بخشی از مقاله
مطالعات تکتونيکي در منطقه چغلوندي لرستان
چکيده :
مهمترين ساختار هاي زمين شناسي منطقه مورد مطالعه گسل ها ، سفره نا برجا ، تورق ، درزه ها و فرسايش مي باشند که اين ساختار ها در اتباط با عملکرد فاز تکتونيکي در طي مراحل کوه زايي زاگرس شکل گرفته اند . راستاي گسل هاي منطقه و محور چين خوردگي ها و راندگي ها موازي راستاي ساختاري
زاگرس (NW-SE) مي باشد همچنين رانده شدن (Thrusting) مجموعه چغلوندي بر روي واحد هاي زاگرس در زمان ميوسن بالايي موجب خرد شدگي و به هم ريختگي شديد واحد هاي سنگي موجود در منطقه شده است و بسياري ازساختار ها از جمله راندگي در ارتباط با اين مجموعه شکل گرفته اند.
کليد واژه ها: چغلوندي ، سفره رورانده ، تکتونيک ،گسلش .
مقدمه :
در جنوب باختري بروجرد در ناحيه شهر چغلوندي مجموعه نابرجايي از سنگ ها رسوبي و آتشفشاني ديده مي شودکه بر روي نهشته هاي ميوسن رانده شده و تحت عنوان سفره رورانده ( Overthrust )چغلوندي معرفي شده است . اين مجموعه حداقل ٢٠ کيلو متر بر روي سنگ هاي ميوسن در پهنه زاگرس رانده شده و
موجب به هم ريختگي شديد آنها شده است . در اين مقاله بر اساس مطالعات صحرايي صورت گرفته و نقشه زمين شناسي ١:٢٥٠٠٠٠ خرم آباد به بررسي اين پديده زمين شناسي پرداخته شده است .
- موقعيت جغرافيايي :
منطقه مورد مطالعه در شمال شهرستان خرم آباد (مرکز استان لرستان )و جنوب شهرستان بروجرد در منطقه آبسرده و چغلوندي قرار گرفته است اين منطقه از شمال به جاده آبسرده - بروجرد ، از جنوب به منطقه کاسيان و دار بلوط ، از غرب به سراب نرم و از شرق به ارتفاعات شاه نشين محدود مي گردد از نظر جغرافيايي اين منطقه در طول هاي شرقي ٤٨درجه و٣٣دقيقه تا ٤٨درجه و ٤٢ دقيقه و عرض هاي شمالي
٣٣درجه و٣٩ دقيقه تا ٣٣درجه و٤٥دقيقه واقع شده است . جهت دسترسي به اين منطقه مي توان از جاده
آسفالته چغلوندي سراب نرم آبسرده و چغلوندي – کاسيان سراب گنجعلي استفاده کرد .
شکل ١- موقعيت مکاني محدوده مورد مطالعه در منطقه چغلوندي
- زمين شناسي عمومي :
منطقه مورد مطالعه مجموعه نابرجاي چغلوندي را در بر مي گيرد که داراي ويژگي هاي چينه شناسي و تکتونيکي خاص خود مي باشد .مجموعه نابرجاي چغلوندي در تقسيم بندي تکتونيکي کوهزا بوده و بر روي لبه زاگرس مرتفع يا زاگرس خرد شده قرار مي گيرد اما اين مجموعه فوق هيچ قرابتي با واحد هاي سنگي زاگرس نداشته و در واقع بر روي واحد هاي زاگرس رانده شده است . رسوبات آبرفتي دشت بعد از زمان راندگي بر روي اين مجموعه نهشته شده اند با توجه به شواهد چينه شناسي اين مجموعه شامل توالي هاي ترياس فوقاني تا ائوسن مي باشد که بر روي فيليش هاي ميوسن رانده شده اند بنابراين زمان راندگي به ميوسن فوقاني و آخرين فاز کوهزايي آلپي بر مي گردد در مورد جايگاه واقعي اين مجموعه اختلاف نظرو ابهامات زيادي وجود دارد و آنچه مسلم است اين مجموعه از پهنه سنندج –سيرجان بر روي پهنه زاگرس رانده شده اند . در قاعده اين مجموعه رانده شده يک ملانژ تکتونيکي وجود دارد که ضخامت آن حدود ١٠٠-
٥٠ متر بوده و مجموعه هاي از آهک هاي ائوسن ، دولوميت هاي آهکي ، اسپليت ، شيل بنفش و راديولاريت را در بر مي گيرد اين مجموعه به شدت برشي شده و توسط شکستگي هاي بي شماري که يا افقي بوده و يا به صورت ملايم به شمال خاوري شيب دارند بريده مي شوند .
- گسل هاي منطقه :
گسل هاي منطقه به صورت يک مجموعه گسلي ازگسل هاي اصلي و فرعي ديده مي شوند که در ارتباط با رژيم تکتونيکي حاکم بر منطقه و حرکت سفره ي نابر جاي چغلوندي شکل گرفته اند . گسل درود و گسل رازان گسل هاي اصلي هستند که مي توان از آنها نام برد . از نظر لرزه خيزي نيز در شعاع ١٠٠ کيلومتري از منطقه گسل ها و چين هاي گسلي پويايي وجود دارند که ريسک لرزه اي منطقه را بالا مي برند علاوه بر
گسل هاي نامبرده مي توان به گسل هاي خرم آباد ، قلعه حاتم ، نهاوند و ...... نيز اشاره کرد .
شکل ٢ – موقعيت منطقه نسبت به گسل هاي اصلي
شکل ٣- دره گسلي يکي از اشکال شاخص ژئومورفولوژيکي موجود در منطقه (ديد به جنوب شرق )
- آميزه رنگي تکتونيزه :
در سرتا سر جبهه راندگي واحد چغلوندي بر روي فيليش ها ي ميوسن باريکه اي به عرض ١٠٠-٥٠ متر به طول حدود ٤٥ کيلومتر به رنگ تيره مشخص برونزد دارد . اين مجموعه شامل آهک قرمز و صورتي رنگ ائوسن با رگه هاي کلسيت ،آهک دولوميتي کرم رنگ ترياس با راديو لاريت هاي ارغواني رنگ کرتاسه ، شيل ماسه اي دانه ريز با ساختار مداري ارغواني رنگ ، ميکرو کنگلومراي چرت دار ، اسپليت خاکستري تيره با آميگرالهاي کلسيتي و سنگ ديابازيک سازمان يافته است . کليه سنگ هاي منطقه تکتونيزه و درهم بوده و نظم خاصي را نشان نمي دهد بنابراين بر اساس فسيل هاي يافت شده سن اين مجموعه از ترياس تا ائوسن در نظر گرفته شده است .
شکل ٤- واحد هاي کربناته کرتاسه شامل مجموعه نابرجا ي چغلوندي و سازند کشکان وگورپي «ديد به جنوب »
- پنجره تکتونيکي (Fenster) :
هر گاه قسمتي از طبقات رورانده شده فرسوده شود از درون اين قسمت فرسايش يافته ،طبقات زيرين رخنمون پيدا کند، پديده حاصل پنجره تکتونيکي ناميده مي شود .در منطقه مورد مطالعه پنجره تکتونيکي به علت فرسايش قسمتي از راندگي زاگرس و به وجود آمدن رسوبات دوران چهارم در اين قسمت فرسايش
يافته به وجود آمده است .
شکل ٥- پنجره تکتونيکي واقع در منطقه «ديد به شرق »
- ساخت هاي خطي :
شيار هاي موجود در سطح آينه گسل که معمولاً حاوي کاني هاي مختلف است از جمله معمول ترين ساخت هاي خطي اند ولي از آنجا که اين پديده ها مسطح اند و در عمق اثر ندارند نمي توان آنهارابه عنوان يک ساخت خطي واقعي در نظر گرفت .بعضي موارد که منطقه گسل وسيع است اين ساخت ها از نظر ارتباط با وضعيت تکتونيکي اهميت پيدا مي کنند .درزه ها ديگر ساختارهاي خطي هستند که در منطقه ديده مي
شوند .
شکل ٦ - آينه گسل موجود درواحد هاي سنگي کرتاسه فوقاني و شيارهاي موجود در آن
شکل ٧ – نمونه اي از درزه هاي برشي منطقه ، رشد گيا هان دقيقاً در امتداد درزه ها مي باشد
- ولکانيک هاي منطقه :
در قسمت هايي از منتهي اليه جنوب شرق منطقه مشرف به ارتفاعات و در نواحي کاسيان و داربلوط واحد هاي تيره رنگي مشاهده مي گردد که عمدتاً از اندزيت پرفيريک خاکستري تيره تا سياه با ساختمان بالشي و گهگاه با التراسيون قرمز رنگ ، توف ماسه اي و آهکي ، آهک توفي خاکستري ، شيل ماسه اي دانه ريز بنفش رنگ آهک هاي بلورين خاکستري مايل به زرد تا خاکستري و راديولاريت تشکيل شده اند . گسل خوردگي ، راندگي و فشردگي شديد اين سنگ ها در بعضي جاها موجب دگرگوني حرکتي و درنتيجه شيتوزيته وچين خوردگي شيل هاو توف ها و همچنين بلورين شدن آهک ها گرديده است بر اساس
