بخشی از مقاله
چکیده :
درپژوهش حاضر که با هدف نهایی ساماندهی بصري فضاي شهري خیابان فرحزادي تهران با در نظر گرفتن توقعات و کیفیت هاي مورد نیاز مردم صورت گرفته،با مرور مطالعات مختلف موجود و مرتبط،اقدام به تشخیص و تدوین عوامل وکیفیت هاي موثر بر ارتقاي سازمان بصري خیابان شهید محمد مهدي فرحزادي تهران با تکیه بر توقع کیفی مردم و ساکنان گردید.این بررسی با روش توصیفی-تحلیلی وپیمایشی ،روش تحقیق توصیفی در توصیف خصوصیات خیابان فرحزادي پیرامون موضوع و نیز ارائه مبانی نظري انجام وداده هاي مربوط از طریق مطالعات کتابخانه اي و میدانی گردآوري شد که در مورد ذکر گردیده از ابزار برداشت عینی و تهیه وتکمیل پرسشنامه به منظور سنجش کیفی ادراك بصري کاربران ،رهگذران ،دریافت کنندگان خدمات واقع در محل و ساکنان-صاحبان حرف ها و صرفأ صاحبان صنوف استفاده گردید.
نتایج تحقیق نشان داد:ویژگی هاي کالبدي خیابان شامل عناصر بصري طبیعی و مصنوع،کاربري ها،عوامل جداره ساختمانها ،معابر و دسترسی ها،بازشوها و...و مؤلفه هاو کیفیت هاي زیبایی شناسی شامل فضاي سبز ودرختان،روشنایی ورنگ،تجهیزات و مبلمان ،عناصر چشم آزار،نشانه ها و ویزگی هاي اجتماعی شامل مردم وفعالیت هایشان در خیابان سه مهم از عواملی هستند که توجه به آنها در اصلاح عرصه هاي عمومی و فضاي شهري گردشگر محور این خیابان گامی مهم در جهت افزایش جذابیت و سیماي مطلوب بصري در آن خواهد بود.در نهایت به ارائه الگوها و اسکیس هاي مطلوب در طراحی کالبدي سازمان بصري خیابان فرحزادي و ارائه راهکار و پیشنهاد در رابطه با تأمین دسترسی و طرح پیشنهادي مقطع و پلان معبر فرحزادي ومعابر متصل به آن، طراحی گره اصلی - میدان فرحزادي - و طراحی زمین خالی ابتداي محور فرحزادي از سمت بزرگراه یادگار امام - ره - با توجه به دستاوردهاي پژوهش پرداخته شد.
واژه هاي کلیدي : سازمان بصري ، خیابان شهري ، کیفیات محیطی ، مؤلفه هاي بصري ، خیابان فرحزادي
.1مقدمه
خیابانهاي شهري در گذر زمان به عنوان فضاهاي عمومی شهري نقش مهم و ویژهاي را از نقطه نظر فرهنگی، سیاسی، اجتماعی و شهرسازي ایفا میکنند. نقش و جایگاه خیابان در دورانهاي مختلف و در مقاطع فکري و زمانی متفاوت، از نقش جابجایی و تردد گرفته تا عرض اندامهاي حکومتی و فرهنگی و در دورانهاي اخیر مکان بروز تعاملات اجتماعی چهره هاي متفاوتی به خود گرفته است. با وجود عملکردهاي مختلف خیابان آنچه در طی اعصار مستمراً بدون تغییر باقی مانده است عمومی بودن فضاي خیابان است که متعلق به تمام ساکنان شهر است و حضور مردم به دلپذیر و سرزنده بودن این فضاي عمومی کمک میکند. خیابانهاي شهري فارق از توانایی انفکاك بخشهاي مختلف شهر را چه از نظر کیفی و چه از نظر کمی به صورت پیوسته ، خالق انسجام شکل شهر میباشند و از این رو عرصهاي براي تقویت ارتباط انسان و محیط شهري پیرامونش فراهم می آورند . در واقع اگر بپذیریم که بخش مهمی از برخوردهاي اجتماعی و فرهنگی در فضاهاي شهري اتفاق میافتد، در آن صورت نقش فضاهاي عمومی در تقویت بنیانهاي اجتماعی و فرهنگی شهر غیر قابل انکار مینماید . شهرهاي برخوردار از محیط بصري مطلوب قادرند تا وسعت بخشیدن به تجربه زیباشناختی شهروندان، موجبات ارتقاي تصویر ذهنی جامعه از خویش و تقویت غرور مدنی آنان را فراهم ساخته و با اعتلا بخشیدن به وجهه شهر در سطح ملی و بین المللی، توان رقابتی شهر را براي جذب هر چه بیشتر سرمایه و اقشار خلاق تقویت نماید .
محدوده مطالعاتی این پژوهش بخشی از خیابان شهید فرحزادي واقع در منطقه دو تهران می باشد . منطقه اي که در شمال غرب شهر تهران واقع شده است و داراي ویژگی هاي منحصر بفردي است . مجاورت این منطقه با کوه هاي شمال تهران ، جدا شدن آن از قسمتهاي شمالی شهر تهران توسط بزرگراه یادگار امام ، وجود مراکز تفریحی فراوان در منطقه که جذب سفر تفریحی زیادي را موجب می شود و نوع زندگی مردم آن از جمله خصوصیات و ویژگی هاي این منطقه می باشد منطقه فرحزاد در منطقه دو شهرداري تهران واقع شده است.خیابان فرحزادي یکی از مهم ترین خیابان هاي شهر تهران می باشد که در پاکسازي هواي شهر و جذب گردشگري این شهر نقش قابل توجهی دارد.این خیابان در طول خود داراي سکانس هاي متفاوتی از فعالیت هاي تجاري متراکم و فعالیت هاي باغ -رستوران ،باغچه هاي خانوادگی و... حضور زیاد مردم و گردشگران خصوصĤ در ایام تعطیل و آخر هفته می باشد .
در این میان سازمان بصري لجام گسیخته و ناهنجار سیماي کالبدي و فرم وشکل نامطلوب جداره ها و نبود فضاي امن و ایمن جهت عبور و مرور پیاده و گردشگران به دلیل نوع و تیپ خاص این خیابان وشلوغی ناشی از عبور اتومبیل ها ، که روزگاري خیابانی با خانه باغ هاي زیبا و محل زندگی افراد اعیان نشین و ثروتمندان شهر تهران بوده است ، نارضایتی مردم و ساکنان و کسبه خیابان را بدنبال دارد .این پژوهش به دنبال راهی براي ایجاد نظم و ساماندهی بصري و مطلوب کالبد این خیابان و افزایش ایمنی و رضایت خاطر استفاده کنندگان از این خیابان شهري است .در نهایت در پایان فصل ششم پژوهش سعی در پاسخ دادن به سوالات اولیه بر اساس یافته ها و جمع بندي و نتیجه گیري نهایی و ارائه ایده ها و الگوهاي طراحی خیابان فرحزادي با در نظر گرفتن توقعات کیفی مردم و ساکنان و استفاده کنندگان این خیابان دارد. پاسخگویی به سوالات چون: .1 چگونه سیماي شبکه خیابان هاي شهر در ذهن بیننده، زمینه اي را براي جلب توجه او به شهر فراهم می آورد؟
2.نقش خوانایی سازمان بصري و انتظاراتی که تصویر ذهنی انسان از آن دارد،چیست؟
3.با توجه به عوامل موثر بر کیفیت بصري خیابان هاي شهري و در راستاي سازماندهی بصري مطلوب خیابان فرحزادي چه باید کرد؟
-2مفاهیم نظري
-1-2ادراك بصري و فضایی
بخش عمده ادراك ما از فضا نخست بصري است که ادراك بصري خود در وهله اول فضایی نیز است. با حرکت در فضا ،محیط اطراف به صورت توالی محرك هاي بصري تجربه می شود و نسبت به میزان ارتباط بین محرك هاي مختلف در یک فضا به صورت منسجم درك شده و حس خاصی نسبت به آن مکان پیدا می شود.در این حالت فضا داراي حس مکانی قوي و پرمعنایی خواهد بودوپیوسته و کامل به نظر می رسد. ولی اگر عناصر موجود در فضا، پیوستگی و ارتباط لازم را با یکدیگر نداشته باشد فضا مبهم و ناهنجار جلوه می کند و از نظر بصري فاقد انسجام و حس مکان خواهد بود. - توسلی - 1367نظریه دید هاي متوالی گوردون کالن1در واقع تاکیدي بر ادراك فضایی و بصري در فضاهاي شهري است.به باور او شهر مجموعه اي است که می توان در آن حرکت کرد و به صورت تباین پیوسته مناظر آن را ادراك نمود; نه بصورت تصویري ثابت. سه عامل موثر برتجربه حسی شهر از نظر او عبارتند از:
- 1دیدشناسی-که به تجربه قدم زدن در شهر با سرعت یکسان مربوط می شود.
- 2مکان-رابطه کالبدي انسان با محیط اشاره دارد.
- 3محتوا-که با تاروپود شهر یعنی رنگ، نسج، مقیاس سروکار دارد.
از میان این سه عامل "دیدشناسی"از همه مهمتر است و تجربه اي پویا در تقابل با تجربه ایستاي نگاه کردن به شهر را به ما می شناساند.فضا به یاري تجسم و تصوري که ناظر از وسعت و حدود فضا و احساس حرکت در آن پیدا می کند،ادراك می شود.
-2-2 تعریف خیابان به عنوان یک فضاي شهري
-1-2-2خیابان شهري
خیابان بعنوان یک شریان ارتباطی زیربنایی ترین عنصر در ساختار کالبدي هر مجموعه زیستی به شمار می آید.خیابان به عنوان یکی از اجزاء اصلی کالبد شهر داراي سیماي خاص شهري است که از کالبد خطی و عملکرد عبوري آن تأثیر می پذیرد. - ذکاوت. - 68:1371خیابان از جمله فضاهاي زیستی اجتماع است که لابه لاي نگرش کالبدي به شهر گم شده و این در حالی است که اصلی ترین عنصر ادراك
