بخشی از مقاله
چکیده
در سال های اخیر، با توجه به رشد بی رویه جمعیت در شهر تهران و به تبع آن رشد سریع و روزافزون وسعت شهر که سبب به هم ریختن تعادل و توازن بین کارکردهای شهری شده، استفاده از اتومبیل به عنوان یک وسیله غالب، بر زندگی شهرنشینی سایه افکنده است. خیابان جمهوری که روزگاری محل گذر پیاده بود و امکان مراوده بین انسان ها، تفریح، پیاده روی، گذراندن اوقات فراغت و خرید را برای همگان فراهم می آورد
حال مورد بی توجهی واقع شده است و عوامل جایگزین حرکت پیاده سبب شده است تا خیابان جمهوری صرفا محل گذر سواره باشد و شاهد تداخل حرکتی سواره و پیاده در محدوده مورد نظر هستیم، که همین امر عواقب جبران ناپذیری از قبیل آلودگی هوا و مشکلات زیست محیطی به ارمغان آورده است و هویت پیاده به عنوان یکی از مهمترین عناصر سامانه حمل و نقل شهری پایدار مخدوش و فاقد جایگاهی در نظام تردد شده است.
همچنین وضعیت نابهنجار ترافیک پیاده و سواره و آلودگی ها صوتی و بصری و همچنین بروز مسائلی که امنیت و سلامت انسان را در این محدوده تهدید می کند موجب شده است تا با برنامه ریزی مناسب و تکیه بر شاخصه های توسعه پایدار، به مطالعه و شناخت این حوزه که از لحاظ مرکزیت و دسترسی حائز اهمیت است، پرداخته شود. ضروری به نظر می رسد
با توجه به این که عابر پیاده بیشترین سهم و مهمترین شرکت کننده در تردد شهری می باشد، در طراحی فضاهای شهری بیش از پیش به مسیر های حرکتی آن ها توجه گردد. از همین رو، در این پژوهش تلاش بر این بوده که با توجه به اهمیت فعالیت خرید و همچنین نقش پیاده روی در بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان، به بررسی و ساماندهی فضای حرکت پیاده در محدوده خیابان حافظ و سی تیر در امتداد خیابان جمهوری که در حال حاضر وضعیت نامتناسب معابر این محور، امنیت و سلامت عابرین پیاده مخصوصا کودکان، سالخوردگان و معلولین را تهدید می کند، پرداخته شود.
-1 مقدمه
شهرها به عنوان بستر اجتماع انسانی از آنجا که بیشترین تاثیر را بر محیط زیست داشته اند، آغازگر عمده تهدیدهای زیست محیطی می باشند و بسیاری از صاحب نظران، تخریب محیط زیست را نتیجه توسعه ناپایدار شهرها می دانند. از این رو رشد شهرنشینی ضرورت توجه به کیفیت محیط زیست را افزایش داده است. حمل و نقل شهری از اساسی ترین مباحث شهر پایدار است و دستیابی به حمل و نقل پایدار از منظر کارایی زیست محیطی ، اقتصادی و اجتماعی، مبتنی بر توجه همزمان به نیازهای انسانی در کنار دیگر مفاهیم و اصول مورد توجه طراحی شهری می باشد. پیاده رفتن به عنوان یکی از نیازهای اصلی انسان مطرح بوده و پیاده راه ها بستر اصلی این حرکت هستند. تحقق فضای شهری پایدار زمانی صورت می گیرد که پیاده راه ها به عنوان گزینه جدی مورد استفاده شهروندان باشد.
در عصر حاضر اغلب فضاهای عمومی شهری و خیابان ها به دلیل افزایش بی رویه وسایل نقلیه و وابستگی الگوی زندگی شهری به آن ها، بهشدّت تحت سلطه ماشین درآمده است .شکل گیری و توسعه اغلب فضاهای شهری، خیابان ها و حتی کوچه ها، در شهرهای جدید ایران، بر مبنای مقیاس سواره و مسائل مربوط به ترافیک است . محورهای باریکی که در حاشیه محورهای سواره در خیابان های شهری به عنوان پیاده رو وجود دارد، گویی پس مانده هایی از فضای اصلی سواره است که فقط برایتردّدهای ضروری شهروند پیاده باقی مانده است. شهر تهران، از جمله معدود شهرهای ایران است که پیاده مداری در برخی از فضاهای شهری و خیابان های آن، به طور نسبی وجود دارد ولی حضور اتومبیل ها، محیط آن ها را بسیار مشوش و غیر سرزنده می نماید و سبب ایجاد مشکلات زیست محیطی بسیاری در سطح شهر و بالاخص در مراکز شهرها که تراکم جمعیت و حضور پیاده و سواره در آنجا زیاد است پدید آورده است.
-1-1 بیان مسئله
محدوده پژوهش خیابان جمهوری حد فاصل خیابان حافظ و سی تیر می باشد که در منطقه 12 تهران واقع شده است. منطقه 12 تهران به عنوان پرتراکم ترین منطقه در سطح شهر تهران محسوب می شود به گونه ای که بیش از سه چهارم تهران ناصری - مرکز تاریخی تهران - را پوشش میدهد و نیز بیش از 80 درصد کارکردهای تجاری، اداری حکومتی، کارگاهی و انبار و بالاتر از 50 درصد کارکردهای فرهنگی مذهبی و پذیرایی در آن نقش شهری و فراشهری دارند.
بر اثر سلطه حرکت سواره در امتداد خیابان جمهوری و به علت موقعیت قرارگیری تراکم بسیار زیاد کاربری های تجاری از جمله مجتمع چارسو و ساختمان علاالدین در تقاطع خیابان حافظ و جمهوری و نیز قرارگیری بورس خرید و فروش لوازم صوتی و تصویری و موسیقی در امتداد این خیابان، همواره شاهد حضور بسیار زیاد شهروندان به منظور خرید و بازدید از مراکز موجود هستیم که همین امر سبب شده است که مسئله ترافیک به دلیل عدم ساماندهی حرکت سواره و عابرین پیاده از جمله مهمترین مشکلات به وجود آمده در محدوده مورد نظر باشد که به تبع آن آلودگی هوا و افزایش سوخت فسیلی را به دنبال دارد.
خیابان جمهوری به دلیل قرارگیری کاربری های تجاری و فرهنگی خاصی که دارا می باشد، همواره جاذب جمعیت می باشد، اما مسئله اصلی این است که سلطه حرکت در این محدوده مربوط به اتومبیل می باشد وحرکت پیاده جایگاهی در این امتداد ندارد. چهار عنصر شاخص موجود - ساختمان علاالدین، مجتمع چارسو، راسته لوازم صوتی و تصویری و راسته لوازم موسیقی - همواره پتانسیل این را دارد که از طریق محور پیاده به یکدیگر متصل شوند و علاوه بر اینکه فضای مطلوبی را برای بازدید کنندگان و شهروندان ایجاد می کند، از تراکم حضور ماشین در مرکز شهر و نیز تولید مشکلات زیست محیطی بکاهد.
-2-1 ضرورت و اهمیت موضوع پیشینه تحقیق
ضروری به نظر می رسد با توجه به این که عابر پیاده بیشترین سهم و مهمترین شرکت کننده در تردد شهری می باشد، در طراحی فضاهای شهری بیش از پیش به مسیر های حرکتی آن ها توجه گردد.بدون شک با پیروی از اصول عابر مداری می توان در بهبود مشکلات زیست محیطی ناشی از سلطه اتومبیل و نیز پیشرفت توسعه پایدار در روند بهبود شرایط اقتصادی،اجتماعی،فرهنگی و تکنولوژی در جهتی پیش رویم که اختلالی در اکوسیستم ایجاد نشود و منجر به تخریب منابع طبیعی نگردد و در نهایت خیابان هایی امن تر و با آرامش بیشتری ایجاد نمود. از همین رو، در این پژوهش تلاش بر این بوده که با توجه به اهمیت فعالیت خرید وهمچنین نقش پیاده روی در بالا بردن کیفیت زندگی شهروندان، به بررسی و ساماندهی فضای حرکت پیاده در محدوده خیابان حافظ و سی تیر در امتداد خیابان جمهوری که در حال حاضر وضعیت نامتناسب معابر این محور، امنیت و سلامت عابرین پیاده مخصوصا کودکان، سالخوردگان و معلولین را تهدید می کند، پرداخته شود.
-3-1فرضیه ها
· خیابان جمهوری به عنوان یک محور پیاده و با ایده خلق فضای شهری تفرجگاهی و پیاده مدار،طرّاحی و ساخته شده است.
· ویژگی های پیاده مداری که در دوران مختلف در خیابان جمهوری وجود داشته است، تأثیر قابلتوجّهی بر شکل گیری روابط اجتماعی و شهروندی مردم شهر تهران و ارتقایکیفیّت این تعاملات اجتماعی- فرهنگی داشته است.
-4-1اهداف کلی
· تدوین اصول پیاده مداری در طراحی خیابان جمهوری حد فاصل خیابان حافظ و سی تیر
· بازشناسی اصول طراحی پایدار در جهت رسیدن به بهبود شرایط زیست محیطی در محدوده دو گره اصلی ترافیکی خیابان جمهوری
· بررسی عوامل موثر در جهت ایجاد امنیت عابرین پیاده و افزایش پویایی و سرزندگی در محور مواصلاتی حافظ و سی تیر
-5-1سوالات
· چگونه می توان نیاز شهروندان به استفاده بیشتر از فضای شهری، گذراندن اوقات فراغت، خرید و تفریح درخیابان جمهوری حد فاصل تقاطع حافظ و سی تیر را تامین کرد؟
· با افزایش قابلیت پیاده مداری در محدوده مورد نظر،چگونه می توان به کاهش آلودگی هوا در این منطقه پرداخت؟
· آیا ساماندهی مسیرهای حرکتی در محدوده تقاطع حافظ و جمهوری می تواند در افزایش حضورپذیری و جذب استفاده کنندگان از فضا تاثیر گذار باشد؟
-6-1روش های انجام پروژه
ابتدا از روش تحلیل سلسله مراتبی - - AHP جهت مکانیابی پیاده راه در شهر تهران استفاده شده است. با استفاده از این روش پس از بررسی معیارهای مکان یابی و پیاده راه سازی، از میان تعداد سه محدوده در سطح شهر تهران، یک محدوده به عنوان محدوده مورد نظر به منظور طراحی فضای شهری با رویکرد پیاده مداری گزینش شده است. بدین صورت که پس از مشخص کردن عوامل موثر بر مکانیابی پیاده راه ها و وزن دهی آن ها در نهایت به آلترناتیو برتر رسیده ایم. سپس به معرفی محدوده انتخاب شده به منظور طراحی پرداخته ایم.
از طریق بازدید میدانی از تقاطع خیابان حافظ و جمهوری به سمت شرق امتداد خیابان جمهوری که عنصر شاخصی از جمله مجتمع تجاری چارسو و ساختمان علاالدین قرار دارد و نیزخرده فروشی های تجاری ،مراکز آموزشی، ساختمان های پزشکی و مرکز خرید های موجود در محدوده مورد نظر، مورد بررسی می باشد. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها در این پژوهش از طریق سنجش وضعیت می باشد که از طریق بررسی نقاط قوت و تجزیه و تحلیل فرصت ها و نیز بررسی نقاط ضعف و تجزیه تحلیل تهدیدها به پژوهش مورد نظر می پردازیم.
مطالعات کتابخانه ای نیز بخشی از این مطالعه را شامل می شود که در این تحقیق سعی بر این است تا با بررسی پایان نامه های مرتبط فارسی و منابع لاتین شامل کتب و مقالات به اصول معیارها و مصداق های ایجاد محلات عابرمدار در چارچوب نظری و ضابطه مند برای ایجاد این مرکز محلات با توجه به شرایط موجود کشورمان برسیم.
-2 روش تحلیل سلسله مراتبی AHP
یکی از اساسی ترین موضوعات مطرح در دنیای امروزی که همواره از دغدغه های اصلی مدیریت محسوب می شود، بحث تصمیم گیری است .لزوم برگزیدن گزینه مناسب از میان گزینه های متعدد و نیز زمینه انتخاب بهترین گزینه، از جمله مسایل مهم مطرح برای تصمیم گیری چند معیاره است. یکی از کارآمد ترین تکنیک های تصمیم گیری، فرایند تحلیل سلسله مراتبی - Analytical Hierarchy process-AHP - می باشد که بر اساس مقایسه های زوجی بنا نهاده شده و بررسی سناریوهای مختلف را ممکن می سازد
لذا، با استفاده از روش سلسله مراتبی پس از بررسی معیارهای مکان یابی و پیاده راه سازی، از میان تعداد سه محدوده در سطح شهر تهران، یک محدوده به منظور طراحی فضای شهری با رویکرد پیاده مداری گزینش شده است. بدین صورت که پس از مشخص کردن عوامل موثر بر مکانیابی پیاده راه ها و وزن دهی آن ها در نهایت به آلترناتیو برتر رسیده ایم. سپس به معرفی محدوده انتخاب شده به منظور طراحی پرداخته ایم.
-1-2 فرآیند تحلیل سلسله مراتبی AHP
فرآیند تحلیل سلسله مراتبی، تکنیکی منعطف، قوی و ساده برای تصمیم گیری است و در شرایطی استفاده می گردد که معیارهای تصمیم گیری مختلف باشد و انتخاب بین گزینه ها را با مشکل روبه رو می سازد. از اوایل دهه 80 آنچه اندیشمندان علم مدیریت به آن توجه ویژه نمودند
