مقاله مروری بر مبانی نظری پایداری سود

بخشی از مقاله

مروری بر مبانی نظری پایداری سود

چکیده
در واحدهای تجاری مهمترین منبع ایجاد کننده وجه نقد فعالیت های عادی و عملیاتی می باشد.سود معیاری است که نشان دهنده فعالیت های موجود جریان های نقدی می باشد.پایداری و استمرار سود نشان از استمرار ورود جریان های نقدی و در نتیجه افزایش قدرت بنگاه می باشد.اما به دلیل اینکه در محاسبه سود، حسابداران از مفروضات و استاندارد های خاصی استفاده میکنند، سود حسابداری شامل اجزای غیر نقدی سود و یا همان اقلام تعهدی می باشد که کیفیت سود را تحت تاثیر قرار می دهد.به همین دلیل در بررسی سود باید به اجزای نقدی و تعهدی آن توجه داشت. از آنجا که پایداری و استمرار بخش نقدی سود باعث افزایش قدرت تجاری میگردد. باید پایداری و استمرار اجزای نقدی سود مورد توجه قرار گیرد. لذا در این تحقیق ما به مروری بر مباحث نظری و تئوریکی راجع به پایداری سود می پردازیم .

واژههای کلیدی: اقلام تعهدی سود ، اجزای نقدی سود ، پایداری سود

.1 مقدمه
سود از دیدگاه حسابداران و اقتصاددانان تعاریف مختلفی دارد و همیشه در این زمینه اختلافاتی وجود دارد. در میان تعاریف گوناگونی که تاکنون برای سود مطرح گردیده تعریف ذیل را می توان به عنوان یکی از جامع ترین آنان ارائه کرد. هیأت استانداردهای حسابداری مالی سود را این گونه تعریف می کند: "سود از تغییر در حقوق صاحبان سهام یا تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی ناشی می گردد . به بیانی دقیق تر سود برآیند تمامی تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره مالی به استثنای تغییرات ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان و توزیع منابع بین آنان می باشد" (هندریکسن، (1384معیارهای مختلفی برای ارزیابی کیفیت سود در تحقیقات حسابداری به کار رفته است که هر کدام نقاط قوت و ضعفی دارند. این معیارها عبارتند از: -1 قابلیت پیش بینی سود - 2 مربوط بودن سود به ارزشیابی سهام -3 محتوای اطلاعاتی سود -4 ضریب واکنش سود با استفاده از رگرسیون سود و بازده -5 پایداری سود (کردستانی، .(1383پایداری بیانگر آن است که تغییرات سود تا چه حدی در آینده ماندگار است. پیش بینی پذیری تابعی از توزیع (نوسانات) سری های تغییرات سود می باشد و تغییرپذیری نیز مستقماًی واریانس سری های زمانی تغییرات سود را اندازه گیری می کند. پایداری: این ویژگی میزان ثبات و دوام سود را نشان می دهد. سود پایدار به دلیل استمرار آن مطلوب است گاهی تحلیل گران بر سودهای بادوام و مستمر تأکید می ورزند. کیفیت سود را می توان بر حسب ترکیب های پایداری، توان پیش بینی کنندگی و تغییرپذیری سود تعیین نمود ادبیات تجربی معیارهای خاصی را برای تعیین و ارزیابی کیفیت سود ارائه داده است که یکی از آنها پایداری می باشد. سازه های کیفیت سود، شامل سازه های کیفیت سود مشتق شده از: (1) سرهای زمانی سود (2) ویژگی های کفی مبانی نظری هیأت استانداردهای حسابداری مالی (3) رابطه میان سود، جریان های نقدی و اقلام تعهدی و (4) تصمیمات اجرایی است. چنانچه دوام و پایداری مترادف یکدیگر در نظر گرفته شوند، سود با کیفیتمعمولاً با دوام است. محققین، ضریب زاویه (شیب خط) رگرسیون بازده سهام به تغییرات، سطح سود را بعنوان معیار پایداری سود تلقی می کنند پایداری را در قالب خود همبستگی سود تعریف کرد: صرفنظر از میزان و جهت تغییرات سود، پایداری بیانگر آن است که تغییرات سود دوره جاری تا چه حدی در سری های زمانی سود دوام خواهند یافت. پایداری سود گزارش شده که هم به لحاظ تجربی و هم به لحاظ نظری اثبات شده است، همواره عکس العمل شدید با اختصاص ضریب بزرگتر به سودهای پایدار و با دوام در ارزش گذاری های انجام شده توسط سرمایه گذاران همراه بوده است. ارقام سود پایدار از منظر سرمایه گذاران بعنوان سود با دوام در نظر گرفته می شود، تا جایی که اینگونه سودها به راحتی به عنوان مبنایی برای اعمال یک روش میان بر برای ارزش گذاری (نظیر ضریب قیمت به سود) مورد استفاده قرار می گیرند. (بولو، (1386پایداری به عنوان یک سازه کیفیت سود از رویکرد سودمندی در تصمیمات (به خصوص برای مقاصد ارزش گذاری حقوق صاحبان سرمایه) مشتق می شود. مطلوبیت آن بر رابطه مستقیم میان پایداری سود و میزان ارتباط سود و بازده استوار است که هم به لحاظ نظری و هم به لحاظ تجربی به اثبات رسیده است. با این حال، پایداری سود به دو دلیل با بیان صادقانه سود گزارش شده بر حسب سود اقتصادی مورد نظر هیکز فاصله دارد نخست این که، پایداری سود گزارش شده تابعی از استانداردهای حسابداری، نحوه بکارگیری این استانداردها، مدل تجاری و محیط عملیاتی واحد تجاری است. سودهای ناپایدار می تواند نتیجه به کارگیری بی طرفانه استانداردهای حسابداری در برخی محیط های اقتصادی باشد اما مداخله مدیریت در فرآیند گزارشگری، در مواردی می توان جریان سودهایی را که ذاتاً، ناپایدار هستند، به جریان سودهایظاهراً پایدار تغییر دهد (بولو، (1386بنابراین سودهای مستمر (پایدار) با کیفیت بالا در نظر گرفته می شود و سودهای نامستمر (ناپایدار) با کیفیت پایین در نظر گرفته می شود. به طور کلی برآوردهای حسابداری بخشی از اقلام تعهدی هستند که تغییر در آن، بر تغییر سود جاری تأثیر دارد. افزایش یا کاهش برآوردهای حسابداری که اثر موقت بر سود دارند موجب کاهش کیفیت سود می شوند. در این صورت سود جاری شاخص مناسبی از سودهای آتی نخواهد بود. بنابراین بکارگیری یکنواخت اصول حسابداری از یک دوره به دوره بعد به پایداری بیشتر سود می انجامد و از نگرانی در مورد کیفیت سود می کاهد. چنانچه شرکت بتواند سود جاری در آینده حفظ کند کیفیت سود شرکت بالاست.برخی تحقیقات نشان می دهند که افراد مشارکت کننده در بازار سرمایه حتی حسابرسان و تحلیل گران مالی قادر نیستند پایداری اقلام تعهدی حسابداری و بازتابهای ارزشیابی این اقلام را به طور کامل درک نمایند. دو دلیل برای این ناتوانی قابل ذکر است: -1 رابطه بین فرآیند تولید اقلام تعهدی و سودهای آتی به اندازه ای پیچیده است که سرمایه گذاران نتوانند ماهیت موقتی اقلام تعهدی را شناسایی کنند. -2 مدیران فرصت طلبانه به مدیریت سود می پردازند و سرمایه گذاران نمی توانند تا دوره های بعدی تشخیص دهند که اقلام تعهدی پایداری کمتری از جریان نقدی عملیاتی دارند (پنمن و ژانگ، .(2002

.2 تئوری سود
سود از دیدگاه حسابداران و اقتصاددانان تعاریف مختلفی دارد و همیشه در این زمینه اختلافاتی وجود دارد. در میان تعاریف گوناگونی که تاکنون برای سود مطرح گردیده تعریف ذیل را می توان به عنوان یکی از جامع ترین آنان ارائه کرد. هیأت استانداردهای حسابداری مالی سود را این گونه تعریف می کند: "سود از تغییر در حقوق صاحبان سهام یا تغییر در خالص دارایی های یک واحد تجاری طی یک دوره مالی ناشی می گردد . به بیانی دقیق تر سود برآیند تمامی تغییرات در حقوق صاحبان سرمایه طی یک دوره مالی به استثنای تغییرات ناشی از سرمایه گذاری توسط صاحبان و توزیع منابع بین آنان می باشد" (هندریکسن، .(1384

.3 مفهوم سود
در بیانیه شماره 1 مفاهیم حسابداری مالی گفته می شود که »تأکید گزارشات مالی بر روی اطلاعاتی است که درباره عملکرد شرکت می شود و آن از مجرای محاسبه ی سود و اجزای تشکیل دهنده، ارائه می گردد.« نتیجه تحقیقات گذشته تا به امروز، تقاضا برای محاسبه سود را نیز تأیید می نماید. اما محاسبه سود از دیدگاه نظری و عملی با مشکلاتی روبه رو می باشد که راهکارهایی برای حل آن تاکنون پیشنهاد شده است. آنچه که باعث شده تحقیقات گسترده ای در زمینه سود انجام پذیرد، اهداف خاصی است که از گزارش سود دنبال می شود. این اهداف عبارتند از:
1. استفاده از سود به عنوان معیار سنجش کارایی مدیریت
2. استفاده از هدف های متعلق به »سود تاریخی« برای پیش بینی آینده شرکت و یا سودی را که در آینده تقسیم خواهد شد.
3. استفاده از سود به عنوان معیاری برای سنجش میزان موفقیت های شرکت برای تعیین دستاوردهای آن که مدیریت بر این اساس، تصمیمات آینده خود را اتخاذ خواهد کرد.

همچنین هدف های دیگری نیز از گزارش سود پیگیری می شود که عبارتند از: استفاده از سود به عنوان مبنایی برای تعیین مالیات، استفاده از سود به عنوان مبنایی برای تدوین مقررات شرکت جهت تأمین منافع عموم مردم و استفاده از سود به وسیله تحلیل گران اقتصادی برای ارزیابی و قضاوت درباره تخصیص منابع. مفهوم سود از دیدگاه های ساختاری، تفسیری و رفتاری قابل بررسی می باشد. لذا برای بررسی دقیق تر، به بیان مختصری از دیدگاه های مزبور می پردازیم:از آنجایی که بسیاری از صاحب نظران، حسابداری را زبان تجارت می نامند، نظریه پردازان بر این باورند که در مورد زبان و واژگان و عبارت های تشکیل دهنده هر زبان باید 3 پرسش مطرح شود:

-1 واژگان چه »اثری« بر شنونده خواهند گذاشت؟
-2 واژگان چه »معنی« انتقال می دهند؟
-3 آیا واژگان می توانند دارای معنی و مفهوم »منطقی« باشند؟
پاسخ به سؤال شماره1، دیدگاه رفتاری را بیان می کند یعنی مطالعه درباره اثر زبان، پاسخ به سؤال شماره 2 دیدگاه تفسیری را بیان می نماید یعنی تحقیق و مطالعه درباره معنی زبان و در نهایت پاسخ به سؤال شماره 3، به بیان دیدگاه های ساختاری می پردازد و از مطالعه و منطق یا دستور یک زبان خاص سخن می گوید. (هندریکسن، (1384

.4 جریانات نقدی

بوین، بارگستهلیر و، دالی1 در سال 1987 مباحثات تئوریکی برای در بر داشتن جریان نقدی به عنوان یک متغیر توضیحی اضافی جهت قیمت را به کار گرفتند. یعنی، هم سود و هم نقد به طور جداگانه و به طور کلی مهم هستند، اهمیت جداگانه هرگز به اندازه اهمیت کلی نیست، یا هر یک به طور جداگانه مهم است اما یکی اهمیت بیشتر و تسلط بر دیگر ی دارد. این مباحثات با به کارگیری نمودار ون2 در شکل زیر تکرار شده است.

.5 کیفیت سود

با توجه به تأکید هیأت استانداردهای حسابداری مالی بر سودمندی تصمیم، اعتقاد بر این است که کیفیت سود و به طور کلی کیفیت گزارشگری مالی مورد توجه آنهایی است که برای مقاصد معاملاتی و تصمیم گیری در مورد سرمایه گذاری های خود از این گزارش ها استفاده می کنند. به علاوه، تدوین کنندگان استانداردها نیز به طور غیر مستقیم کیفیت سود را به عنوان شاخصی برای ارزیابی کیفیت استانداردهای گزارشگری مالی قلمداد می کنند.

.6 مفهوم کیفیت سود بر اساس رابطه ی بین سود، اقلام تعهدی و جریان های نقدی
این اندازه گیری از کیفیت سود بر اساس یک ایده است که نزدیک بودن به نقد، به معنای کیفیت سود بالاتر است. این موضوع در گزارش های تحلیلگران مالی و در کتاب های تجزیه و تحلیل صورت های مالی نشان داده شده است. در ساده ترین حالت، این رابطه به صورت نسبت وجه نقد حاصل از عملیات به سود بیان می شود. یک رویکرد ساده دیگر در اندازه گیری کیفیت سود، بر اساس تغییرات در کل اقلام تعهدی است. تغییرات در کل اقلام تعهدی،
دستکاری های مدیریت را اندازه گیری می کند و این اندازه گیری رابطه ی معکوسی با کیفیت سود دارد. (چیپر1 و، وینسنت2، (2003

.7 پایداری سود

پایداری سود به معنای تکرار پذیری (استمرار) سود جاری است. هر چه پایداری سود بیشتر باشد یعنی، شرکت توان بیشتری برای حفظ سودهای جاری دارد و فرض می شود کیفیت سود شرکت بالاتر است. پایداری سود از جمله ویژگی های کیفی سود حسابداری است که مبتنی بر اطلاعات حسابداری می باشد. پایداری سود شاخصی است که به سرمایه گذاران در ارزیابی سودهای آتی و جریان های نقدی شرکت کمک می کند. سرمایه گذاران در برآورد سودهای آتی و جریان های نقدی مورد انتظار خود به بخش پایدار سود بیشتر از بخش ناپایدار آن اهمیت می دهند. معمولاً سرمایه گذاران بازده مورد انتظار خود را بسته به بزرگی اجزای تعهدی سود تعدیل می کنند. در حسابداری تعهدی اصولی نظیر »تحقیق« و »تطابق« به منظور انعکاس درآمدها و هزینه ها و محاسبه سود مورد استفاده قرارمی گیرد. اسلون نشان داد که پایداری جزء تعهدی سود کمتر از جزء نقدی آن است و علت آن را ناشی از ذهنی بودن اقلام تعهدی عنوان کرد. پایداری سود از جمله ویژگی های کیفی سود است که در ارزیابی جریان های نقدی آتی واحد تجاری مورد توجه سرمایه گذاران قرار می گیرد . هدف اصلی واحدهای تجاری کسب سود و جریان های نقدی است. به این منظور اقدام به تحصیل منابع مورد نیاز می کنند. کارایی مدیریت در استفاده از منابعی است که در اختیارش گذاشته شده است و پایداری سود می تواند این کارایی را نشان دهد. هر قدر سودهای کسب شده از طریق دارایی های عملیاتی باشد، پایداری سود بیشتر خواهد بود. پایداری سود محدوده به سودهای گذشته و دوره جاری نمی شود بلکه، سودهای آتی را نیز شامل می شود ارتباط ما بین سودهای گذشته و