بخشی از مقاله
خلاصه
زیست و توسعه پایدار امروزه در محافل علمی جهان همواره مورد بحث و کاوش بوده و نظریات مختلفی از ابعاد گوناگون ارئه گردیده استقطعاً. حفظ منابع طبیعی خدادادی، عدم آلودگی محیط زیست، حداقل مصرف انرژی های فسیلی و هم زیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی از طریق تدابیر شهرسازی و معماری از موارد مهم در طراحی و ساخت مجتمع های زیستی بوده و باید مورد توجه و اجرا توسط طراحان و مجریان قرار گیرد .
معماری کویری ایران حاوی بسیاری ویژگی های منحصر به فرد است که ضمن توجه به نیازهای زیبا شناختی با ظرفیت های طبیعی و اکولوژیک بستر خود نیز منطبق است .در واقع این معماری نه تنها از کیفیت های محیط طبیعی خود نکاسته بلکه ماهیت آن را نیز ارتقاء بخشیده است. تکنیک های به کار رفته در این معماری در واقع بسیاری از مفاهیم نوین در عرصه معماری پایدار را در بر می گیرد که در این مقاله به آن پرداخته شده است.
مقدمه
موضوع پایداری در معماری و شهرسازی در سا ل های اخیر به طرز گسترده ای مورد توجه محیط های آموزشی و حر فه ای بوده و حجم صوری نوشته ها و گفته ها تحت این عنوان به طرز چشمگیری افزایش یافته است .بی شک توفیق حقیقی در نیل به اهدافی چون پایداری، نیازمند تأمل مقیاس و بازنگری کلی است، به گونه ای که صداقت و صحت انتساب به هدفی چون پایداری مورد مراقبت مسئولانه قرار گیرد .چنین تأملی به ویژه در حیطه آموزش معماری ضرورت بیشتر دارد، چرا که بخش عمده ای از بنیان آنچه در عرصه ی معماری تحقق می یابد، متأثر از واقعیات موجود در عرصه ی آموزش معماران است .به تعبیر دیگر حساسیتی که در سه مفهوم - پایداری - ، - معماری - و - آموزش - نهفته است، تأمل و دقت هر چه بیشتر را در فهم رابطه بین آنها ایجاب میکند.
پایداری در لغت:
فعل Sustain لاتین ریشه از Sustinere جزء دو از و sub و - به معنای پایین به بالا - و Tenere - به معنای نگه داشتن، حفظ کردن - تشکیل شده واز سال 1920 میلادی در زبان انگلیسی به کار گرفته شده است.[ 1 ] این فعل با مفاهیمی از قبیل " حمایت، پشتیبانی و تداوم »آمیخته است و صفت Sustainableدر توصیف" شرایط، حالت ویا چیزی "بکار می رود که مورد پشتیبانی قرار گرفته یا به واسطه کمک یا تامین معاش، همچنان تداوم یافته است. دهخدا پایداری را به معنای با دوام وماندنی آورده است.
در فرهنگ سخن و فرهنگ فارسی معین نیز پایداری به مفهوم پایدار بودن و مقاومت، از مصدر" پایش "به معنای پایداری کردن و از خود استقامت نشان دادن آمده است .برای صفت پایداری نیز این معانی بیان شده است :دارای ثبات، همیشگی و مقاومت کننده.[2] بنابراین واژه پایداری که به عنوان معادل Sustainability انتخاب شده است فاقد معنای امروزی آن بوده و بر حفظ و ثبات تکیه دارد .معنای واژه پایداری که در این بحث نیز مد نظر می باشد عبارتست از" :آنچه که می تواند در آینده تداوم یابد"
تعریف توسعه پایدار:
شاید بتوان به تعریفی ساده و فرایند گرا اکتفا کرد. توسعه پایدار آن نوع توسعه ای است که سلامت انسان و نظام های اکولوژیکی را در بلند مدت بهبود بخشد. توسعه پایدار توسعه ای است که نیازهای حال انسان را با توجه به توانایی نسل آینده در دریافت نیازهایش مد نظر دارد×؟در راستای تحقق اهداف توسعه پایدار، پایداری محیطی در ارتباط با معماری اهمیت زیادی دارد و مسائل زیست محیطی که آینده بشر را به خطر انداخته است معماران را به چاره اندیشی وا داشته است.
مفهوم توسعه پایدار:
اگرچه صاحب نظران در این مورد که حل - مسائل جهانی در گرو اتخاذ سیاست ها و برنامه هائی است که به توسعه پایدار منتهی گردد - چنین توتفق نظری وجود نداشته و از این رو از واژه - توسعه پایدار - معانی متفاوتی در ادبیات تخصصی راد شده است. لذا این خطر احساس میشود که مفهوم مزبور در ابها م قرار گرفته و مورد سوئ استفاده واقع شود. تعریفی از تسعه پایدار که عموما پذیرفته شده تعریف مندرج در گذارش برونتلند است که طبق ان - توسعه پایدار آنگونه توسعه ای است که نیازهای نسل حاظر را بدون مصامحه و صرفنظر از توتنایی نسل های ایندهدر برآوردن نیازهایشان تامین نماید.
در تعریف فوق بر سه کلید واژه - توسعه - ، - نیازها - ، و - نسل آینده - در مقاام توضیح کاربرد این سه کلید واژه گفته شده است که واژه - توسعه - برای جلوگیری از واژه - رشد - - Growth که مفهوم گسترش فیزیکی و کمی سیستم اقتصادی است، - توسعه - - - Development - دارای مفهومی کیفی است که با نوعی از اعتلا و پیشرفت سرو کار دارد که جمیع ابعاد فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی را در خود ملحوظ داشته باشد.همچنین، طرح - نیازها - و - نسل های آینده - در تعریف مزبور متمضن توجه به مفهوم برابری در استفاده از امکانات چه در چارچوب - درون نسلی - - - inter-generational equity است.
بر اساس ایده توسعه پایدار نقش انسان در ارطباط با طبیعت همچون نقش مراقب و ناظذی است که دائما به محاسبه شود و زیان و هزینه های ناشی از اقدامات مختلف ککه برای انسان و سیستم های طبیعی ایجاد میگردد. این دیدگاه ظاهرا جدیدی از رابطه میان انسان و طبیعت به شکل بسیار زیبا و موجز در یکی از ضرب المثل های بومیان امریکای شمالی - سرخپوستان - چنین بیان شده است: - ما در زمین از پدران خود به ارث نبرده ایم، بلکه آنرا از فرزندان خود به امانت گرفته ایم - اهداف اصلی توسعه پایدا: هدف اصلی توسعه پایدار تامین نیازهای اساسی بهبود ارتقا سطح زندگی برای همه حفظ و اداره بهتر زیست بوم ها و آینده ای امن تر و سعادتمندتر ذکر شده است.
لیکن موضوع این است که با تغییراتی که بشر در محیط و بستر طبیعی خود پدید اورده است به چنان مرحله بحرانی از تاریخ خود رسیده است که ادامه حیات سالم در کره زمین را مستلزم تجدید نظر در فرضیاتی قرارمی دهند که مدلهای رایج برنامه ریزی و توسعه بر پایه آنها قرار گرفته اند؟جنبه معنوی و مادی حیات و توجه به روح جمعی به جای فرد گرایی و بسیاری ویژگیهای دیگر را میتوان نسخه ایرانی توسعه پایدار دانست؟ طراحی پایداردر تعاریف مطرح شده برای طراحی پایدار گاهی بیشتر بر ایده پایداری محیطی در ارتباط با معماری تاکید می شود مثلا در تعریف زیر چنین آمده است ساختمان پایدار ساختمانی است که کمترین تاثیرات ناسازگار بر محیط طبیعی را در طول عمر ساختمان و استقرار منطقه ای و جهانی دارد؟ [4]
اصولی که از دیدگاه معماران انگلیسی، برندا و رابرت ویل در کتاب خویش با عنوان معماری سبز طراحی برای آینده ای یکی از ساده ترین و صریح ترین چارچوب ها را برای معماری سبز مطرح نموده اند؟آن ها این اصول را با آگاه از انرژی استفاده از مثال های مختلف از طراحی ساختمان در اروپا انگلستان و امریکا نشان داده اند×؟ایشان بر فراگیری از معماری بومی تأکید زیادی داشتند، معماری که در تجربه نسل های متمادی ساکن یک منطقه و اقلیم ویژه در آن نهفته است؟
