بخشی از مقاله
چکیده
این مقاله سعی دارد ابتدا عوامل موثر بر انتقال فناوری را شناخته و سپس مدل بومی آن در صنایع دفاعی ایران ارائه دهد. برای این امر مدلهای رایج انتقال فناوری مورد بررسی قرار گرفته و بر اساس نظرات خبرگان و متخصصان صنایع دفاعی مدل مورد نظر طراحی گردید و روائی و پایائی آن به اثبات رسید.
-1 مقدمه
یکی از گامهای مهم هر پروژه نوآورانه صنعتی، گام تحقیق و توسعه بوده که این امر یا توسط واحد تحقیق و توسعه خود سازمان یا توسط موسسات و مراکز تحقیقاتی بیرون از سازمان انجام می شود. از سوی دیگر تحقیقات و صنعت دو محیط مختلف با اهداف و شرایط مختلف بوده که همکاری بین آن دو به معنای تبدیل شدن هر یک به دیگری نبوده بلکه به معنای جستجوی روشها و مدلهای همکاری بین نهادهای تحقیقات و صنعت بوده تا بتوان تکنولوژی و دستاوردهای تحقیق را به صنعت به راحتی انتقال داد.
بدین ترتیب صنایع و مراکز تحقیقاتی نیاز به مدلی بومی دارند تا متناسب با سطح بلوغ سازمانشان بتوانند فرایند انتقال فناوری را به نحو احسن مدیریت نمایند. همچنین انتقال فناوری یک فرایند دو سویه بوده که برای اثربخش بودن آن هردوطرف انتقال دهنده و گیرنده فناوری باید به منافع و مقاصد خود برسند و ارزشهای دو طرف مورد تایید قرار گیرد.
صنعت برای حل مشکلات فنی و فوری خود نیاز به همکاری مراکز تحقیقاتی داشته و از سوی دیگر مراکز تحقیقاتی و دانشگاهها نیز برای گسترش و کاربردی نمودن علوم و فناوری به این همکاری نیاز دارند. در این بین اگرچه در برخی صنایع سرمایه گذاری زیادی جهت انتقال فناوری صورت گرفته ولی نهایتا بدرستی انتقال ماهیت فناوری صورت نگرفته است. همکاری بین انتقال دهنده و گیرنده فناوری را به صورت یک چرخه همراه با بازخورد می توان تصور نمود که تاآخرین مرحله انتقال فناوری مورد توجه قرار می گیرد
انتقال فناوری باروشهای مختلف و وسائل مختلف امکان پذیر است که با توجه به موقعیت انتقال دهنده وانتقال گیرنده فناوری مشخص می شود. در بحث انتقال فناوری مباحثی مانند انتقال دهنده و گیرنده با ویژگیهایشان، موضوع و ماهیت انتقال، مدل انتقال، فرایند انتقال، روش انتقال، محیط انتقال و کارکنان و ساختار سازمانی بایست مورد توجه قرار گیرند
مدلهای زیادی برای انتقال فناوری شناسائی شده که هریک نقاط قوت و ضعفی دارند و در طی زمان کامل شده اند . در این مقاله یک مدل برای انتقال فناوری در سطح نیروهای مسلح ارائه شده که با نظر سنجی و اخذ نظرات خبرگان مورد روائی و تائید قرار گرفته است. بنابراین هدف تحقیق ابتدا یافتن و طبقه بندی عوامل موثر در مدل انتقال فناوری بوده و سپس به کمک آن بتوان مدل انتقال فناوری صنایع دفاعی را طراحی نمود. اگر سازمانها برای انتقال فناوری روش مناسبی برای انتقال انتخاب نمایند می توانند در تسریع انتقال و صرفه جوئی هزینه ای مفید باشد.
-2 بیان مساله و اهمیت آن
پیشتاز بودن نیروهای مسلح در عرصه های علمی کشور در پروژه های تحقیق و توسعه، نیاز به مدلی برای انتقال فناوری را پررنگ نموده است. با بررسی موضوع انتقال فناوری در سطح نیروهای مسلح مشاهده شد که مدلی بومی و مطابق شرایط و محیط نیروهای مسلح برای انتقال فناوری طراحی نشده بطوریکه بسیاری از مشکلات پیش روی این چرخه به دلیل عدم وجود یک مدل نظام مند برای این موضوع می باشد. بسیاری از مواقع دیده شد که پروژه انجام شده بخوبی نمی تواند به صنایع مرتبط انتقال یابد لذا پروژه در مرحله اختتامیه خود با شکست مواجه می شد. بنابراین موضوع انتقال فناوری به عنوان یک توانایی مهم و کلیدی در ادبیات مدیریت مطرح است و استقرار سیستم های پشتیبانی کننده از این قابلیت به عنوان یک راه حل و راهکار جدی در برخورد با مسایل و مشکلات پیش روی مدیران مطرح است.
بررسی صنایع مختلف دفاعی کشور مانند هوافضا و دیگر صنایع از لحاظ موضوع این تحقیق نشان می دهند که روش انتقال فناوری که تاکنون در صنایع دفاعی بکار گرفته می شده، ویژگی های یک روش جامع و مرجع را ندارند و به فراخور حال هر یک ازانتقال دهنده و انتقال گیرنده به صورت موردی تهیه شده اند که تنها می توانند قابلیت انتقال را به صورت موقتی و غیر مدون انجام داده و دربرخی موارد اصلا مدل یا روشی برای انتقال وجود نداشته و سالها پروژه بصورت مسکوت مانده و هزینه بر شده است. به عنوان مثال در هوافضا تا سطحی از بلوغ فناوری پیش رفته ولی در زمان انتقال به صنعت ساخت در صنایع هوائی مشکل جدی وجود داشت.
عدم وجود یک مدل جامع و مرجع جهت به کارگیری و توسعه روش انتقال فناوری در صنایع دفاعی مهم ترین محرک و انگیزه این تحقیق میباشد. هدف این مقاله در ابتدا شناسائی عوامل موثر بر انتقال فناوری و سپس ارایه یک مدل مفهومی جامع و مرجع انتقال فناوری در صنایع دفاعی جهت پیاده سازی در سازمانها و صنایع درگیر می باشد. مدل ارائه شده مدل جامعی است یعنی مختص شرایط خاصی نبوده و می تواند در صنایع مختلف و برای هر سطح پروژه و در هر مرحله از چرخه عمر پروژه و با هر ماهیتی مورد استفاده قرار گیرد.
-3 تعاریف و مفاهیم
در این قسمت مفاهیم و تعاریفی که در مدل مورد استفاده قرار گرفته جهت رسیدن به ادبیات مشترک بیان می شود.
فناوری
مطابق نظر استاک - - 2000 فناوری ابزار یا مهارت، محصول یا فرایند ، تجهیزات فیزیکی یا روش اجرا و ساخت تعریف می کند که به وسیله آن توانمندی انسان افزایش می یابد و معتقد است در زمینه عملیاتی فناوری عبارتست از دانش فنی که توانائی یک سازمان را جهت ایجاد محصولات و خدمات بهبود می دهد.
بتز - 2003 - فناوری را چیزی فراتر از دانش تولید و فرایندهای آن به شمار می آورد به اعتقاد وی فناوری آمیخته ای از دانش، مهارت و توانائی های فردی است که دارنده خود را قادر می سازد تا جهان طبیعت را تغییر دهد.
ماهیت /جنس و موضوع انتقال
هر سازمان بایست بسته به مرحله چرخه حیات فناوری و سبد توانمندیهای فناورانه خود، سازوکارهای مناسبی برای انتقال انتخاب نماید. هر چه به مرحله بلوغ فناوری نزدیکتر می شویم، از قابلیت ممتاز رقابتی آن کاسته می شود و انتقال آن ساده تر می گردد. قابلیت ممتاز رقابتی در بازار منجر به سود بیشتر می گردد. به بیان دیگر سود حاصل از فروش بسته به نرخ بازگشت سرمایه و میزان ارزش افزوده فناوری که ایجاد می کند، دارد. بنابراین دوعامل حداقل هزینه جذب فناوری و میزان ارزش افزوده ایجاد شده در مورد هر فناوری بایست به دقت مورد توجه قرار گیرد.
جدول 1 ماهیت و مفهوم انتقال فناوری در هر سطح و هزینه آن در مقایسه با سطوح دیگر بیان می کند.
جدول :1 ماهیت و مفهوم انتقال در هر سطح
در کشورهای در حال توسعه سطح توانائی از پائین به بالا اتفاق می افتد. یعنی از بهره برداری شروع شده و سپس با در اختیار گرفتن دانش فنی به سطح پشتیبانی مربوطه رسیده و نهایتا به تکنولوژی ساخت برای طراحی شرکتهای مشابه و جدید اقدام می شود. اساسا واحدهای تحقیق و توسعه امکان بهبود محصولات و کشف محصولات بیشتر و درنهایت طراحی خطوط تولید را فراهم می سازند.
جدول 2 سطح انتقال و سازمان مرتبط با ماهیت موضوع انتقال را نشان می دهد. هر چه از نردبان فناوری بالاتر می رویم به مرزهای دانش نزدیکتر می شویم - تحقیقات کاربردی و پایه - . از سوی دیگر فاصله بین علم تا تولید یک محصول را می توان به سطوح مختلفی تقسیم بندی نمود که این تقسیم بندی به عنوان مدلی برای ارزیابی فناوری هر کشور یا سازمان به شمار می رود.
جدول :2 سطح انتقال و سازمان مرتبط
با تلفیق این دو جدول می توان جدول 3 را ترسیم نمود که به نوعی مشخص می کند که هر سازمان چه موضوعی را می تواند انتقال دهد واز عهده کدام انتقال بر نمی آید و نمی توان انتظار کدام نوع انتقالات را داشت
