بخشی از مقاله
نقش گردش علمی در آموزش علوم تجربی
چکیده
مسأله آموزش و پرورش مسأله ای است دو بعدی که در دو جهت آموزش و پرورش حرکت می کند تا آدمی را تا حدودی به هدف پرورش یافتن همه جانبه برساند به شرطی که آموزش و پرورش حرکتی صحیح داشته باشد و با نگرشی حساب شده و هدف دار به سیر خود ادامه دهد برای رسیدن به یک آموزش و پرورش ما نیاز به استفاده از روشها و امکانات گوناگون و مناسب داریم تا بتوانیم به اهداف از پیش تعیین شده ی آن برسیم آموزش و پرورش شاخه هایمتعّددی از علوم را شامل می شود که هر شاخه نیز خودش به شاخه های گوناگونی تقسیم می شود این که ما بخواهیم آموزش و پرورش را فقط به روش و شیوه یاموقعیّت و مکان و زمان خاصی منحصر کنممسلماً نمی توانیم به آن آموزش و پرورشی که انتظار داریم برسیم ، خانه ، مدرسه ، کتاب معلّم، ، دانش آموز ، امکانات مدرسه و … اینها به تنهایی اثر گذاری کمی در آموزش و پرورش دارد به لحاظ این که استفاده از تمام ظرفیت ها و امکانات و زمان ها و مکان های مورد نیاز است علاوه بر ان تلفیق بهره وری از این امکانات با هم و استفاده از فعالیت های فوق برنامه آموزش و پرورشی در اکثر دورس علی الخصوص در دروسی از قبیل علوم تجربی و علوم اجتماعی که ملموس شدن مطالب این دروس برای دانش آموزان با استفاده از روش های گوناگون مانند نمایش عکس و پوستر و نماش فیلم و گردش های علمی تأثیر بسزایی در یادگیری مطالب این دروس دارد .
کلمات کلیدی: اموزش و پرورش، گردش علمی، علوم تجربی
مقدمه
گردش و بازدید علمی یکی از روش های فعال تدریس و شیو ه ای مناسب برای یادگیری ـ یاددهی است، که گاهی برای مطالعه جامعه در خارج از کلاس، آزمایشگاه یا کتابخانه با توجه به هدف های معین آموزشی، از سوی معلم و دانش آموزان طراحی و تنظیم می شود. گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش آموزان می گذارد که از طریق مشاهده طبیعت، وقایع، فعالیت ها، اشیاء و مردم تجربه علمی به دست آوردند و با مشاهده مستقیم تفاوت ها یا مشابهت ها، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی به دست آوردند و مفاهیمی را که در کلاس مورد بحث قرار می گیرد بهتر در ذهن خود بپرورانند.
در برخی موارد می توان از گردش علمی برای جمع آوری اطلاعات لازم برایانجام دادن یک آزمایش یا یک پروژه، بهره گرفت مثلاً اگر هدف درس شناختن کانی های دارای ارزش اقتصادی باشد، می توان دانش آموزان را به چند معدن برد تا کانی های مختلف را جمع آوری کنند و آنها را در کلاس بعد از آزمایش های لازم بشناسند.
بطور کلی گردش علمی می تواند دیدار از یک شهر، موزه، کارخانه، کارگاه صنعتی، جنگل، پایانه مسافربری، فرودگاه، راه آهن، نمایشگاه، مزرعه و جاهای دیگر باشد. از محیط مدرسه یا از سایر مؤسسات آموزشی نیز می توان تجارب دست اول به دست آورد. بنابراین لازم نیست که گردش علمی حتماً دیدار از نقاط دوردست باشد. بلکه مشاهده محیط اطراف دانش آموزان که امکان کسب
تجارب آموزشی را فراهم کند نیز می تواند گردش علمی محسوب شود.
گردش علمی
گردش علمی عبارتست از بازدیدی که گروهی از افراد به منظور بررسی یا مشاهده اشیا یا محلی بصورت یک روزه یا چند روزه به عمل می آورند تا اطلاعاتی درباره آن کسب کنند.در این روش به فراگیران فرصت داده می شود تا مسائلی را که
1
باید حل کنند یا مهارت هایی که باید یاد بگیرند مشاهده کنند و عملاً با آن درگیر شوند.مربی می تواند از گردش علمی جهت آشنا کردن فراگیران با موضوع دروسی که در آینده می آموزند و یا مرور مطالب آموزش داده شده در کلاس و چگونگی استفاده از آن ها در زندگی واقعی استفاده کند.
گردش و بازدید علمی یکی از روش های فعال تدریس و شیوهای مناسب برای یادگیری ـ یاددهی است، که گاهی برای مطالعه جامعه در خارج از کلاس، آزمایشگاه یا کتابخانه با توجه به هدف های معین آموزشی، از سوی معلم و دانش آموزان طراحی و تنظیم می شود. گردش علمی این فرصت را در اختیار دانش آموزان می گذارد که از طریق مشاهده طبیعت، وقایع، فعالیت ها، اشیاء و مردم تجربه علمی به دست آوردند و با مشاهده مستقیم تفاوت ها یا شابهت ها، آشنایی بیشتری با محیط اجتماعی به دست آوردند و مفاهیمی را که در کلاس مورد بحث قرار می گیرد بهتر در ذهن خود بپرورانند.. اساس کار بازدید علمی را مشاهدات مستقیم تشکیل می دهد. در این روش دانش آموزان می توانند از طریق مشاهده به جمع آوری اطلاعات ,مقایسه ی پدیده ها و مناطق طبیعی مثل مزارع , پارک , کوه ,آبرفت , ایستگاه هوا شناسی , کارگاه , کارخانه , بیمارستان و ... بپردازد که در مقایسه دانش آموزان با دقت در جزییات می توانند شباهت ها و تفاوت ها را بیان کنند و هم چنین اطلاعات جمع آوری شده را طبقه بندی نمایند. البته روش بازدید علمی به دلیل این که همراه با تفریح است , برای دانش آموزان همراه با ایجاد انگیزه ی فراوان همراه است . درضمن برای بازدید علمی قبلا باید توسط معلم هماهنگی های لازم انجام شود و دانش آموزان هدف از انجام بازدید را بدانند ودر جلسات بعد گزارش کوتاهی از بازدید به کلاس ارائه نمایند. گردش های علمی در واقع فعالیت های آزمایشگاهی خارج از مدرسه محسوب می شوند. بنابراین لازم نیست که گردش علمی حتماً دیدار از نقاط دوردست باشد. بلکه مشاهده محیط اطراف دانش آموزان که امکان کسب تجارب آموزشی را فراهم کند نیز میتواند گردش علمی محسوب شود.
ویژگی های یک بازدید خوب
یک گردش علمی باید در سطح بالایی برنامه ریزی و سازماندهی شده باشد و از فراگیران خواسته شود آنچه در طول بازدید تجربه کرده اند بصورت مکتوب و مشروح به مربی ارائه دهند. مربی نیز می تواند پرسشهایی را مطرح کند تا فراگیران به پاسخ دهند و در طول بازدید فقط شنونده نباشند و به طور فعال در یادگیری مشارکت داشته باشند.
یک گردش علمی خوب مستقیما"به اهداف یادگیری دروس قبلی و آینده ربط دارد و موجب تغییر نگرش و ایجاد مهارت می گردد.
مراحل روش گردش علمی
-1تعیین موضوع و اهداف گردش علمی اولین اقدام دانش آموزان و معلم تعیین موضوع و اهداف گردش علمی است. بنابراین، همه ی آنان به این سوال باید پاسخ
دهند که(( برای چه منظوری به گردش علمی می رویم؟)) فهرست کردن جواب این سوال، هدفها و انتظارات را مشخص می کند و موضوعات و مفاهیم درسی را در اولویت قرار می دهد.
-2تعیین محل گردش علمی دومین سوالی که باید به آن پاسخ داد، این است: (( برای دست یابی به اهداف مورد نظر، باید به کجا برویم.)) -3تهیه ی امکانات
پاسخ سومین سوال مورد بررسی، در همکاری و هماهنگی مدیرمدرسه نهفته است: (( برای رسیدن به اهداف مورد نظر، به چه وسایل و امکاناتی نیاز داریم؟)) -4سازمان دهی
در یک گردش علمی، که به صورت جمعی انجام می شود، موضوع همکاری و مسئولیت پذیری و مشارکت بسیار مهم است. بنابراین، باید بر اساس تواناییها و علایق و وظایف فراگیرندگان، مسئولیتها را تقسیم کرد.
-5هماهنگی با اولیا خروج دانش آموزان از مدرسه، ایجاب می کند که پیش بینی ها یی در مورد مسائل ایمنی، تغذیه، شرایط آب و هوایی و......
مکان مورد بازدید صورت بگیرد، امکانات بهداشتی و پزشکی مهیا شود و از اولیا مجوز کتبی دریافت گردد تا آنان در جریان اهداف، محل و نحوه ی بازدید قرار گیرد.
-6تدوین برگه های گزارش نویسی هدف اصلی از گردش علمی، جمع آوری اطلاعات و بررسی پدیده های علمی است. در نتیجه، همه ی دانش آموزان باید
از قبل، با اصول گزارش نویسی، مشاهده، اندازه گیری و روش تحقیق آشنا شوند. -7 ارائه ی گزارش
پس از بازگشت از گردش علمی، دانش آموزان باید گزارش بازدید خود را ارائه دهند و همه ی دانش آموزان، این گزارش ها را ارزشیابی و بررسی محتوایی کنند.
مراحل گردش علمی از نظر برنامه ریزی
الف) فعالیت های قبل از رفتن به گردش علمی آمادگی برای گردش علمی همانند آمادگی برای سایر فعالیتهای آموزشی است، اما در هر گردش علمی مواردی وجود
دارد که حتماً باید به آن توجه شود. برای بالا بردن کیفیت آموزشی گردش علمی و جلوگیری از بعضی موانع احتمالی باید در این مرحله اقدام های زیر به عمل آید:
1. محلی که برای گردش علمی در نظر گرفته شده است، قبلاً مورد بازدید قرار گیرد و با افراد مسوول آن محل صحبت شود.
2. موضوع گردش علمی باید با مدیر آموزشگاه در میان گذاشت و موافقت او اخذ شود.
3. اجازه کتبی از اداره مربوط و اولیای دانش آموزان گرفته شود.
4. هدف گردش علمی دقیقاً مشخص شود.
5. قبل از شروع بازدید، ساعت و تاریخ بازدید دقیقاً به مسئولان محل مورد بازدید اعلام شود.
6. در مورد تهیه وسیله حمل و نقل و بودجه گردش علمی با همکاری مدرسه و اولیای فراگیران اقدام لازم به عمل آید.
7. سوالات و نقشه ای که دانش آموزان در ضمن گردش علمی باید پاسخ دهند تهیه، تنظیم و طراحی و تکثیر گردند.
8. وظایف هر یک از دانش آموزان در جمع آوری اطلاعات و مدارک برای تهیه گزارش معین شود.
9. طرز رفتار شاگردان هنگام بازدید، به ویژه رعایت نکات ایمنی گوشزد شود.
.10 نوع لباس و وسایلی که برای گردش علمی لازم و ضروری است معین و مشخص شود.
ب) فعالیت های ضمن گردش علمی از هنگام حرکت برای گردش علمی، معلم باید نوع برخورد دانش آموزانو فعالیت های آ نان را کاملاً زیر نظر گرفته و
هدایت کند. او باید برای مطالعه مناطقی که از آنجا خواهند گذشت برنامه هایی در نظر بگیرد، مثلاً می تواند در مورد موقعیت جغرافیایی، تاریخی و اجتماعی این نقاط در داخل اتوبوس یا وسیله نقلیه بحثی ترتیب دهد و این بحث را برای
