مقاله طراحی پایدار منظرهای کوهستانی ، مطالعه ی موردی : منطقه ی کوه گردو اراک

بخشی از مقاله

چکیده

نیازها و ویژگی های کلان شهرها از نظر محیط زیستی و نیاز به توسعه مناطق تفرجی- فراغتی، ضرورت پیش بینی اهداف و برنامه ریزی ویژه ای را برای اجرای طرحهای توسعه و احیای منابع طبیعی را می طلبد. روند تخریب محیط زیست در مناطق کوهستانی در کنار عواملی مانند موقعیت جغرافیایی، رشد جمعیت و توسعه ی شهری و نیاز به گذران اوقات فراغت و رهایی از تنش های روزمره اهمیت این موضوع را بیش تر نمایان ساخته. از این رو شایسته است طراحی چنین فضاهایی در چارچوب طرحی نظام مند و اصولی هدایت شود.

هدف این مقاله، ارائه راهکارهای طراحی پایدار سیمای کوهستانی و امکان توسعه در قالب کالبدی- عملکردی است. حفظ میراث طبیعی، توسعه گردشگری با تأکید بر حفظ وارتقای کیفیت محیطی و ایجاد محیط مطلوب برای تحقیق و تفرج از جمله اهداف طراحی این محیط ها می تواند باشد.

برای دستیابی به اهداف و در نهایت رسیدن به اصولی برای گردشگری پایدار و ارایه ی الگویی برای طراحی با حداقل خسارت به طبیعت و درنتیجه رسیدن به طراحی پایدار همراه با در نظرگرفتن ملاحظات محیطی منطقه، مد نظراست. در گام آخر با انطباق یافتههای پروژه، طرح راهبردی پارک طبیعت کوه گردو اراک با هدف رعایت اصول طراحی پایدار، توسعه گردشگری، ارتقای کیفیت محیطی پیشنهاد گردید.

-1مقدمه

تفرج و تفریح در مناطقی همچون پارکهای خارج شهری به صورت نیاز برای شهروندان درآمده است. این مسئله در کنار نیاز ها ضرورت پیش بینی اهداف و برنامه ریزی ویژه ای را برای اجرای طرحهای جامع توسعه و احیای منابع طبیعی ایجاب میکنند

از آنجا که محیط زیست کشور ما با توجه به تنوع گوناگون دارای ظرفیت های بهره برداری متفاوتی است، بنابراین نمی توان بدون شناخت توان و ظرفیتهای محیط و بدون بررسی و برنامه ریزی هماهنگ با محیط، به بهره برداری از آن پرداخت. برنامه ریزی بوم شناسانه باید متناسب با شرایط محیط و نیاز انسان هایی باشد که از آن بهره مند خواهند شد. - . - Beatley, 1994 هدف اساسی در برنامه ریزیهای تفرجی- فراغتی ایجاد مطلوبترین توازن پایدار در درازمدت بین منابع تفرجی محدود و نیز تمایلات و خواست های تفرجی افراد استفاده کننده است.

افزایش روزافزون نیازهای تفرجی، نیاز به مکان های مناسب برای فعالیتهای تفرجی را آشکار می کند. تعیین این مکانها مستلزم ارزیابی دقیق روی منابع مختلفی است که احتمال می رود بتواند به عنوان یک منبع تفرجی مورد استفاده قرارگیرند از اینرو دستیابی به برنامه ریزی و طرحی منسجم، منطقی و کارا بدون توجه به جامعه بهره بردار، ویژگیهای متعدد و شناخت و ساختارهای آن، امکان پذیر نخواهد بود. هدف اصلی این تحقیق ارایه اصول و راهکارهایی برای طراحی پایدار منظرهای کوهستانی و امکان توسعه ی آنها در قالب گسترش کالبدی و توسعه ی عملکردی است. حفاظت از میراث طبیعی، تقویت گردشگری و ایجاد محیط مناسب برای تحقیق و تفرج از جمله اهداف طراحی این گونه محیط هاست.

نمونه طراحی پارک های مشابه در انگلستان،هلند و امریکا نیز اهمیت توجه به مسائل اکولوژی را در پایداری مجموعه نشان می دهد. تحقیق حاضر سعی بر آن دارد تا با توجه به همه ی زمینه های مطرح شده، فضای گردشگری پایدار منطبق با اصول اکولوژیک و ساختاری کوهستان و با توجه به نیاز جامعه طراحی کند. نمونه هایی از تجارب و مطالعات انجام شده در این رابطه، در داخل و خارج از کشور مشاهده می شود.

-3اهداف کلی طراحی

محورهای زیر را میتوان به عنوان اهداف کلان در طراحی پارک طبیعت کوه گردو و متناسبت با فضای برنامه ریزی آن بیان کرد:

1.    حفظ و احیای ارزشهای طبیعی، زیستی و اجتماعی دره ها و یال های کوهستانی برای توسعه پایدار.

2.    اعتلای کیفیت محیط شهری و زندگی شهری

3.    گسترش امکانات - گذران فر اغت وافزایش سلامت و ایمنی شهر در برابر انواع آلاینده ها و سوا نح

4.    ارائه ی راهکارهای حفاظت و گسترش و بررسی امکان توسعه اینگونه پارک ها.

5.    تعیین فضاهای تفرجی در پارک های کوهستانی برای جلوگیری از پیشروی ساخت و سازهای شهری.

6.    فضایی مناسب در مجموعه در ایجاد نظام کالبدی راستای توسعه ی تعامل بین انسان با محیط و انسان با انسان با رعایت ملاحظات زیست محیطی، عملکردی و زیبایی شناختی در چارچوب مقدورات و امکانات.

-4اهداف عملیاتی طراحی

1.    بهسازی محیط زیست

2.    مکان یابی فعالیت های گردشگری و تفرجی

3.    تعیین کاربری های مورد نیاز پارک

4.    توسعه منابع محیطی فضا از طریق اقدامات بهسازی، بازسازی و نوسازی در راستای کاهش مخاطرات طبیعی و افزایش توان اکولوژیکی.

-5ادراک زیبایی بر اساس تئوری اطلاعات

بنا بر این نظریه، اطلاعات زیبا شناختی عواطف انسان را مخاطب قرار می دهند. بر این اساس یک پیام، زمانی زیبایی را القا میکند که پرت اطلاعاتی کافی داشته باشد و میزان بداعت، یعنی محتوای زیباشناختی آن، از حداکثر دریافت ذهن بیشتر باشد. - - Vale, 1991 در این صورت گیرنده مجبور به تشکیل طرح واره است و بدین ترتیب ذهن اجبارا خود را معطوف به سطوح بالاتر ادراکی می کند. در واقع ارضای حس زیباشناختی، زمانی به دست می آید که ذهن در مجموعه ای از تحریکات ظاهرا غیر منظم و مغشوش، موفق به کشف یک نظم نسبی گردد. پیام های پیچیده را نمی توان به صورت مستقیم درک کرد. در این حالت باید با روش تشکیل طرحواره ها مقدار اطلاعات را کم کرد. تئوری گشتالت اصول تقرب، تشابه، انسداد، استمرار و هم جهتی به عنوان عوامل خارجی و اصول آشنایی و آمادگی ذهنی را به عنوان عوامل موثر بر تشکیل طرحواره ها و ادراک زیبایی فرمی معرفی می کند.

دو مکتب فکری در مورد زیبایی شناسی:

1.    زیبایی در ذهن بیننده است ،

2.    زیبایی در ذات منظر است

-6 قوانین عام زیبایی شناسی

بیرکهوف معتقد است که چیزی زیباست که با کمترین علامات ممکن، بیشترین نظم ممکن را عرضه کند؛ اما زیبایی تنها از طریق نظم و قاعده به دست نمی آید، بلکه نتیجه دو صفت متضاد است که هر دو به یک اندازه ضروری هستند. هنر موفق، هنری است که مکالمهای دوجانبه با ذهن به وجود آورد، چالش های ذهنی به وجود آورد و بازتاب هایی ایجاد کند. این رابطه معمولا از تجزیه و تحلیل ناکامل نیروهای موثر، حاصل می شود. ترکیبی که کاملا هماهنگ و وحدت یافته باشد، ترکیبی خسته کننده خواهد بود. هنرمند موفق کسی است که احساس نظم و وابستگی را القا کند و در همان حال چیزهای غیر منتظره را در اثر خود وارد سازد.

-7 قابل اندازه گیری بودن زیبایی

جرج دیوید بیرکهوف - ریاضی دان امریکایی - در مورد روش محاسبه ی زیبایی چنین عنوان میکند اما این اندازه را نمیتوان به سادگی اندازه ی زیبایی نامید اما این اندازه مهمترین جزء قابل اندازه گیری در احساس زیبایی است. ادارک نیاز به کوشش دارد و مقدار این کوشش بستگی به مقدار پیچیدگی آن چیزی که در صدد درک آن هستیم. این پیچیدگی یکی از درک صفات سوژه ی ماست وآن چیزی است که میتوان آن را با عدد رقم نشان داد.این عدد را با C نشان میدهیم. هر پیام از علاماتی تشکیل شده و تعداد این علامات با عدد C نسبت مستقیم دارد.علامات یک پیام با هم در ارتباط اند و بین آنها نظمی برقرار است.این نظم به گونه های مختلف ظاهر میشود چون تقارن که این نظم با O نشان داده میشود.

آن چه را که یک سوژه باید داشته باشد تا مورد توجه ما قرار بگیرد اندازه ی زیباشناختی ان مینامیم و با M نشان میدهیم. بر اساس نظریه ی بیرکهوف این اندازه ی زیباشناختی برابر حاصل تقسیم O بر C است.
M=O/C

بر این اساس یک شئی زمانی زیباست که با کمترین علامات ممکن بیشترین نظم را عرضه کند.امااین به این معنی نیست که هر چه سوره نمظم تر زیبایی بیشتر است.

بیرکهوف برای مشخص کردن میزان پیچیدگی از نقا شاخص استفاده کرد:

1.    4 نقطه ای که حدود خارجی شکل را در خود محدود میکند.

2.    نقاطی از منحنی شکل که محل تماس مماسهای افقی و عمودی است.

3.    رئوس شکل

4.    نقاطی از شکل که در آن منحنی تغییر جهت می دهد. - نقطه ی عظف -

5.    نقاط تلاقی محور قائم با خطوط افقی که نمودار قطر بزرگترین . کوچکترین دایره شکل اند

برای محاسبه ی نظم 4 عامل در نظر گرفته شده که خطوط افقی و عمودی با هم برابر باشند یا نسبت بین طولهایشان 1:2 باشد.

V تعداد ایجاد چنین نسبتهایی به وسیله ی نقاط شاخص روی خطوط قائم

H تعداد ایجاد چنین نسبتهایی به وسیله ی نقاط شاخص روی خطوط افقی

HV تعداد ایجاد چنین نسبتهایی به وسیله ی نقاط شاخص روی خطوط افقی و عمودی بدون شمارش مجدد نسبتهایی که در موارد 1 و 2 شمارش شده اند.

T تعداد ایجاد چنین نسبتهایی به وسیله ی نقاط شاخص روی خطوط مماس