تاکیدي بر ادراك فضایی و بصري در فضاهاي شهري است.به باور او شهر مجموعه اي است که می توان در آن حرکت کرد و به صورت تباین پیوسته مناظر آن را ادراك نمود; نه بصورت تصویري ثابت. سه عامل موثر برتجربـه حسی شهر از نظر او عبارتند از:
(1دیدشناسی-که به تجربه قدم زدن در شهر با سرعت یکسان مربوط می شود. (2مکان-رابطه کالبدي انسان با محیط اشاره دارد.
(3محتوا-که با تاروپود شهر یعنی رنگ، نسج، مقیاس سروکار دارد.
از میان این سه عامل "دیدشناسی"از همه مهمتر است و تجربه اي پویا در تقابل با تجربـه ایسـتاي نگـاه کـردن بـه شـهر را بـه مـا می شناساند.فضا به یاري تجسم و تصوري که ناظر از وسعت و حدود فضا و احساس حرکت در آن پیدا می کند،ادراك می شود.
جدول شماره1 .نظریات اندیشمندان در مورد خیابان شهري
-2-2 تعریف خیابان به عنوان یک فضاي شهري
-1-2-2خیابان شهري
خیابان بعنوان یک شریان ارتباطی زیربنایی ترین عنصر در ساختار کالبدي هر مجموعه زیستی به شمار می آید.خیابان به عنوان یکـی از اجزاء اصلی کالبد شهر داراي سیماي خاص شهري است که از کالبد خطی و عملکرد عبوري آن تأثیر می پذیرد.(ذکاوت.(68:1371خیابان از جمله فضاهاي زیستی اجتماع است که لابه لاي نگرش کالبدي به شهر گم شده و این در حـالی اسـت کـه اصـلی تـرین عنصـر ادراك
3
شهر،به حساب می آید.خیابان یک معبر عمومی فرش شده در یک محیط مصنوع است.جزئی عمومی از زمین و پیوند دهنده ساختمان ها در یک زمینه ي شهري که مردم می توانند آزادانه بر روي آن جمع شده،تعامل داشته باشند و حرکت کنند.خیابان مـی توانـد بـه سـادگی یـک
سطح وصله شده بر روي زمین خاکی باشد ولی اغلب با سطحی مقاوم و بادوام مثل بتون، قلوه سنگ و آجر فـرش مـی شـود.بخشـی از آن می تواند با آسفالت تسطیح شده،ریل گذاري شود و یا براي عبور و مرور سواره مهیا شـده باشـد. کلمـه 1Street در اصـل بـه معنـی راه رو
سازي شده است.
-2-2-2 کاربرد و عملکرد خیابان به عنوان یک فضاي عمومی از گذشته تا به امروز
احتمالا مفهوم خیابان براي نخستین بار توسط ویترویوس معمار روم باستان بکار گرفته شده است . وي با توصیف مناظر خیابـانی بـه سه دسته خیابان هاي حزن انگیز ، خودمانی و افسانه اي در صحنه هاي نمایشی ، تاثیرات شگرفی بر تصویر ذهنی شهروندان اروپایی حتـی در عصر معاصر باقی گذاشته است. تفاوت هاي موجود میان این سه گونه خیابان در نحوه آرایش و سازماندهی آنان متبلور می گردد به گونه اي که خیابان هاي حزن آلود توسط عناصري از قبیل ستون ، سنگفرش ، تندیس و هر گونه عناصـر مبتنـی بـر قـدرت پادشـاهی از دیگـر خیابان ها متمایز می گردند (خیابان هاي فاقد مقیاس انسانی). گونه دیگر از خیابان تحت عنوان خیابان خودمانی از ترکیب و کنار هـم قـرار گرفتن منازل شخصی سازمان میابد. در این گونه خیابان ها ، بالکن ها و ردیف هاي بهم پیوسته پنجره سیما و منظـر خیابـان را نظـم مـی بخشند. ( خیابان هاي واجد مقیاس انسانی) و در نهایت می توان به خیابان افسانه اي اشاره نمود. این نوع خیابان مبتنی بر عوامل طبیعـی از قبیل درخت ، کوه و عناصر مربوط به منظرآرایی نظم خویش را باز می یابد. بعدها و توسط نویسندگان و معماران دیگر این نوع خیابان ها به عنوان اصل و سر منشا خیابان در مفهوم جدید مورد توجه قرار گرفتند. خیابان حزن انگیز به عنوان اصل و سر منشا خیابان هـاي کلاسـیک
رنسانس ، خیابان خودمانی به عنوان اصل و سر منشا خیابان هاي گوتیک قرون وسطی و خیابان هاي افسانه اي بـه عنـوان ریشـه خیابـان هاي مستتر در طبیعت در خارج از شهرها، تلقی نوینی از مفاهیم کهن لقب گرفتند.(.(Moughtin,2004,Pp127-128
در مورد مفهوم خیابان و این که به چه مکان هایی اطلاق می گردد تا امروز نظرات متفاتی بیان شده است . ایـن مفهـوم در فرهنـگ هاي مختلف و در طی زمان هاي مختلف تغییراتی داشته و شکل کارکردي و کالبدي آن تفاوت هایی داشته است. در لغت نامـه دهخـدا در مقابل واژه خیابان نوشته شده "گلزار"راهی که دو طرفش بیابان است ، راهی که دو طرفش درختان و گل و باغچـه اسـت، راهـی میـان دو صف درختان. در تصویر امروز خیابان معبدي است مستقیم و ماشین رو که سطح آن آسفالت شـده باشـد (توسـلی،.(1378 خیابـان حاصـل شکل گیري نامتمرکز خانه هاست و ساختاري است براي توزیع زمین که امکان دستیابی قطعات انفرادي را میسر مـی سـازد. خیابـان داراي ویژگی هاي کارکردي عمیق تري نسبت به میدان است.معماري پشت صحنه خیابان،فقط در حال گذر به چشم می آید و این فضا به نـدرت به عنوان یک فضاي مستقل و جدا عمل می کند(کریر،.( 17 : 1383 در ایران مفهوم خیابان در برابر بیابان احتمـالا در زمـان صـفویه متولـد شده است .خیابان هایی نظیر چهار باغ اصفهان در آن دوره مفاهیم جدیدي از عرصه هاي عمومی شهر را به نمایش می گذارند که یا راه به میدان اصلی شهر می برد و یا این که به موازات آن کشیده می شود. این خیابان با توجه به شرایط اقلیمی در کناره هاي خـود درختـان بـی شماري دارد که بنابر نوع قرارگیري در محیط بیرونی "چهارباغ"یا "چنارسـتان " نامیـده مـی شـود. خیابـان در ایـن دوره بیشـتر مفهـومی تفرجگاهی دارد (حبیبی،.(93 :1383 در دوران حکومت قاجار براي اولین بار خیابان نه فقط به عنوان تفرجگاه بلکه به عنوان مکان تجارت و بازرگانی هم نقش بازي می کند. خیابان در مفهوم جدید خود از دو الگو تبعیت می کند:
الگوي نخست چهره و سازمان فضایی خویش را از خیابان مکتب اصفهان می گیرد ، محوري با درختکـاري در دو سـوي،نهرهاي آب در طرفین و تک بناهایی که نسبت به خیابان عقب می نشینند و در اطراف خود باغ و بستان دارند (مانند خیابـان درب انـدرون،علا الدولـه و
...) الگوي دوم خیابان هایی هستند،داراي بدنه ساخته شده در طرفین که رو به خیابان دارند و سازمان فضایی- کالبـدي ممتـدي را تشـکیل می دهند. این گروه از خیابان ها موفق می گردند تا در شبکه سنتی بازار به عنوان ستون فقرات شهري خلل وارد کرده و از این پس خـود را
4
به عنوان عنصر اصلی توسعه شبکه شهري معرفی نمایند. این خیابان ها بنابر الگوي اصلی خویش- خیابان هاي اروپـا و بخصـوص فرانسـه عصر صنعت در قرن نوزدهم میلادي – انواع و اقسام خدمات شهري و تاسیسات را در اختیار ساکنین قرار مـی دهنـد (خیابـان مریضـخانه، چراغ گاز،ناصریه و ...). هر دو الگو نه چون خیابان مکتب اصفهان عملکرد تفرجی دارند و نه چون خیابان هاي دوره هاي بعدي صرفا نقـش سواره بازي می کنند. خیابان در این دوره و در سبک تهران ، به عنوان یـک فضـاي شـهري بـا هویـت و زنـده خـود را مطـرح مـی کنـد. (حبیبی،.(135 : 1383 در دوران معاصر و بویژه حکومت پهلوي همگام با تحولات جهـانی و پـژواك مدرنیتـه در سرتاسـر جهـان مـداخلات شهرسازي کشورمان نیز از این آراء بی نصیب نمی ماند و براي نخستین بار احداث خیابان هاي چلیپایی در دستور کار دولت قرار می گیرد و بافت کهن بسیاري از شهرها بدنبال همین رویکرد از هم دریده می شوند. ایجاد خیابان به عنوان نمـاد تجـدد، اولـین پـژواك از شهرسـازي هوسمان گونه اي است که با نظریه پردازي هاي نوگرایان 1920 اروپا جنبه اي بین المللی یافته و در ایران شنیده می شود و انگاره احـداث خیابان هاي عریض و گسترده تحقق می یابد(حبیبی،.(162-164 :1383
-3-2 مولفه مطلوب تأثیرگذار بر سازمان بصري وکیفیت خیابان هاي شهري
کیفیتی که از شهر برداشت می شود،بیش از هر چیزي بستگی به کیفیت خیابان هاي آن دارد.(لنگ،(130:1386 اگرچه اهمیت خیابان در طراحی شهري به طور فزاینده اي مورد توجه قرار گرفته است (توسط مهندسان ترافیک،طراحان شهري،و برنامـه ریـزان)امـا خیابـان هـا اغلب بدون چارچوب مفهومی واضح واستواري به نظر می رسند .آنچه از نام خیابان در قدم اول به یاد هرکس می آید همان نقش بارز تـردد و جابجایی یا یک راه عبوري است.در حالی که خیابان به عنوان یکی از عناصر مهم شکل دهنده فرم اصلی شهر،نماد فرهنگی و اجتماعی و برقرار کننده ارتباط فضایی و اتصال فعالیت هاي شهري بوده و همواره مورد توجه شهرسازان و برنامه ریزان شهري قرار داشته است.
-1-3-2سرزندگی
جوهر زندگی شهري به قول جیکوب در یک تنوع سرزنده نهفته است که باید در هر زمـان و بـراي همـه در دسـترس باشـد و دامنـه وسیعی از حق انتخاب ها را در اختیار آن ها قرار دهد.تنوع عملکردي خیابان شهري هم از حیث انواع و هم از حیث زمان ارائـه خـدمات بـه شهروندان و هم از جهت گروه هاي مختلف مراجعه کننده قابل بررسی است.خیابان شهري باید پذیراي فعالیت هاي جمعی و بستري بـراي وقوع فعالیت هاي فردي باشد. به عقیده جین جیکوب ایجاد جذابیت هاي بصري در ابتدا و انتهاي خیابان،وجود بالکن،عقب نشـینی و سـایر تمهیدات کالبدي از جمله جزئیات در بدنه ها و کف،نورپردازي مناسب در شب،ایجاد فضاهاي مسقف به عنوان نقاط مکث کوتاه بـراي بـروز انواع قرارگاه هاي رفتاري،تنوع و اختلاط کاربري ها در سرزندگی خیابان هاي شهري موثر است. به عقیده کالن نیـز ایجـاد سـکانس هـاي فضایی متنوع که به تدریج و به آرامی در امتداد مسیر خیابان شهري صورت می گیرد در سـرزندگی خیابـان هـا مـؤثر اسـت.یکـی دیگـر از راهبردهاي سرزندگی در طول خیابان هاي شهري ایجاد امنیت می باشد که به عقیده جیکوب این نظارت و مراقبت دائم توسط کسـانی کـه مالکین طبیعی خیابان هستند صورت می گیرد.بکارگیري تسهیلات و کاربري هاي جاذب براي گروه هاي متفـاوت در طـول مسـیر،پرهیز از ایجاد گوشه هاي تاریک و مخفی،روشنایی متناسب با حرکت،پراکندگی مناسب نقاط فعال و روشن در طول خیابان شهري،استقرار واحدهاي مسکونی در برخی نقاط مسیر بخصوص در طبقات فوقانی بدنه ها به دلیل اینکه حیات دائمی دارند از جمله سیاست هـاي ایجـاد امنیـت در خیابان هاي شهري می باشد.(پاکزاد،.(140 -143:1386
-2-3-2خیابان و مقوله خوانایی
ریچارد راجرز، فضاهاي شهري را خیابانها، میدانها و سایر مسیرهایی که دیگران حق عبور ازآنها را دارند و سایر فضاهایی که دسترسی در آنها آزاد بوده و واسطهاي براي برقراري ارتباط با افراد جدید و کسانی است که میشناسیم یا نمیشناسیم برشمرد. ترانسیک در کتاب "سه تئوري از فضاهاي شهري" مهمترین فضاهاي شهري را شبکه خیابانها و میادین ذکر می کند. از نظر مارشال خیابان فضا یا مکـانی شـهري است که براي دسترسی و رفت وآمد عمومی استفاده می شود، بنابراین از جایگاه ویژه اي در سطح شهر برخوردارند غالباًو بیشترین سـهم و وسعت را در شهر به خود اختصاص میدهند. خیابان بارزترین فضاي مابین در شهر است که بر اساس آن شهر در جایگاه ذهنـی مـردم جـاي
5
میگیرد. به همین دلیل است که خیابان چیزي بیشتر از یک جاي خالی است که براي عبور و مرور در نظر گرفته شده باشد. فضاهاي موفـق خیابانی، هرچند یکنواخت و خطی در فرم و یا متأثراز مقطع سه بعدي خود وحتی مدل دو بعدي و عناصر درون خود، موجب حرکت و پویایی و جذابیت و پدیدار شدن نقاط کانونی هستند.حرکت، عامل اصلی هویت بخش خیابانها است، ولـی حـوزه عملکـردي وسـیع و متنـوعی کـه خیابانها دارند در سایه حرکت سریع درون شهري ناشی از نگرش مدرن وغلبه اتومبیل برانسان بـه فراموشـی سـپرده شـده انـد. در زنـدگی شهري امروزي خیابانها نه تنها محل اتصال و ارتباط فضاها و فعالیتهاي شهري به یکدیگرند، بلکه مظهر و آیینه زنـدگی هـر شـهر نیـز بـه حساب میĤیند. یک خیابان شهري خوب براي شهروندان سرشار از تداعی خاطرات و معانی است ومکانی است که شـهروندان همـواره میـل رجوع به آن را دارند (بهزادفر،1388ص.(56
-3-3-2انعطاف
خیابان شهري به عنوان مکانی متراکم از رویداد ها و فرصت هاي متنوع حیات جمعی،بیش از هر چیـزي نیازمنـد زمینـه اي منعطـف است، به طوریکه در هر زمان با تغییر نوع رویداد با کمترین تغییرات کالبدي بتواند با آن رویداد هماهنگ گردد.انعطـاف مـی توانـد در کالبـد صورت گیرد مثلا پرهیز از اختلاف سطح،بکارگیري مصالح مرمت پذیر در کف،در بدنه مانند پرهیز از استقرار بناهاي درشت دانه یا بدنه هاي یکدست در لبه مسیر،ایجاد فرورفتگی هایی در بدنه بلافصل همکف جهت مکث، تماشا و نشستن یا سرریز کالاو...
یکی دیگر از راهبردهاي ایجاد انعطاف در طول مسیر،انعطاف در عملکرد عناصر مستقر در فضا چه به لحاظ مکـانی و چـه بـه لحـاظ زمانی می باشد.به طور مثال ایجاد تمهیداتی براي نصب آسان سایبان و سایر عناصر الحاقی و یـا ایجـاد قابلیـت اسـتفاده هـاي متفـاوت از خیابان هاي شهري در زمان هاي متفاوت سال.
-4-3-2خاطره انگیزي
خیابان شهري جزء عمومی ترین و مؤثرترین فضاهاي شهري داراي یک فرم خطی است و در طی زمان درك می شود لذا باید خاطره انگیز باشد تا مشوقی براي تکرار حضور در خیابان و مشارکت در زندگی جمعی باشد.دو عامل عمده و اساسی باعث خاطره انگیزي خیابان شهري می شوند،ابتدا نقش انگیزي خیابان شهري به معناي وجود عملکردها،مفاهیم و ویژگی هاي کالبدي متشخص و متمایزي که به راحتی در ذهن حک می شود و دوم برانگیخته شدن احساسات مثبت شهروندان و ایجاد محیطی مانوس از طریق ایجاد امکان دخل و تصرف درفضا وافزایش مشارکت آنان در نگهداري فضا بطوریکه آن را بخشی از محیط زندگی خود بدانند.یکی از عوامل مخرب در نقش انگیزي کالبدي خیابان هاي شهري تعریض آن می باشد که هویت خیابان را دگرگون ساخته و چهره اي دروغین و غریب را ارائه می کند.
با توجه به اینکه یکی از مهمترین و نقش انگیزترین بخش هاي هر فضا،ورودي آن است توجـه بـه الزامـات در ورودي هـاي خیابـان شهري از الزامات طراحی آن است.توجه به حفظ و تقویت و ساماندهی بدنه هاي شاخص خیابان شهري،حفظ کاربریهاي با سابقه بـا همـان چهره سابق و همان نام،توجه به نشانه هاي ذهنی جمعی و تقویت آنان،شناسایی پاتوق ها و تقویت و امکـان بـروز بهتـر گونـه هـاي فعـال وسالم آن ها نیز در نقش انگیزي خیابان بسیار مهم است.علاوه بر این خیابان هاي شهري باید داراي یک سري کاربري ها و فعالیت هـاي ویژه بوده به نحوي که شهروندان به صورت کاملا مقصدي به آن مراجعه نمایند و خیابان را به میعادگاه و محل ملاقات افراد تبـدیل نمـوده تا باعث احساس تعلق و مالکیت شهروندان نسبت به خیابان گردد و در آفرینش محیطی مانوس بسـیار کـارا باشـد.ماننـد:قهـوه خانـه هـاي سنتی،رستوران؛نمایشگاه یا گالري خاص و..
-5-3-2ایمنی
ازآنجائیکه اساسا در خیابان هاي شهري حضور سواره و پیاده را به طور همزمان داریم و هر دو مجاز به حرکت در مسیرهاي خود به صورت دائمی هستند،ایمنی پیاده و سواره بسیار مهم است.تمهیدات کالبدي خیابان هاي شهري باید ایمنی افراد حاضر را تضمین نماید. مثلا قراردادن گذرگاه هاي عرضی براي پیاده با نورپردازي مناسب و روشنایی مناسب در شب ،تغییر رنگ مصالح این گذرگاه ها به خصوص در
