مقاله بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورتهای مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه حقوق صاحبان سهام

بخشی از مقاله

*** این فایل شامل تعدادی فرمول می باشد و در سایت قابل نمایش نیست ***

بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورتهاي مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه حقوق صاحبان سهام

چکیده: هدف این پژوهش، بررسی تأثیر قابلیت مقایسه صورتهاي مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه حقوق صاحبان سهام است. در این پژوهش قابلیت مقایسه صورتهاي مالی با استفاده از مدل ديفرانکو (2009)، در سطح هر صنعت به صورت جداگانه اندازهگیري شده است. پژوهش پیش رو از لحاظ هدف کاربردي بوده و از بعد روش شناسی از نوع علی پس از وقوع میباشد. جامعه آماري پژوهش شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران هستند که با روش نمونه گیري حذف سیستماتیک، 80 شرکت در نمونه آماري این پژوهش قرار گرفته اند. دوره زمانی پژوهش سالهاي 1382 تا 1390 است. براي آزمون فرضیههاي صورت بندي شده از همبستگی پیرسون و تجزیه و تحلیل رگرسیون بهرهگیري شده است. نتایج پژوهش نشان میدهد که قابلیت مقایسه صورتهاي مالی بر عدمتقارن اطلاعاتی و هزینه حقوق صاحبان سهام تأثیر ندارد.

واژههاي کلیدي: عدم تقارن اطلاعاتی، قابلیت مقایسه صورتهاي مالی، هزینه حقوق صاحبان سهام.

-1 مقدمه
افزایش رقابت هاي تجاري در میـان صـنایع مختلـف، رقابـت براي یافتن بازارهاي جدید فروش و روش هاي تأمین مالی باعـث شده است که صاحبان صنایع و سرمایه نیـاز بـه اطلاعـات مـالی وسیع، دقیق و مربوطی داشـته باشـند. یکـی از مهمتـرین انـواع اطلاعاتی که استفاده کنندگان متعددي نیز دارد، گزارشگري مالی است.[12]
استفاده کنندگان صورتهاي مالی باید بتوانند صورتهاي مـالی واحد تجـاري را در طـی زمـان جهـت تشـخیص رونـد تغییـرات وضعیت مالی، عملکرد مالی و انعطافپذیري مـالی واحـد تجـاري مقایسه نمایند. استفاده کنندگان همچنین باید بتوانند صـورتهاي مالی واحد تجاري مختلـف را مقایسـه کننـد تـا وضـعیت مـالی، عملکرد مالی و انعطاف پذیري مـالی آنهـا را نسـبت بـه یکـدیگر بسنجند.[2]
وجود اطلاعات مـالی شـفاف و قابـل مقایسـه رکـن اساسـی پاسخگویی و تصمیم گیري هـاي اقتصـادي آگاهانـه و از ملزومـات بی بدیل توسعه و رشـد اقتصـادي در بخـش خصوصـی و دولتـی است. در صورتی که تصمیمات آگاهانه مبتنی بر اطلاعات شـفاف و قابل مقایسه نباشد، منابع کمیـاب اقتصـادي تلـف مـی شـود و اقتصاد کشور آسیب میبیند.[5]
قابل مقایسه بودن بیان مـی دارد کـه صـورتهاي مـالی بایـد بگونهاي باشند که بتوان آنها را با هم مقایسـه نمـود نـه اینکـه از روش هاي حسابداري مشابه و یکنواخـت اسـتفاده شـود. در ایـن شرایط، استفاده کنندگان از طریق مقایسه ارزش فعلی شرکت ها و میــزان ریســک آنهــا اقــدام بــه اتخــاذ تصــمیم مــینماینــد.
استفاده کنندگان با دست یافتن به اینگونه اطلاعات و پیش بینـی ریسک می توانند شرکت هاي مختلف را بـا هـم مقایسـه نمـوده و تصمیمگیري نمایند.[16]
علیرغم اهمیت قابلیت مقایسه صورتهاي مالی، شواهد اندکی از مزایاي آن براي کاربران صورتهاي مالی وجـود دارد. در ارتبـاط با سایر خصوصیات کیفی اطلاعات، تحقیقاتی در مراکـز علمـی و پژوهشی انجام شده است ولـی در ارتبـاط بـا قابلیـت مقایسـهي صورتهاي مالی در ایران تحقیقی انجـام نشـده اسـت و نتـایج آن می تواند در پیشبرد اهداف اقتصادي در سطح خرد و کلان مفیـد واقع شود. این تحقیق تلاش می کنـد شـکاف هـاي موجـود را بـه وسیلهي توسعه معیارهاي قابلیت مقایسه ي صـورتهاي مـالی پـر کند و تـأثیر قابلیـت مقایسـه ي صـورتهاي مـالی را بـر برخـی از معیارهاي ارزیابی عملکـرد بسـنجد. در ایـن تحقیـق ایـن سـؤال مطرح است که آیا قابلیت مقایسه صورتهاي مالی بر عـدم تقـارن اطلاعاتی و هزینه حقوق صاحبان سهام تأثیر دارد؟

-2 ادبیات و چارچوب نظري تحقیق
-1-2 قابلیت مقایسه صورتهاي مالی
FASB عقیــده دارد کــه مزایــاي اطلاعــات وقتــی افــزایش مییابد که مدلی را ارائه دهد که نتایج یک واحد اقتصـادي را بـا واحدي دیگر بتوان مقایسه نمود. قابلیت مقایسه را بدین صـورت تعریــف مــینمایــد:"ویژگــی کیفــی از اطلاعــات اســت کــه استفاده کننده را قادر می سازد تـا تشـابهات و اختلافـات بـین دو مجموعه از پدیده هاي اقتصادي را مشـخص نمایـد". قسـمت اول یکنواختی و قسمت بعدي ثبات رویه را بیان میکند.[7]
یکنواختی بیان می کند که با مـوارد مشـابه بایـد برخـوردي مشابه داشت. یکنواختیغالباً شـرکت هـا را تشـویق مـی کنـد تـا صورتهاي مالی فـردي را بـا اسـتفاده از رویـه هـاي حسـابداري، مفاهیم اندازه گیري و طبقه بندي و روش هاي افشاي یکسان ارائه کنند، حتی از شکل یکسان گزارشگري استفاده نمایند. هدف باید قابلیت مقایسه باشد نه یکنواختی. هدف اولیه قابلیت مقایسه باید تسهیل پیشبینی و تصمیم گیري مالی توسط اعتبـار دهنـدگان، سرمایهگذاران و سایرین باشد .[7]
ثبات رویه به این مطلب اشاره دارد که باید رویههاي حسابداري یکسان توسط یک شرکت یا واحد حسابداري در دورههاي مختلف استفاده شود. اگر روشها یا رویههاي اندازهگیري مختلفی مورد استفاده قرار گیرد، مشکل است تا بتوان اثر عوامل خارجی را مانند تغییر در شرایط اقتصادي فعالیتهاي رقبا را ردیابی کرد یا نوسانات ایجاد شده توسط عوامل اقتصادي بیرونی و درونی را جدا نمود .[7]

-2-2 عدم تقارن اطلاعاتی
عدم تقارن اطلاعاتی را به عنوان مزیـت اطلاعـاتی برخـی از طرف هاي معامله نسبت به سایرین در یک داد و ستد و بازرگـانی تعریف می کنند. در صورتی که اطلاعـات مـورد نیـاز بـه صـورتی نامتقارن بین افراد توزیع شود، می تواند نتایج متفـاوتی را نسـبت به موضوعی واحـد سـبب شـود. براسـاس مـدل کاپلنـد و گـالی (1983)، عدم تقارن اطلاعاتی در بازار منجـر بـه افـزایش دامنـه قیمت هاي پیشنهادي خرید و فروش می شـود بـه عبـارت دیگـر، حضور افراد ناآگاه در بازار سرمایه این امکان را فراهم می سازد تـا سرمایهگذاران حرفه اي نرخ بازده بالاتري به دست آورند .[3]

-3-2 هزینه حقوق صاحبان سهام
نرخ هزینه سرمایه حداقل نرخ بازدهی است که بـا دسـتیابی به آن ارزش شرکت تغییر نمیکند و مدیران به عنوان نمایندگان صاحبان سهام باید تلاش نمایند سـاختار سـرمایه شـرکت را بـه گونهاي تنظیم کنند که هزینه سرمایه شرکت حداقل و در نتیجه ارزش شرکت و ثروت سهامداران حداکثر گردد. به عبـارت دیگـر مهمترین کاربرد مفهوم هزینه سرمایه را می توان به ایـن صـورت بیان کرد که اگر نرخ بازده سرمایه گذاري یـک شـرکت از هزینـه سرمایهاش بیشتر باشد و اگر بدون بالا رفتن درجه ریسـک، ایـن میـزان بـازده افـزایش یابـد، ثـروت سـهامداران افـزایش خواهـد یافت.[1]
FASB به طور مشخص بیـان مـی کنـد کـه سیسـتم هـاي گزارشـگري مـالی بـراي کـارکرد کارآمـد اقتصـاد رکـن اساسی محسوب میشوند زیرا با ارائه اطلاعـات شـفاف و قابـل مقایسـه، ســرمایهگــذاران و اعتبــار دهنــدگان را در اتخــاذ تصــمیمات سرمایه گذاري و اعطاي اعتبار یاري می رسانند. قابلیت مقایسه از این حیث اهمیت دارد کـه بـه عنـوان معیـاري جهـت تخصـیص کارآمد منابع در میان گزینههاي مختلف سرمایه گـذاري اسـتفاده شده و این امر را تسهیل می بخشد. مقایسه اطلاعات، کـاربران را قادر به شناسایی و درك شباهت هـا و تفـاوت هـا در میـان اقـلام حسابداري میسازد .[16]
بیانیه شماره 2 مفاهیم FASB بیان میکند که " تصمیمات سرمایه گذاري و اعطاي وام، مستلزم ارزیابی فرصت هاي جایگزین می باشند و اگـر اطلاعـات قابـل مقایسـه موجـود نباشـند، ایـن تصمیمات نمیتوانند به طور منطقی اتخاذ شوند".
فراهم آوردن شرایطی کـه بتـوان اطلاعـات مـالی دوره هـاي مختلف یک واحد تجاري و یا اطلاعات مالی چندین واحد تجاري را با یکدیگر مقایسه کرد، باعـث مـی شـود تـا اسـتفاده کننـدگان صورتهاي مالی بتوانند نقاط قوت و ضعف و وضعیت مـالی واحـد تجاري را بطور نسبی ارزیابی کنند. بررسی رونـد سـودآوري یـک واحد تجـاري در دوره هـاي مختلـف و نیـز مقایسـه آن بـا رونـد سودآوري سایر واحدهاي تجاري مشابه، بـراي اسـتفاده کننـدگان صورتهاي مالی از اهمیت خاصی برخوردار اسـت؛ اگـر صـورتهاي مالی دوره جاري، سود بیشتري را نسبت به دوره قبل و یـا واحـد تجاري مشابه نشان دهند، استفاده کنندگان صورتهاي مالی چنین میپندارند که واحد مذکور در مقایسه با سالهاي گذشته خـود و یا در مقایسه با واحدهاي تجـاري مشـابه، خـدمات و محصـولات بیشتري را ارائه و تولید نموده، در حالیکه ممکـن اسـت افـزایش سودمنحصراً ناشی از تغییرات حسابداري بـوده باشـد و برداشـت اشتباه استفاده کننده از صـورتهاي مـالی، ناشـی از عـدم قابلیـت مقایسه آنها با صورتهاي مالی سـنوات قبـل و واحـدهاي تجـاري مشابه بوده است .[8]
داده هاي صورتهاي مالی، اطلاعاتی را فـراهم مـی کننـد کـه سبب کاهش عدم تقـارن اطلاعـاتی در بـازار مـی گـردد و نشـان می دهد سرمایه گذاران بایـد ایـن نـوع اطلاعـات را در تصـمیمات سرمایه گذاري به طور کامـل بـه کـار گیرنـد. آنچـه در بازارهـاي سرمایه باید مورد توجه قرار گیرد این است که بسیاري از افرادي که اقدام به سرمایه گذاري می کنند، مردم عادي هستند کـه تنهـا راه دسترسی آنها به اطلاعات مهم، گزارشات منتشر شده از جانب شرکت ها مـی باشـد. حـال اگـر در بـین سـرمایه گـذارانی کـه در بازارهاي سرمایه مشغول فعالیت بوده، افرادي باشـند کـه از نظـر اطلاعاتی نسبت به سایرین در موقعیت بهتري قرار داشته باشـند، موجـب بوجـود آمــدن عـدم تقـارن اطلاعـاتی در بـازار سـرمایه میشوند که بـر طبـق آن، افـراد آگـاه را نسـبت بـه سـایرین در موقعیت تصمیمگیري مناسبتري قرار میدهد .[3]
اخیراً مطالعات تجربی به بررسی این موضوع پرداخته اند که آیا قابلیت مقایسه حسابداري در پی پذیرش IFRS افزایش پیـدا می کند؟ (ژانگ و وو (2010)، بارث (2011) و لانگ(.((2010 به طور کلی ایـن مطالعـات مزایـاي بـازار سـرمایه از یکسـانسـازي جهانی استانداردهاي حسابداري را در شرایطی که قابلیت مقایسه بیشتري وجود دارد، مستند میکنند.
لـی (2009)، مسـتند مـیکنـد کـه هزینـه سـرمایه بـراي شرکت هاي عضو اتحادیـه اروپـا در پـی پـذیرش اجبـاري IFRS کاهش می یابد اما فقط در کشورهایی با رژیم هاي اجرایی قوي. با استفاده از تعدادي از تفاوتهاي بین استانداردهاي محلی و IFRS به عنوان معیاري از قابلیت مقایسه، لی (2009) تأکیـد دارد کـه نتایج مطالعه او به افزایش قابلیت مقایسه ناشی از پذیرش IFRS نسبت داده میشود .[14]
نتایج پژوهش دي فرانکو (2011) نشان داد کـه بـراي یـک مجموعـه از شـرکتهـا، وجـود اطلاعـات قابـل مقایسـه، هزینـه دستیابی به اطلاعات را کاهش میدهد و کمیـت و کیفیـت کلـی اطلاعات موجود در مورد شرکت ها را افزایش می دهـد. همچنـین این امکان را فراهم مـی سـازد کـه تحلیلگـران عملکـرد تـاریخی شرکت ها را بهتر توضیح دهنـد. ایـن یافتـه هـا سـازگار بـا نتـایج تحقیق (2009)BradShaw، که بـه بررسـی ارتبـاط بـین عـدم یکســان بــودن روش هــاي حســابداري و دقــت و پــیشبینــی تحلیلگران پرداخته، میباشد .[11]

-3 پیشینه تحقیق

دسک، هیل، لئوز و وردي (2008)، شواهدي دربـاره نتـایج پـذیرش اجبـاري IFRS بـر روي بـازار سـرمایه از 26 کشـور در سراسر جهان فراهم آوردند. آنها به تجزیه و تحلیل اثرات پذیرش IFRS بــر روي نقــدینگی بــازار ســهام، هزینــه ســرمایه و ارزش شرکت Q) توبین) پرداختند. این مطالعه نشـان داد کـه در ابتـدا پذیرندگان اجباري IFRS افزایش معناداري در نقـدینگی بـازار و ارزش شرکت پس از اینکه گزارشگري IFRS اجباري شد، تجربه کردند. اگر چه دسـک و همکـاران (2008) آزمـایش مسـتقیمی براي بررسی تغییرات در قابلیت مقایسـه انجـام ندادنـد، یافتـه ي مطالعه آنها نشان داد که افزایش در نقدشوندگی براي پذیرندگان اجباري در صنایع نسبت به پذیرندگان داوطلبانه در صنایع کمتر است و این مغایر بـا پـذیرش اجبـاري IFRS بـا هـدف افـزایش قابلیت مقایسه میباشد .[10]
بئا ، تن و ولکر (2008) در حالیکه بر پذیرش IFRS تأکید ندارند، دریافتند کـه میـزان تفـاوت GAAP دو کشـور، ارتبـاط منفی با درك و دقت پـیشبینـی تحلیلگـران خـارجی دارد. ایـن یافته ها حاکی از آن است که اسـتانداردهاي حسـابداري مشـابه می توانند منجر به مجموعه ي بزرگتري از اطلاعـات مفیـد بـراي سرمایه گذاران شوند. این مطالعـه نـه بـه طـور مسـتقیم قابلیـت مقایسه را آزمون می کند و نه بر اثرات ویژه ي مرتبط بـا پـذیرش IFRS میپردازد .[9]
محمود و دیگران (2009)، ویژگیهاي کیفی سود و عملکـرد شرکتهاي پذیرفته شده در بورس اوراق بهـادار مـالزي را بررسـی نمودنـد. در ایـن تحقیـق ویژگیهـاي کیفـی سـود شـامل ارزش پیشبینی کنندگی، ارزش بازخورد، بـه موقـع بـودن و همچنـین معیارهاي عملکـرد شـرکت شـامل بـازده دارایـی هـا و Qتـوبین می باشد. نتایج تحقیق او نشان داد که بـین ویژگـی هـاي کیفـی سود، ارزش پیش بینی کنندگی، ارزش بازخورد و به موقع بـودن با معیار بازده دارایی ها رابطه مثبت وجـود دارد. همچنـین بـین ارزش پیش بینی کنندگی و به موقع بودن با معیارQتوبین رابطـه مثبت و بین ارزش بازخورد و معیار Qتوبین رابطه منفی مشاهده گردید .[15]
دي فرانکو (2011)، اثـر قابلیـت مقایسـه حسـابداري را بـر سطح تحلیل و پیش بینی بررسی کرد. نتایج پژوهش او نشان داد که زمانیکه قابلیت مقایسه صورتهاي مـالی بیشـتر اسـت، سـطح تحلیل هـا افـزایش مـی یابـد و دقـت پـیش بینـی بهبـود یافتـه و پراکندگی پیش بینیها کاهش می یابد. همچنین دریافت که براي یک مجموعه از شرکت ها، وجود اطلاعـات قابـل مقایسـه، هزینـه دستیابی به اطلاعات را کاهش میدهد و کمیـت و کیفیـت کلـی اطلاعات موجود در مورد شرکت ها را افزایش میدهـد. همچنـین این امکان را فراهم مـیسـازد کـه تحلیلگـران عملکـرد تـاریخی شرکتها را بهتر توضیح دهند .[11]
گونگ و همکاران (2012)، به بررسی اثر هم ارزي سـود بـر سطح افشاي مدیریت پرداختند. نتایج حاکی از این مطلب بود که مدیران زمانی که هم ارزي سود شرکت با سایر شـرکتهـا کمتـر است، تمایل بیشتري به انجام پیش بینی سود دارنـد. آنهـا فـرض کردند که همراهی کمتر به معناي تأثیر بیشتر فاکتورهاي خـاص شرکت در برابر عوامل عمومی صنعت است که منجـر بـه تعیـین بیشــتر ســود و افــزایش هزینــه دســتیابی بــه اطلاعــات بــراي سرمایه گذاران خارجی میشود که به نوبـه خـود منجـر بـه عـدم تقارن اطلاعات میان مـدیریت و اسـتفاده کننـدگان از صـورتهاي مالی میشود. بنابراین مدیران در جهت کاهش ایـن عـدم تقـارن اطلاعاتی از طریق افشاي اطلاعات محرمانه تلاش میکنند .

کردستانی و همکاران (1386)، به بررسی رابطه میان برخـی از ویژگی هاي کیفی اطلاعات بـا هزینـه سـرمایه در بـورس اوراق بهادار تهران پرداختند. نتایج پژوهش آن ها به عـدم رابطـه بـین هزینه سرمایه با معیار محافظه کاري و کیفیت اقلام تعهدي اشاره دارد .[4]
شورورزي (1388) به ارزیـابی کیفیـت سـود بـا اسـتفاده از خصوصیات کیفی مفـاهیم نظـري و گزارشـگري مـالی در ایـران می پردازد. هدف از این تحقیق بررسی این موضوع اسـت کـه آیـا کیفیت سود در تصمیمات استفاده کنندگان تأثیر دارد یا خیـر و همچنین استفاده کنندگان اطلاعات در هنگـام تصـمیم گیـري در کدامیک از ویژگیهاي مربوط بودن و قابلیت اتکا تأکیـد بیشـتري دارند. نتایج آزمون فرضیهها نشان می دهـد کـه ضـریب واکـنش سـود و ضـریب تبیـین بـین شـرکتهاي بـا کیفیـت سـود بـالا و شرکتهاي با کیفیت سود پایین تفاوت معنـاداري وجـود نـدارد و استفاده کنندگان اطلاعات مالی بر ویژگی قابلیت اتکا نسـبت بـه ویژگی مربوط بودن تأکید بیشتري دارند و همچنین کیفیت سود بر تصـمیمات اسـتفاده کننـدگان از اطلاعـات مـالی تـأثیر قابـل ملاحظهاي گذاشته است .[2[

-4 فرضیه هاي تحقیق
تحقیــق حاضــر بــه دنبــال بررســی تــأثیر قابلیــت مقایســه صورتهاي مالی بر عدم تقارن اطلاعاتی و هزینه حقـوق صـاحبان سهام است. از این رو در این تحقیق دو فرضیه زیر مـورد بررسـی قرار میگیرد:
فرضیه اول: قابلیت مقایسه صورتهاي مـالی بـر عـدم تقـارن اطلاعاتی تأثیر دارد.
فرضیه دوم: قابلیت مقایسه صورتهاي مالی بر هزینـه حقـوق صاحبان سهام تأثیر دارد.
-5 جامعه آماري، نمونه آماري و قلمرو زمانی تحقیق

جامعه آماري این تحقیق کلیه شرکت هاي پذیرفته شـده در بورس اوراق بهادار تهران می باشـد. اطلاعـات و داده هـاي آمـاري مربوط به شرکت هاي قرار گرفته شده در نمونه آمـاري در فاصـله زمانی سالهاي 1382 تا 1390 جمعآوري شده است.

بــراي انتخــاب نمونــه در ایــن تحقیــق از روش حــذف سیستماتیک استفاده شده که معیارهاي اعمال شده براي انتخاب نمونه به شرح زیر میباشد:
1. شرکت از ابتداي سـال 1382 لغایـت پایـان 1390 در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفتـه شـده باشـد و وقفـه معاملاتی بیش از 6 ماه نداشته باشد.
.2 سال مالی شرکت به 29 اسفند ختم شود و شـرکت در دوره مورد مطالعه سال مالی خود را تغییر نداده باشد.
.3 اطلاعـات مـالی مـورد نیـاز شـامل صـورتهاي مـالی و یادداشتهاي همراه بـراي شـرکتهاي مربـوط در قلمـرو مانی مذکور در دسترس باشد.
.4 جزء بانکها و موسسات مالی (شرکتهاي سرمایه گذاري، واسطه گري مالی، شرکتهاي هلدینگ، بانک ها، بیمه و لیزینگ ها) نباشد.
.5 اطلاعات مورد نیاز براي محاسبه متغیرهاي تحقیـق در سالهاي مورد بررسی در دسترس باشد.
با اعمال محـدودیتهاي فـوق، تعـداد 80 شـرکت بـه عنـوانشرکتهاي عضو نمونه انتخاب گردید.

روششناسی تحقیق
این تحقیق از لحاظ هدف جزء تحقیقات کاربردي بـوده و از لحاظ روششناسی از نوع تحقیقات پسرویدادي میباشد.
-7تعریف عملیاتی متغیرهاي تحقیق
-1-7 متغیر مستقل

-1-1-1 قابلیت مقایسه صورتهاي مالی
براي آزمون قابلیت مقایسهي حسابداري، در این تحقیق یک نسخهي کلی از معیار قابلیت مقایسهي حسابداري که توسط سه محقق به نامهاي فرانکو، کوتاري و وردي (2009) ارائه شده است، برآورد میگردد (از این پس با عنوان ACOMP به کار می رود).
براي ایجاد مقیاس سال- شرکت از قابلیت مقایسه معادله شماره (1) براي دوره 4 ساله t-3 تا t برآورد میشود:

که در آن NI و RET به ترتیب سود خالص و بازده هستند.
ضرایب پیشبینی شده ي معادله ي بالا، هستند که با هم به عنوان یک معیاري براي عملکرد حسابداري شرکت iاستفاده میشوند.