بخشی از مقاله
چکیده
هدف این مطالعه تأثیر هزینه سرمایه حقوق صاحبان سهام و سود انباشته بر اجتناب مالیاتی است. بدین منظور دو فرضیه تدوین که در این فرضیهها به ترتیب هزینه سرمایه حقوق صاحبان سهام و سود انباشته متغیر مستقل و اجتناب مالیاتی متغیر وابسته میباشد. جامعه آماری پژوهش شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران و نمونه مورد مطالعه، شامل 841 شرکت پذیرفته شده طی سالهای 8931 تا 8934 است. روش پژوهش توصیفی- پیمایشی و از نظر ارتباط بین متغیرها علی است و از نظر هدف کاربردی و از لحاظ رویداد، پسرویدادی است. برای پردازش و آزمون فرضیهها از نرمافزار ایویوز و روش رگرسیونی و دادههای تابلویی و همچنین مدل اثرات ثابت استفاده شده است. یافتههای حاصل از آزمون فرضیهها نشان میدهد که در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هزینه سرمایه حقوق صاحبان سهام و سود انباشته بر اجتناب مالیاتی تأثیر منفی و معناداری دارد. زمینه کاهش سود انباشته و استفاده بهینه از سود شرکت را در سرمایهگذاریهای بهینه یا در زمینه افزایش توسعه کارخانه فراهم آورند، زیرا در صورت کاهش این هزینه زمینه کاهش دستکاری سود توسط مدیران کاهش و ساختار شرکت تمایل بیشتری به فعالیتهای اجتناب از مالیات پرداخت میکند.
مقدمه با جدا شدن مالکیت و مدیریت، مدیران با سمت نمایندة
سهامداران، شرکت را اداره میکنند - فاما و جنسن8،. - 8316 با شکلگیری رابطة نمایندگی، تضاد منافع بین مدیران، سهامداران و سایر ذینفعان - از جمله دولت - ایجاد میشود و بهطور بالقوه این امکان به وجود میآید، مدیران اقداماتی در جهت منافع خویش انجام دهند و ضرورت ندانند اقدامات انجام گرفته در جهت منافع سهامداران و سایر ذینفعان باشد که به آن، مسئلة نمایندگی گفته میشود - ایزدینیا و رسائیان،. - 8931 یکی از ذینفعان اصلی شرکتها، دولت است که بخش عمدهای از منابع درآمدی خود ر از طریق وصول مالیات تأمین میکند. درآمد مالیاتی نقش بسزایی در تأمین هزینههای دولت دار و این امکان را فراهم میکند دولت در راستای شکوفایی، رشد و رونق اقتصادی، سرمایهگذاری کند . بخش عمدة مالیاتهای وصولی دولت از محل مالیات عملکرد اشخاص حقوقی تأمین میشود. در این راستا دولت که یکی از ذینفعان شرکتهاست، برای تشخیص مالیات بر اظهارنامه های مالیاتی ای تکیه می کند که مؤدیان مالیاتی تنظیم و تسلیم میکنند - باباجانی و عبدی،. - 8931
از طرفی دیگر، سهامداران در تصمیمهایی که سبب گردد میزان مالیات پرداختی توسط شرکتها کاهش یابد، استقبال میکنند، بهعبارت دیگر، سهامداران خواهان مدیریت مالیاتی توسط شرکتها هستند. مدیریت مالیاتی بهعنوان توانایی کاهش وجه نقد پرداختی یا پرداختنی بابت مالیات تعریف میشود - کریستینا و تریسی1،. - 1184 با توجه به مدیریت مالیاتی موجب کاهش خروج وجه نقد شرکت میشود، از گذشته به عنوان یک ارزش برای سهامداران تلقی میشده است. اما در این میان مدیران فرصتطلبی وجود دارند که برای فرار از پرداخت مالیات دنبال سوء استفاده مالی و منافع شخصی خود هستند که این امر سبب تحمل هزینههایی برای مالکان خواهد شد - باباجانی و عبدی،. - 8931 تصمیمگیری مالی از مهمترین موضوعات و مسائل و کارکردهای مدیریتمالی است. تصمیمگیری مالی فرایندی است که به انتخاب راهی کارآمد و اثربخش و در نتیجه حداکثر کردن ثروت سهامداران منتج خواهد شد. یکی از راههای رسیدن به هدف حداکثر کردن ثروت سهامدارها به عنوان مهمترین وظیفه مدیران مالی، اتخاذ تصمیمهای بهینهای است که موجب افزایش سودآوری شرکت میشود. بهمنظور افزایش ثروت سهامدارها و بهتبع آن ارزش شرکت دو راهکار وجود دارد: افزایش عایدی حاصل از سرمایهگذاریها و کمینه نمودن هزینهی سرمایه. سرمایه وجوهی است که شرکت برای تأمینمالی کسب و کار خود مورد استفاده قرار میدهد. سرمایه میتواند از سوی سرمایهگذارانی تأمین گردد که در سهام شرکت سرمایهگذاری کردهاند یا از وجوهی که از سایرین استقراض شده است.
بنابراین دو گروه اصلی تأمینکنندگان منابع مالی شرکت، اعتباردهندگان و سرمایهگذارها میباشد. اعتباردهندگان همیشه به دنبال وصول اصل و فرع وامهای اعطایی بوده و سهامدارها نیز به دنبال کسب بازده مورد انتظار خود از فعالیتهای شرکت و تغییرهای قیمت سهام در ازای فعالیت روبه رشد شرکت میباشند - اعتمادی و همکاران،. - 8911 در این میان شرکتها با در اختیار گرفتن منابع مالی از هردو گروه باید قادر باشند انتظارهای آنها را برآورده سازند. مفهوم هزینهی سرمایه بر این فرض استوار است که هدف شرکت به حداکثر رساندن ثروت سهامدارها است. - عباسی، - 8911 هزینه مالی یک واحد تجاری عبارتست از نرخ متوسط بازده مورد انتظار سرمایهگذاران در اوراق بهادار واحد مزبور میباشد یا به عبارت دیگر عبارتست از هزینه فرصت از دست رفته وجوه سرمایهگذاری شده شرکت و آن نرخ بازدهی است که شرکت باید از سرمایهگذاری در بازار سهام با همان ریسک بدست آورد. بنابراین نرخ بازده شرکت در سرمایهگذاری-ها باید نرخی باشد که حداقل با نرخ بازده مورد انتظار سهام-داران برابری کند و رضایت آنها را جلب کند - رجبزاده و نجفی، . - 8911 بنابراین هدف اصلی این پژوهش، بررسی تاثیر هزینه حقوق صاحبان سهام و هزینه سود انباشته بر اجتناب مالیاتی در شرکتهای پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران است.
پیشینه پژوهش
فخاری و همکاران - 8931 - در پژوهشی به بررسی معیار های سنجش اجتناب مالیاتی و رابطه آن با ریسک سقوط آتی قیمت سهام پرداختند و نتایج حکایت از آن دارد که، نرخ موثر مالیاتی نقدی معیار مناسبی برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی نمی باشد چرا که این نرخ دو اثر متمایز اجتناب مالیاتی و مدیریت سود افزایشی را به صورت همزمان منعکس می نماید. استفاده از این نرخ برای اندازه گیری اجتناب مالیاتی در تحقیقاتی که مدیریت سود نیز بر موضوع مورد بررسی آن ها نیز اثر گذار است ممکن است موجب تحریف نتایج گردد. عصمتی و همکاران - 8934 - در پژوهشی به بررسی تاثیر اجتناب مالیاتی بر ارزش شرکت و هزینه نمایندگی پرداختند و یافتههای این تحقیق بیانگر آنست که اجتناب مالیاتی بر ارزش شرکت و هزینههای آن تاثیردارد. ضمناً در شرکتهایی که از گزارشگری مالی با شفافیت باالیی برخوردارند، اجتناب مالیاتی ارزش شرکت را افزایش میدهد. شاهیوند و همکاران - 8934 - در پژوهشی به بررسی تاثیر کیفیت حسابرسی بر اجتناب مالیاتی پرداختند و نتایج فرضیههای اول، دوم، سوم و چهارم پژوهش بیانگر این است که بین تخصص حسابرس در صنعت، تداوم انتخاب حسابرس، نوع اظهارنظر حسابرس و اقالم تعهدی با اجتناب مالیاتی رابطهی مثبت و معناداری وجود دارد. به بیان دیگر افزایش دانش و تخصص حسابرسان در یک صنعت خاص باعث افزایش فعالیتهای اجتناب مالیاتی شد.
کِرانا و موسر - 1184 - 9 به این موضوع پرداختند که آیا مالکیت نهادی بر اجتناب از مالیات مؤثر است یا خیر. آنها برای اندازهگیری اجتناب از مالیات از نرخ مؤثر مالیات نقدی 1 ساله و BTD دائمی ساالنه طی سالهای 1113 الی 1189 استفاده کردند و به این نتیجه رسیدند که شرکتهایی با سطح مالکیت نهادی باالتر عموما از پرداخت مالیات، بیشتر اجتناب میکنند. ساتوری - 1189 - 4 نشان داد که واکنش بین حاکمیت شرکتی و مالیات به صورت متقابل است. در واقع از یک سو، قواعد حاکمیت شرکتی تأثیرات ساختاری در برآورده کردن تعهدهای مالیاتی شرکت ها دارد و از سوی دیگر، طرح های مالیاتی - از دیدگاه دولت - و ارتباط دادن آنها به راهبردهای مالیاتی - از دیدگاه شرکت - ، می تواند تأثیر بسزایی در ایجاد حاکمیت شرکتی پویا داشته باشد.
فرضیههای پژوهش
با توجه به مبانی نظری و پیشینه پژوهش مطرح شده، فرضیههای پژوهش به صورت زیر تدوین شدهاند:
هزینه حقوق صاحبان سهام بر اجتناب مالیاتی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
هزینه سود انباشته بر اجتناب مالیاتی تأثیر مثبت و معناداری دارد.
روش پژوهش
از آنجایی که این پژوهش در پی یافتن رابطه معناداری بین دو گروه اطالعاتدر یک جامعه میباشد، بنابراین پژوهش در زمره پژوهشهای علی-همبستگی قرار دارد. از طرف دیگر، پژوهش حاضر از نوع پس رویدادی است، یعنی بر مبنای تجزیه و تحلیل اطالعات گذشته - صورتهای مالی شرکتها - انجام میگیرد. به بیان دیگر این پژوهش از نظر زمانی از نوع تحقیقات مقطعی است چراکه در یک دوره زمانی صورت گرفته و واقعیتها را کنکاش میکند از نظر معیار کاربردی از نوع تحقیقات کاربردی است. و از طریق جمعآوری داده و اطالعات شرکتهای پذیرفته شده در بورس صورت خواهد گرفت و از نظر منطق اجرای پژوهش از نوع استقرایی، از نظر نحوهی اجرای پژوهش توصیفی-پیمایشی و از نظر نوع دادهها کمی است.
تعریف متغیرهای پژوهش
متغیرهایی که در این پژوهش به توصیف نحوه ارتباط آنها پرداخته شده است، عبارتند از:
هزینه حقوق صاحبان سهام
قیمت سهام عادی شرکت از طریق مجموع تمام سودهای نقدی آتی محاسبه می شود. فرض بر این است که رشد سود های نقدی دارای نرخ ثابت است. - پناهیان و باقرزاده،. - 8913 +g / =
= نرخ بازده مورد انتظار سهام عادی
= سود هر سهم در پایان سال
= قیمت سهام در تاریخ تهیه صورت های مالی
هزینه سود انباشته از رابطه زیر محاسبه میگردد: - +g - 1+g - / - =
= هزینه خالص سرمایه سود انباشته
= سود هر سهم در پایان سال
= ارزش دفتری سهم عادی = نرخ رشد سود ساالنه - اطمینان،. - 8913 ب - متغیر وابسته اجتناب مالیاتی به منظور استفاده از معیاری برای فعالیتهای مالیاتی شرکت، از معیارهای نرخ موثر مالیاتی بلندمدت و نرخ موثر مالیاتی دفتری استفاده می کنیم. نرخ موثر مالیاتی بلندمدت1 معیاری از اجتناب از مالیات شرکت میباشد. هرچه اندازهی این شاخص بزرگتر باشد، سطح اجتناب از مالیات شرکت کمتر است. این معیار با استفاده از رابطهی -8 1 محاسبه میشود:
Long run cash ETR - LRETR - =
ج - متغیرهای کنترلی اهرم مالی1
این نسبت عبارتست از تقسیم کل بدهی به کل دارایی شرکت - جهانخانی و پارسائیان،. - 8913
اندازه شرکت7
لگاریتم طبیعی کل داراییهای شرکت مدل رگرسیونی پژوهش
5 - LRETR 6 - Financial Leverage 7 - Size
ETR = β0 + β1 CC + β2 CR +β3 SIZE + β4LEV
ETR نرخ موثر مالیاتی - اجتناب از پرداخت مالیات - CE هزینه سرمایه حقوق صاحبان سهام شرکت i در سال t CR هزینه سرمایه سود انباشته شرکت i در سال t SIZE اندازه شرکت i در سال t LEV اهرم مالی شرکت i در سال t
تجزیهوتحلیل و توصیف متغیرهای پژوهش
تحلیل آماری متغیرهای تحقیق بهعنوان بخشی از متدلوژی برای اهداف توصیف شواهد تجربی درباره موضوع مورد پژوهش و تفسیر نتایج توصیفی به منظور ارزشیابی فرضیههای پژوهش بکار میرود. مشخصههای توصیفی ویژگیهای پدیده مورد پژوهش را در گروه مطالعه بهصورت دقیق بیان میکند که استنباط آماری بر اساس شاخصهای این متغیرهای مشاهدهشده انجام میپذیرد. متغیرهای تحقیق با استفاده از شاخصهای آماری گرایش مرکزی و پراکندگی توصیف و تحلیلشده است. بهطورکلی، روشهایی را که بهوسیله آنها میتوان اطالعات جمعآوریشده را پردازش کرده و خالصه نمود، آمار توصیفی مینامند. الزم به ذکر است که پس از حذف دادههای پرت و مرتبسازی دادهها، تعداد شرکت-سالهای متغیرهای پژوهش با اندکی کاهش مواجه شده است.
شاخصهای توصیفی متغیرها
جدول آمار توصیفی بیانگر مقدار میانگین، انحراف معیار، حداقل و حداکثر هریک از متغیرهای مستقل، وابسته و کنترل میباشد. در این جدول، اصلیترین شاخص مرکزی، میانگین است که نشاندهنده نقطه تعادل و مرکز ثقل توزیع است و شاخص خوبی برای نشاندادن مرکز دادهها میباشد.
