بخشی از مقاله
نقش کیفیت افشا در گزارشگري مالی
چکیده
در مبانی نظري حسابداري تاکید فراوانی بر کیفیت افشاي اطلاعات مالی شده و به اهمیت آن اشاره شده است. موضوع این مقاله نقش کیفیت افشا در گزارشگري مالی است و دلیل اصلی بحث درباره این موضوع اهمیت بالاي افشاي اطلاعات مالی در دنیـاي تجارت کنونی می باشد. این مقاله به صورت علمی – توصیفی تهیه شده و از روش تحقیق کتابخانه اي استفاده گردیده است. در این مقاله مروري بر تعاریف افشا و کیفیت افشا شده ، در مورد افشاي اختیاري و اجباري بحث گردیده، سـطوح افشـا و مخـاطبین افشا مورد بحث قرار گرفته و در انتها ارتباط کیفیت افشا با ویژگی هایی از قبیل عدم تقارن اطلاعاتی ،مدیریت سود،هزینه سرمایه و اندازه شرکت بررسی شده و ارتباط آن ها مشخص گردیده است.
کلید واژگان:افشاي اختیاري،عدم تقارن اطلاعاتی،کیفیت افشا،مدیریت سود، هزینه سرمایه
مقدمه
در سال هاي اخیر مطالعات زیادي در زمینـه کیفیـت افشـاي اطلاعـات مـالی و ارتبـاط آن بـا ویژگـی هـاي شـرکت انجـام شـده است.هدف اصلی سیستم حسابداري و گزارشگري مالی ارائه اطلاعات مفید براي استفاده کنندگان است به نحـوي کـه بـراي آن ها در تصمیمات اقتصادي مفید واقع شود.قانون جدید بازار اوراق بهادار ایران نیـز توجـه قابـل ملاحظـه اي بـه شـفافیت و اطـلاع رسانی در بازار مزبور داشته است.با توجه به این که استفاده کنندگان از اطلاعات مالی،گزارش هاي مالی را بعنوان یکـی از منـابع اصلی اطلاعات مالی تلقی می کنند،بنابراین گزارشگري مالی باید به نحوي تهیه شود که براي استفاده کنندگان در تصمیمات آن ها مفید واقع شود.
مخاطبین افشا
اســتفاده کننــدگان از گزارشــهاي مــالی از اقشــار مختلــف اجتماع با اهداف و سطوح متفاوت آگـاهی و داراي علایـق بسیار و نیازهاي اطلاعاتی گوناگون هستند.[12]
قبل از پرداختن به تعریف افشا توضیح این نکتـه ضـروري است که یکی از سوالهاي اصلی در رابطه با افشاي اطلاعات مالی این سوال است که اطلاعات براي چـه اشخاصـی بایـد افشا شود.بر این اساس این سوال بـه اهمیـت مخـاطبین افشـا می پردازد .پاسخ به این سوال بدین شرح است کـه اسـتفاده کنندگان از اطلاعات حسابداري به دو گروه اولیـه و ثانویـه تقسیم می شوند.استفاده کنندگان اولیه به سرمایه گـذاران و اعتبار دهنـدگان واسـتفاده کننـدگان ثانویـه بـه گـروه هـاي مختلفی از جمله دولت،بانک ها،مردم،کارکنـان و ...تقسـیم می شوند. یکی از دلایل عدم تاکید بر نیاز هاي گروه هـاي ثانویــه نداشــتن اطــلاع کــافی از ماهیــت تصــمیمات آنــان است.در حالیکه الگوهاي تصمیم گیـري سـرمایه گـذاران واعتبــار دهنــدگان نســبتا روشــن و بــه خــوبی تعریــف شــده است.[7]
سرمایه گذاران و اعتبار دهنـدگان دو گـروه اصـلی اسـتفاده کنندگان اطلاعات مالی به شمار می روند و تهیـه اطلاعـات مربوط براي آنان یکی از رسالت هاي حسابداري است..[8]
در مورد سایر استفاده کنندگان از اطلاعـات مـالی بـه دلیـل نداشتن اطلاعات دقیق از ماهیت تصمیمات آنها کلا فـرض می شود که اطلاعات سودمند براي سرمایه گذاران و اعتبار دهندگان براي سـایر گـروه هـا نیـز مفیـد خواهـد بـود. [7].
.[10].هــانطور کــه نقــش اصــلی گزاشــگري مــالی انتقــال اثربخش اطلاعات به افراد برون سازمانی به روش معتبر و به موقع است مدیران می توانند از آگاهی خود درباره فعالیـت هاي تجاري شرکت براي بهبـود اثـر بخشـی صـورت هـاي مالی،بــه عنــوان ابــزاري بــراي انتقـال اطلاعــات بــه ســرمایه گــــــذاران و اعتبــــــار دهنــــــدگان بــــــالقوه اســــــتفاده نماینــد..[14]همچنــین میــزان اطلاعــات و تخصــص اســتفاده کنندگان بر میزان افشا موثر است.[4] در برخی موارد برخی کشورها سایر گروه هاي ذینفع نظیـر کارکنـان و نهـاد هـاي دولتی را در کنار سرمایه گذاران قرار مـی دهنـد و بـه یـک میزان به نیاز هاي اطلاعاتی آنها توجه می کنند..[7] بـر ایـن اساس در برخی تحقیقات بـه افشـاي اجتمـاعی شـرکت هـا توجه شده است.[17]
تعریف افشا
اصــطلاح افشــا در گســترده تــرین مفهــوم بــه معنــاي ارائــه اطلاعــات اســت.در حســابداري از ایــن اصــطلاح بــه نحــو محــدودتري اســتفاده مــی شــود و صــرفا بــه معنــاي ارائــه اطلاعات مالی مربوط به یک شرکت در گزارش هاي مالی و یا گزارش هاي سالانه است.در برخی مـوارد مفهـوم افشـا باز هم محدودتر و به معناي ارائه اطلاعاتی کـه در صـورت هاي مالی منظور نشده است تلقی می شود.بنا بر این افشـا در محدود ترین معناي خود شامل مواردي نظیر بحث و تحلیـل مدیریت؛یادداشت هاي توصیفی همراه صورت هاي مالی و صورت هاي مـالی مکمـل مـی شـود..[10][7][4][3]افشـاي اطلاعات مرکز ثقل کـاراي منـابع در بـازار سـرمایه اسـت و شرکت ها باید هر اطلاعاتی که روي تصمیم گیري سـرمایه گذاران موثر است را افشا نمایند.[2]
از افشا تعـاریف متعـددي بـه عمـل آمـده اسـت کـه برخـی ازآنان به شرح زیر است:
وجود اطلاعات مالی کافی و به هنگام در مورد فعالیت هاي شرکت[6]
انتقال و ارائه اطلاعات اقتصادي اعـم از مـالی و غیـر مـالی ، کمی یا سـایر اشـکال مـرتبط بـا وضـعیت و عملکـرد مـالی شرکت می باشد[5]
به مجموعه متنوعی از اطلاعات اجبـاري و داوطلبانـه شـامل صورت هاي مالی و یادداشت هاي همـراه ،گـزارش هیئـت مــدیره ،تجزیــه و تحلیــل هــاي مــدیریت ، پــیش بینــی هـاي مدیریت و... اطلاق می شود(حساس یگانه [11] (1385فرآیند مهیا کردن اطلاعات بـراي گزارشـگري شـرکت در بازارهاي مالی است [16]
همچنین افشـا از نظـر دسـتورالعمل اجرایـی افشـاي شـرکت هاي ثبت شده نزد سازمان بورس اوراق بهادار تهران،ارسـال اطلاعات به سازمان و انتشـار عمـومی و بـه موقـع اطلاعـات مطابق ضوابط دستورالعمل تعریف شده است.
مفهوم افشا به این معناست که صورت هاي مالی منتشر شده
و یادداشــت هــاي مربوطـه بایــد حــاوي هرگونــه اطلاعــات اقتصادي مرتبط با شخصیت حسابداري باشد کـه بـه انـدازه کافی براي اثر گذاري بر تصمیمات استفاده کنندگان آگـاه محتاط اهمیت دارد[13]
کیفیت افشا
پژوهش هاي تجربی تمایز دقیـق و مشخصـی بـین کمیـت و کیفیت افشـا قائـل نمـی شـوند.عموما فـرض مـی شـود کـه کمیت اطلاعات افشا شده شاخصی در تعیین کیفیت آن بـه شمار می رود ولی برخی معتقند که کمیـت و کیفیـت افشـا جداي از هم هستند و معتقدند کیفیت بر دقت و یـا صـحت افشا دلالت دارد.
اصطلاحات کیفیت افشاي اطلاعات حسـابداري و شـفافیت یک سامانه افشا به صورت مترادف و قابل جیگزین بـه کـار می رود.[4]
یکی از عوامل براي مشـخص کـردن افشـاي بـا کیفیـت در ایران رتبه بندي افشاي شرکت ها توسـط سـازمان بـورس و اوراق بهادار تهـران اسـت.این رتبـه بنـدي ارزیـابی سـازمان بــورس و اوراق بهــادار دربــاره محتــواي اطلاعــاتی افشــاي شرکت ها را منعکس می کند.امتیاز هـاي مـذکور براسـاس میــانگین وزنــی معیارهــاي بــه موقــع بــودن وقابلیــت اتکــاي اطلاعات افشا شده، محاسبه می گردد[15]
در این راستا مناسب بودن،جامعیـت ،آگـاهی دهنگـی و بـه هنگامی برخی از معیـار هـاي دیگـر افشـاي بـا کیفیـت مـی باشند.
سینقاوي ودساي معتقند که کیفیت بـه ویژگـی هـاي کامـل بودن ، صحت و یـا دقـت و اتکـا پـذیري اشـاره دارد.بطـور کلی کیفیت حدودي است کـه گـزارش هـاي مـالی ،امـور اقتصادي اساسی یک واحد تجـاري را بـه گونـه اي کـه بـه آسانی براي استفاده کنندگان از آن گـزارش هـا فهـم پـذیر است،آشکار کند[4]
سطح افشا
میزان اطلاعاتی کـه بایـد افشـا شـده باشـد تـا انـدازه اي بـه مهارت(نیاز)اســتفاده کننــدگان بســتگی دارد.درFASB بــه طور نمونه مقرر شده است که اطلاعاتی که در گـزارش هـا افشا می شوند بایستی براي افرادي که فهم نسـبی از فعالیـت هاي تجاري و اقتصادي داشته اند قابل درك باشـد.همچنین سطح افشا بـه اسـتانداردهاي موجـود در ایـن زمینـه بسـتگی دارد.[10]
سه مفهوم از افشـا برداشـت مـی شـود کـه عبـارت اسـت از:
افشـــــــــــاي کافی(مناســــــــــب)] adequat e[di scl osur e،افشــــــــاي منصــــــــفانه ] f ai r[di scl osur e و افشــــــــاي کامــــــــل] f ul l.[di scl osur eتعاریفی که از این مفهوم هـا بـه عمـل آمـده بـه شـرح زیـر
است:
افشــاي کافی(مناســب)adequat e ]:[di scl osur e
عادي تـرین و معمـول تـرین عبـارت مـورد اسـتفاده افشـاي کافی است. این بدان معناست که افشا باید به میزانـی کـم و غیر گمراه کننده باشد.[10]
ارائه حداقل اطلاعات مورد نیاز استفاده کننـدگان اسـت بـه نحوي که آنان را گمراه نکنـد.[4][7]افشـاي کـافی گویـاي حد اقل افشاي مورد نیاز است.به عبارتی دیگر افشاي کـافی بیانگر این موضوع است که صورت هاي مالی نبایـد گمـراه کننده باشند.[8]همانطور کـه ملاحظـه مـی شـود در تمـامی تعاریف بالا بر عدم گمراه کنندگی استفاده کنندگان تاکید شده است.
افشـــــــاي منصـــــــفانه f ai r ]:[di scl osur e
بیانگر این هدف است که باید براي همه اسـتفاده کننـدگان بالقوه صورت هاي مالی افشاي مساوي صورت گرفته و این یک هدف اخلاقی اسـت.[10]افشـاي منصـفانه تمـام گـروه هاي استفاده کننده را به یک انـدازه مـورد توجـه قـرار مـی دهـد.[4][7]ایــن افشــا بـر برخــورد یکســان بـا کلیــه اســتفاده کننــدگان بــالقوه در مــورد افشــاي اطلاعــات مــالی تاکیــد دارد.[8]
افشــــــــاي کامــــــــلf ul l ]:[di scl osur e
بیانگر نمایش و ارائه کلیه اطلاعات مربـوط مـی باشـد.براي بعضی استفاده کنندگان افشـاي کامـل بـه معنـی ارائـه کلیـه اطلاعات بود و این داراي مفهومی نا مناسـب مـی باشـد.این افراد معتقدند که اطلاعات و افشـاي بـیش از حـد آن مضـر است.چون ارائه ریز و جزئیات بی اهمیت اطلاعات عمده را مخفی نگه داشته و تفسیر صورت هاي مـالی را مشـکل مـی سازد[10] .اضافه این نکته ضروري است که در افشاي کامل بحث cost -benef i t مطرح می شـود و ممکـن اسـت
هزینه ارائه تمام اطلاعات بیشتر از منفعت آن باشد.
