بخشی از مقاله
میادین شهري از معنا و مفهوم تا و اقعیت آن در شهرهاي ایران
چکیده
با نگاهی گذرا به میدانهاي مختلف در گذشته ، حال و فضاي عمومی شهري و همچنین مقایسه تطبیقی در تار و پود عناصر تشکیل دهنـده میـدانها چون راه ، پیاده رو ، سنگ فرش ، ارتباط ، فعالیت ها و بسیاي از معیارهاي مشخص دیگر در زمینه هاي کالبدي و فضایی ، می توان به نتایج مثبـت یا منفی چون احساس غنا ، نظم ، تعادل ، انعطاف ، سرزندگی ، همخوانی حس محصور بودن ، نشانه ، یادمان ، هویـت ، روحیـه فعالیـت و بسـیاري عوامل دیگر دست یافت.آنچه از براي میدانهاي جدید به طور اجمالی می توان بیان کرد ، توجه کمتر شهرسازان به نقش و اهمیت فرهنـگ اسـلامی کشورمان، عواطف و ارزشهاي انسانی و هنرمندانه و یا عدم بازیافت آنها در طرح هاي اجرا شده می باشد. اغلب میادین شهري موجود در شـهرها بـه خصوص در بخش جدید ، بیانگر این مسئله است که این فضاها در تداوم منطقی با گذشته طراحی و ساخته نشده اند . بلکه بـه سـبب رشـد سـریع جمعیت و وسعت شهرها و نیز گسترش استفاده از اتومبیل تغییر شکل ناگهانی پیدا کرده و عملکرد واقعی خود را از دست داده اند.
به عبارت دیگر نه تنها اصول شهرسازي و معماري و طراحی شهري گذشته نادیده گرفته شده ، بلکه اصول و معیارهاي منطقی نیـز ارائـه نگردیـده است این فضاها نه تنها براي زمان حاضر، بلکه براي آینده نیز نامناسب و بیگانه خواهند بود.در این تحقیق ، ضمن شناخت مشکلات وضع موجود ، با دو دیدگاه با این مساله برخورد نموده ایم:
برخورد اول میدان به صورت یک سیستم کامل ( اجزاي تشکیل دهنده آن چون کف ، مبلمان ، مصالح ، نورپردازي ، مسائل صوتی و زیست محیطی ، مسائل زیباشناسی و غیره پرداخته ایم.)
در برخورد دوم میدان راه به صورت زیرسیستمی از مجموعه شهري تجزیه و تحلیل نموده ایم و بعد از شناخت و تجزیه و تحلیل مشکلات بـه ارائـه راه حلهاي پیشنهادي پرداخته ایم.با توجه به نحوه عملکرد و استفاده مطلوب و بهینه از میادین این فضاها از مقیاس هاي مختلف شـهري و محلـی ، همواره مرکز تعاملات اجتماعی ، فرهنگی و اقتصادي بوده است. این ضرورت ایجاب می کند که میادین با دقت کامل و دید ترکیبی طراحی ، برنامـه ریزي و اجرا گردند.
کلمات کلیدي: میدان ، فضاهاي شهري ، تعاملات اجتماعی
مقدمه :
فضا در مفهوم خویش به تنهایی هیچ ویژگی خاصی را مطرح نمی کند. ولی به محض آنکه یک گروه انسـانی فعـالیتی را در مکـانی مطـرح کنـد معنـاي نمادین فضا پدیدار می شود. از این پس فضا بستري براي فعالیت رفتارهاي انسانی می گردد، محلی براي تخیل و واقعیت.
میدان به همان اندازه که داراي تقاضاهاي عملکردي مشخص است، داراي بعد هنري نیز هست. ارتباطی که بین فضـاهاي بـاز میـدان ، سـاختمان هـاي محصور کننده وجود دارد ، یک فضاي محرك را خلق می کند که قابل مقایسه با هنر نوع کار هنري می باشد، این عملکرد به هیچ وجه بستگی به اندازه با مقیاس میدان ندارد.
میدانچه اي در یک روستا یا شهر کوچک و میدان مرکزي دریک شهر بزرگ ، همه در خود یک هدف مشترك دارند .آنها یک محل تجمع براي مـردم را به وجود می آورند که روابط متقابل انسانی در آن برقرار گردد و آنها را از بافت حرکتی پویا که خیابان دارد آزاد می کند.
از بین عناصر گوناگون شهري میادین شهري به عنوان عرصه هاي اصلی زندگی جمعی و مکان بروز فعالیتهاي اجتماعی ، اقتصادي ، فرهنگـی و سیاسـی شهروندان در معرض بیشترین تحولات واقع گشته است هرچند بر اثر تحولات اقتصادي ، اجتماعی و سیاسی ، نیازهاي اجتماعات شهري گذشته تفـاوت کرده ، آیا نیاز به روابط انسانی و فرهنگی نیز تفاوت کرده است؟
آیا این تحولات می تواند توجیحی براي نادیده گرفتن طراحی و برنامه ریزي فضاهاي شهري از جمله میادین شـهري بـراي حفـظ و روابـط اجتمـاعی و تداوم فرهنگی در شهر باشد؟
در این راستا مسائل و مفاهیمی مطرح خواهند شد که برخی از انها بدین قرار می باشند :
میدان و فضاي شهري چیست و چگونه باید باشد ؟
آیا هر گشایشی در مسیر معابر و بلوك هاي شهري را می توان میدان نامید؟
آیا میدان محل عبور و مرور خودروها و وسایل نقلیه است یا محل تجمع و برخورد مردم و تعاملات اجتماعی؟ آیا مقیاسی براي یک میدان متصور می باشید یا خیر؟
میدان شهري به طور کل فضاهاي عمومی ظرفی اند که گونه هاي مختلف حوزه عمومی را در بر می گیرند این حوزه نظام جهت دهنده و سازمان دهنده به مردم شهر را معرفی می کند و در برگیرنده نشانه هاي سلامت و یا بیماري شهر است. چنانچه فضاهاي عمومی ، نـامفهوم ، نارسـا و عـاري از حیـات باشند، ارتباط مردم با آن دشوار می شود نتیجتاًو درك و دریافت شهر با اشکال مواجه می وشد.
بنابراین عوامل موثري که ضرورت این تحقیق باعث می گردند عبارتند از :
ضرورت درك مفاهیم و شناخت اصول طراحی و برنامه ریزي فضاهاي شهري از جمله میادین شهري ضرورت شناخت الگوها و روش هاي به کار گرفته شده در میادین (ایران و جهان)
ضرورت تدوین اصول و معیارهاي که بایستی در طراحی و ساخت فضاها و میادین شهري به کار گرفته شوند.
میدان
فضاهاي باز وسیعی که داراي محدوده اي محصور یا کمابیش معین هستند و در کنار راهی یا در محل تقاطع آنها قرار دارند و داراي کارکردهاي ارتباطی ، اجتماعی و ... یا ترکیبی از دو یا چند کاربرد مزبور بودند را میدان گویند ( سلطان زاده ، 1372، ص (82
فضایی که نقش جمع کردن خانه ها ، عناصر شهري و محله اي را داشته باشند میدان می نامند( توسلی ، بنیادي1371، ص(61 میدان از تجمع خانه ها دور تا دور یک فضاي باز به وجود می آید ( راب کریر 1383 ص(16
به طور کلی میادین از تقاطع دو خیابان عمود بر یکدیگر حاصل می گردند ( حکمتی 1386 ص .(609
فضاهاي شهري
صحنه اي است که فعالیت هاي عمومی زندگی شهري در آنها به وقوع می پیوندند. ( بحرینی 1377 ص (313 فضاهاي شهري توسط فرآیندهاي طبیعی نظام یافته و به وسیله انسان ، شرایط اجتماعی ، سیاسی و به طور کلی فرهنگی هر جامعه شل می گیرد و شامل کلیه سازه هاي شهري از جمله میادین که خیابانها و سایر عناصر شهري است. ( شماعی و پور احمد 1384 ص (90-89
فضایی که به همه مردم اجازه می دهد که به آن دسترسی داشته باشند ودر آن فعالیت کنند ( پاکزاد 1385 ص .(81
نقدي بر یک فضاي شهري در حال مرگ (میدان ولی عصر تبریز)
فضایی که به مرور زمان به عنوان یک اثر معماري منظر خود را در بین مردم تبریز و توریست هایی که از تبریز ، بازدید کرده اند، بازنموده است.این فضـا به صورت بالقوه ، قالبیت آنرا دارد تا به عنوان یک فضاي پایدار در سطح شهر معرفی شود. فضایی مـردم ، پویـا ، بـدون احتیـاج بـه هزینـه هـاي کـلان نگهداري و فضایی که روز به روز بر رونق آن افزوده می شود.این فضا فعالیت خود را تا پاسی از شب ادامه می دهداخیراً تغییرات زیادي نیز در این فضـا ایجاد شده است.
تراکم ورود خودرو به این حوزه،عملاً حضور انسان را در آن کم رنگ کرده است و همان طور که می دانیم یکی از ابعاد مهـم پایـداري یـک فضـا حضـور انسان در آن است.اتومبیلعملاً یک فضاي انسانی را به یک فضاي محل عبور و پارك خودروها تبدیل نموده است.
ل
