بخشی از مقاله
چکیده
لازمه ورود به اقتصاد دانش بنیان که از سیاست های اقتصاد مقاومتی نیز هست، توسعه سازمان های دانش بنیان می باشدبر. خلاف سازمان های سنتی که دارایی های فیزیکی و مالی، منشاً تمایز آنها هستند، در سازمان های دانش بنیان، دانایی و دانشگران سرمایه اصلی و به عبارتی شایستگی های متمایز این سازمان ها را تشکیل می دهند. اما این سازمان ها باید دارای ویژگی ها و الزامات خاصی باشند که هدف غایی آنها یعنی تولید ثروت از طریق دانش و نوآوری محقق شود.
هدف از این مقاله، سنجش مولفه های کلیدی موفقیت در واحدهای دانش بنیان وابسته به سازمان های صنایع دفاعی بر اساس الگوی 7اس مک کینزی - استراتژی ها، ساختار سازمانی، سیستم ها، سبک مدیریت، مهارت ها، ارزش های مشترک و کارکنان - و نیز کشف سایر مولفه های تاثیرگذار در موفقیت سازمان های دانش بنیان می باشد. تحقیق حاضر از نظر هدف، کاربردی- توسعه ای، از نظر روش توصیفی- اکتشافی و از نظر نوع داده، کیفی می باشد که داده های حاصل از مصاحبه با 14 نفر از خبرگان تحلیل محتوا گردید.
یافته های این پژوهش نشان می دهد که الگوی استراتژی این سازمان ها، از نوع فرصت جویان، سبک مدیریت در آنها، از نوع مشارکتی، ساختار آنها پروژه ای، نوع مهارت غالب، فنی بوده، کارکنان از جنس توسعه دهنده دانش، سیستم ها بیشتر مبتنی بر ارزیابی فرآیندی، ارزش های مشترک آنها تلاش و نگاه حرفه ای به کار و نیز کسب روزی حلال می باشد. همچین از یافته های دیگر تحقیق، توجه به چهار عامل تعهد، محیط دفاعی، قابلیت و ظرفیت - 4C - و ساختار قدرت و رفتارهای سیاسی - 2P - می باشد. در نهایت به سیاستگذاران شرکت ها با فعالیت دانشی در دیگر بخش ها توصیه می گردد که بر اساس الگوی استخراج شده در این پژوهش، به ارزیابی سازمان متبوع خود بپردازند.
-1 مقدمه
توجه به ضرورت پرداختن اقتصاد دانش بنیان در سیاست های کلی اقتصاد مقاومتی - ابلاغی توسط مقام معظم رهبری به سران سه قوه در 29 بهمن - 1392 مشاهده می شود. در بند 2 سیاست های کلی اقتصادی مقاومتی چنین آمده است: "پیشتازی اقتصاد دانش بنیان، پیادهسازی و اجرای نقشه جامع علمی کشور و ساماندهی نظام ملی نوآوری به منظور ارتقاء جایگاه جهانی کشور و افزایش سهم تولید و صادرات محصولات و خدمات دانشبنیان دستیابی به رتبه اول اقتصاد دانشبنیان در منطقه" - پایگاه اطلاع رسانی دفتر مقام معظم رهبری - . در این گونه اقتصاد یعنی اقتصاد دانش بنیان، دانش و به تبع آن اطلاعات، فناوری و یادگیری، عامل رشد و بهره وری معرفی شده است
یکی از الزامات مهم ورود به اقتصاد دانش بنیان، توسعه شرکت ها و سازمان های دانش بنیان می باشد. مقام معظم رهبری در دیدار ریاست محترم جمهور و اعضای محترم هیات دولت در شهریور 91، اینچنین فرمودند: "یک مسئله ی دیگر در سرفصل اقتصاد مقاومتی، اقتصاد دانش بنیان است... این بخش شرکت های دانش بنیان و فعالیت های اقتصادی دانش بنیان خیلی جاده ی باز و امیدبخشی است. ما استعدادهای برجسته ای داریم که می توانند در این مورد کمک کنند"
از طرف دیگر، اکثر بخش های صنایع دفاعی به این علت که در مرز دانش و تکنولوژی فعال هستند، جزء سازمان های دانش بنیان هستند و لذا می توانند نقش مهمی در تحقق سیاست های اقتصاد مقاومتی ایفا نمایند. نتیجه مطالعه فرتوک زاده و همکاران نشان می دهد که صنعت دفاعی از طریق سرریزهای فناورانه، ایجاد امنیت سرمایه گذاری، کمک به تحریک تقاضای دانش بنیان و کمک به نوآوری نهادی برای رفع گلوگاه های نهادی که مانع پیشرفت کسب و کار های راهبردی در سطح ملی هستند، منجر به ارتقاء قابلیت های کشور در گذار به اقتصاد مقاومتی خواهد شد
بر خلاف سازمان های سنتی که دارایی های فیزیکی و مالی، منشأ تمایز آنها هستند، در سازمان های دانش بنیان، دانایی و دانشگران سرمایه اصلی و به عبارتی شایستگی های متمایز این سازمان ها را تشکیل می دهند. به گفته دراکر، قرن بیست ویکم، قرن اقتصاد دانشی است. در این اقتصاد، دارایی های فکری و به ویژه سرمایه های انسانی، جزء مهم ترین دارایی های سازمانی محسوب می شود و موفقیت بالقوه سازمان ها، از قابلیت های فکری آنها ریشه می گیرد
زمانی که شرکت ها از اقتصاد صنعتی به سمت اقتصاد دانشی حرکت می کنند با چالش های بزرگی مانند پویایی، عدم اطمینان و پیچیدگی رو به رو هستند، لذا در این شرایط نیاز به آگاهی بیشتر در مورد سرمایه فکری و کنترل آنی آن فزونی می یابد
برای درک این پویایی ها و پیچیدگی ها در اقتصاد دانش بنیان و در نتیجه مدیریت بهتر آن عدم اطمینان ها در نهادهای دانش بنیان، نیازمند الگوهای جامع که در برگیرنده مولفه های سخت افزاری و نرم افزاری باشند، هستیم. یکی از این الگوها که از قضا جزء ده الگوی پرکاربرد مدیریتی در سطح کسب و کار در دنیا است - در کنار الگوهای 5 نیروی پورتر، ماتریس گروه مشاورین بوستن، زنجیره ارزش، اصول چهارده گانه فایول، آمیخته بازاریابی، ... - ، الگوی ارائه شده توسط گروه مشاوران مک کینزی مشهور به الگوی 7 اس می باشد. بخشی از این الگو شامل عناصر سخت هستند.
سخت افزارها را راحت تر می توان تعریف کرد و مدیریت می تواند به طور مستقیم بر روی آنها تاثیر بگذارد که شامل مستندات استراتژی، چارت سازمانی، ساختار و گزارش گیری است. چهار عنصر دیگر، به عناصر نرم معروف هستند که کمتر قابل لمس هستند و بسیار تحت تاثیر فرهنگ قرار دارد و نقش مدیریت در آنها کمتر است. این عناصر عبارتند از کارکنان، سبک مدیریت، مهارت ها و ارزش های مشترک که در قلب این الگو قرار دارد.
از طرف دیگر، هر چند این الگوها مبتنی بر خرد جمعی بوده و قابل استادن می باشند، اما قطعاً عوامل دیگر در موفقیت سازمان های دانش بنیان از جمله در نهادهای دانشی صنایع دفاعی با رویکرد دینی و اسلامی موثر هستند که پژوهشگران این تحقیق در بررسی های خود علاوه بر بررسی 7 اس، به دنبال شناسایی سایر مولفه های تاثیر گذار هستند. به عبارت دیگر سوال اصلی این پژوهش آن است که وضعیت سازمان های دانشی وابسته به وزارت دفاع از منظر الگوی 7 اس چگونه اند؟ سایر مولفه های تاثیرگذار در ارزیابی سازمان های دانش بنیان وابسته به وزارت دفاع کدامند؟
-2 مبانی نظری تحقیق
مبانی نظری تحقیق در این پژوهش، در سه بخش سازمان های دانش بنیان، الگوی هفت اس مک کینزی و در نهایت نهادهای دانش بنیان وابسته به وزارت دفاع ارائه می گردد که در ادامه به توضیح آنها پرداخته می شود.
-2-1 سازمان های دانش بنیان
سازمان دانش بنیان، سازمانی است که عمده ترین دارایی آن سرمایه های دانشی است. دانشگاه ها، شرکت های نرم افزاری و صنایع هوا و فضا، نمونه هایی از سازمان های دانش بنیان به شمار می روند
تعریف سازمان دانش بنیان بر سه جنبه متمرکز است
الف - مأموریت اصلی سازمان دانش بنیان، کسب، دستکاری و به کارگیری دانش و اطلاعات است؛
ب - سازمان دانش بنیان تلاش می کند سازمانی یادگیرنده باشد که در آن اعضای سازمان به طور فردی و گروهی، به دنبال ارتقای ظرفیت تولید دانش و انطباق بر وضعیت در حال تغییر محیطی هستند؛
ج - سازمان دانش بنیان از طریق جست وجوی جایگاه برتر در بازار، بهترین شیو ه فعالیت و تقویت روابط مبتنی بر همکاری متقابل، در پی رسیدن به کمال سازمانی است.
در چنین سازمان هایی، دانش منبع توسعه توانمندی های سازمان به شمار می رود
سازمان های دانش بنیان دارای اهدافی هستند که باید کوشش شود با توجه به تاثیرات محیطی، نوعی سازماندهی مناسب برای تحقق اهداف مورد نظر برای آنها طراحی شود که با توجه به گستردگی مسائل و عوامل موثر، این نظام ها از پیچیدگی خاصی برخوردار خواهند بود. سازمان های دانش بنیان از چهار جنبه منابع انسانی، منابع مالی، ارتباطات و فرهنگ سازمانی با دیگر سازمان ها متفاوتند. منابع سازمانی این سازمان ها به دلیل اینکه خلاق، خودانگیخته، سیار، یادگیرنده، مستقل، متفکر، انعطاف پذیر، دارای اعتماد به نفس و درون گرا هستند، از منابع انسانی دیگر سازمان ها متمایزند
یک سازمان دانش بنیان، چهار مشخصه اصلی دارد که عبارتند از فرآیند، مکان، هدف و چشم انداز. فرآیند، به فعالیت هایی در درون سازمان بر می گردد که مستقیماً درگیر توسعه محصول، فروش یک خدمت هستند و یا فعالیت هایی که نقش مستقیم در تولید ندارند، اما از اهمیت بالایی برخوردارند.
