بخشی از مقاله
تحلیل وضعیت آموزش درس علوم تجربی دوره ی ابتدایی
مشکلات مربوط به درس علوم تجربی
درس علوم تجربی با توجه به گستره ی این درس که شامل درس های فیزیک،شیمی،زیست شناسی،زمین شناسی،روان شناسی وبهداشت می باشد و به لحاظ تجربی بودن آن مشکلات و مسائل خاص خود را دارد .که البته مسئولین و کارشناسان محترم نی
ز از آن غافل نبوده اند .
با توجه به این که دانش آموزان کشورمان برای اولین بار در سال 1992 با شرکت در پروژه TIMSS (تیمس) به عضویت انجمن بین المللی ارزشیابی پیشرفت تحصیلی در آمد و وضعیت دانش آموزان ایرانی در بین دیگر کشورهای شرکت کننده ،بسیار اسف بار بود به طوری که در دوره ی ابتدایی رتبه ی37دربین 41 کشورودر دوره ی ابتدایی رتبه ی آخردربین25 کشور
رادر دروس های علو تجربی و ریاضی را به خود اختصاص داد .
بعد از به دست آوردن این نتایج درخشان بود که مسئولین دست اندر کار به فکر راه حل افتادند و پس از تحقیق وپژوهش درمورد درس علوم تجربی و روش تدریس آن در کشورهای دیگر مشکل را در مطالب کتاب درسی و نحوه ی ارائه ی آن که فقط بر پایه ی حفظ مطالب استوار بود و انبوهی از مطالب توسط دبیر در اختیار دانش آموز قرار می گرفت و آنها نیز آن مطالب را با امانتداری کامل حفظ و دوباره به معلم پس می دادن استوار بود بدون آن که دانش آموز کمترین فعالیت را در آموزش داشته باشد.
.لذا پس از مشخص شدن مشکل خیلی سریع کتاب علوم تجربی دوره ی ابتدایی و سپس کتاب های دوره ی ابتدایی را تغییر دادند .این تغییرات بسیار خوب و به جا بود و تا حدودی با رویکرد آموزش دانش آموز محور بود و در کتاب مباحثی چون فکر کنید،تحقیق
کنید،بحث کنید و... گنجانده شد به هر حال تغییرات بسیار بجا وخوب بود به طوری که تحسین هر خواننده ای رابرمی انگیختوبا این کار انتظار می رفت بعد از چند سال انقلابی در آموزش درس علوم تجربی و یاد دهی و یادگیری آن روی دهد.
اما با گذشت چندین سال متأسفانه نتیجه ی لازم (حداقل درشهر ما).حاصل نشده است .چرا که کتاب تغییر کرده ولی روش تدریس تغییر چندانی نکرده و بر اساس همان رو
ش سنتی و حتی گاهی بدتر از روش قبلی هم شده است چرا که بعضی از همکاران اقدام به گفتن جزوه ودر آوردن سؤال متن نموده وبه طور کلی دانش آموز را از کتاب درسی جدا می نمایند.که البته آنها نیز برای این کار خود دلایلی دارند که در زیر به برخی از این موارد اشاره می کنم.
مبنای تدریس کتاب جدید بر اساس روش مشارکتی و فعال می باشد واین روش شرایط و امکانات خاص خود را لازم دارد که از آن جمله میز و صندلی گروهی ،آزمایشگاه مجهز با داشتن وسایل به اندازه ی تعداد گروه ها تقسیم بندی شده که در هیچ کدام از مدارس شهرستان قروه چنین امکاناتی وجود ندارد ودر مدارس برخوردار و مجهز نیز حد اکثر یک سری وسایل وجودداردکه فقط دبیر می تواند آزمایش را برای خودش انجام دهد و دانش آموزان نیز بیننده باشند .که این کار مانند آن می ماند که یک مربی شنا وارد استخر شده شنا کند و فراگیرا به او نگاه کنند تا شنا یاد بگیرند همچنان که این عمل مضحک و بی نتیجه می باشد آموزش ما نیز به روش مذکور بی نتیجه بوده و عملاًموجب ایجاد تغییر در نگرش دانش آموز نمی شود
انتظارات گروه از مسئولین محترم آموزش و پرورش
قطعاًبا توجه به مشکلات مطرح شده در بالا انتظارات گروه از مسئولین مشخص می باشد واما بد نیست به چند مورد از آنها اشاره نمایم.ما انتظار داریم مسئولین به ویژه معاونت محترم آموزشی و کارشناس مسؤل محترم مقطع ابتدایی در جلسه های گروه به ویژه در گردهمایی ها که با حضور کلیه دبیران تشکیل می شود شرکت کنند وبا آنها به تبادل تجربه پرداخته و با مشکلات گروه از نزدیک آشنا شده و راه حل های مناسبی را ارائه نمایند.
و همچنین در هنگام بازدید ها علاوه بر بررسی دفاتر حضور و غیاب ،اموال و صورت جلسه های مختلف بحث و گفتگویی نیز با دبیران آموزشگاه داشته ودر جریان کم و کیف مسائل آموزشی مدرسه ی مربوطه قرار بگیرندو از کلاس های درس و آزمایشگاه مدارس نیز بازدید به عمل آورند و مدیران محترمی که تلاش و کوشش فراوان در زمینه ی فراهم آوردن محیط مساعد برای آموزش را فراهم آورده اند تشکر و قدردانی نموده و در جلسه ی مدیران نیز مورد تشویق قرار گیرند و نیز مدیرانی که در این زمینه کم کاری نموده و هزینه ی آنچنانی برای تکمیل آزمایشگاه و تهیه ی وسایل کمک آموزشی ننموده اندمورد نیز مورد باز خواست قرار
دهند.
انتظارات گروه از از مدیران محترم مدارس
انتظار می رود مدیران محترم آموزشگاه ها همکاری نزدیک و صمیمانه ای با دبیران علوم تجربی در زمینه های مختلف داشته باشند از آن جمله تا حد امکان وسایل کمک آموزشی لازم را برای تدریس درس علوم تجربی را فراهم نمایند و با توجه به نقش بسیار مهم این وسایل در تدریس اولویت اول خود را به این امر اختصاص دهند وبه جای هزینه های گزاف تغییر دکوراسیون مدرسه و خرید مبل و صندلی گرانقیمت که فقط چند دقیقه در روز از آنها استفاده می
شود .وسایل کمک آموزشی تهیه نمایند که در روز چند ساعت مورد استفاده قرار می گیرد و نتیجه ی یادگیری که بوسیله ی آنها حاصل می شود سال ها در ذهن دانش آموز باقی می ماند .
همچنین مدیران محترم در امر تدریس کمک کار دبیران باشند مث
لاًوقتی دبیری در کلاس آزمایشی را انجام می دهد ممکن است وسیله ای احتیاج داشته باشد و یا وسیله ای بشکند یا کار نکند .میر یا معون مدرسه سعی نمایند وسیله را برای او به کلاس ببرند یا کنترل کلاس را به عهده بگیرند تا دبیر مربوطه آن وسیله درا فرا
هم نماید و نباید تمام کارها را به دبیر واگذار کرد و جزءوظایف او دانست.چرا که در نبود معاون فن آوری دبیر نیز مسئولیتی در برابسایل یا جمع آوری آنها می نماید انظار می رود که مدیر ومعاون نیز او را یاری نمایند .در ضمن در بعضی از مدارس که جا و امکانات به
اندازه ی کافی وجود ندارد ممکن است دبیر دانش آموزان را به دو یا چند گروه تقسیم نماید تا دانش آموزان گروه گروه آزمایش ها را انجام دهند و گروه های دیگر در کلاس بمانند که در این صورت بهتر است مدیر یا معون لطف نموده کنترل دانش آموزان را به عهده بگیرند و آنها را با ورزش یا سر گرمی های دیگر مشغول نمایند
انتظارات گروه از از دبیران محترم
ابتداباید به عرض همکاران محترم برسانم که گروه فقط شامل مدیر گروه نمی شود بلکه تمام دبیران محتر با هم تشکیل یک گروه درسی را می دهند و مدیر گروه فقط نقش هماهنگ کننده و برقراری ارتباط بین اعضای گروه با یکدیگر و با مسئولین را به عهده داردلذا خواهشمندم که همکاران محترم ارتباط و همکاری تنگاتنگی با گروه خودشان داشته باشند و مارا یاری نمایند و هر کدام از همکاران که روش تدریس خاص و موفقی دارند یا وسیله ی کمک آموزشی را ساخته اند ویا نرم افزار آموزشی را طراحی نموده اند در مجامع ارائه نمایند تا همه ی همکاران از آن
اطلاع یافته و از آن استفاده نمایند.
ودر زمینه ی روش تدریس نیز انتظار می رود که همکاران ارجمند تلاش فرمایند با توجه به شرایط و امکانات به هر اندازه که ممکن است روش تدریس خود را به تدریس مشارکتی و فعال نزدیک نمایندحتی اگر در مورد چند فصل نیزاین کار را انجام دهید نیز مفید است چرا که ممکن است ما هرگزاز همه ی امکانات بهره مند نشویم یادر د
راز مدت به این حد مطلوب برسیم
بنابراین نمی شود دست روی دست گذاشت البته روشن است که امکانات شرط لازم است نه کافی ،اگر همه ی امکانات هم فراهم باشد ولی نیروی انسانی کارا،توانا وبا انگیزه وجود نداشته باشد آب از آب تکان نمی خورد وهیچ بهبودی حاصل نمی شود و باید بدانیم که پیشرفت ،پیشرفته ها همیشه با دست پر صورت نگرفته است.لذا ما نیز بایدبرای پیشرفت دانش آموزان کشورمان تا حد امکان تلاش و فعالیت نماییم و با
ابتکار و خلاقیت و کمک مدیران،دانش آموزان و بعضی از اولیاءزمینه ی انجام تعدلدی از آزمایش ها را فراهم نماییم تا شاید گامی در جهت بهبود کیفیت آموزشی آینده سازات کشورمان بر داشته باشیم.
راهکار و پیشنهادات جهت حل مشکلات مذکور
با توجه به مسائل و مشکلاتی که مطرح شد چندین چیشنهد و راه حل ارائه می شود تا شاید با اجرای آنهاگامی در جهت اجرای آموزش فعال برداشته شود.
1- ساخت آزمایشگاه مجز در تمامی مدارس یا یک آزمایشگاه برای چند مدرسه ی نزدیک هم از ضروریات اجتناب ناپذیر است و تلاش شود کمک های خیرین مدرسه ساز به طرف این امر سوق داده شودو همچنین بودجه ی خاص و جداگانه از سرانه برای اخت و تجزهیز آزمایشگاه مدارس در نظر گرفته شود.
2- می توان مدارس ابتدایی پراکنده و با تعداد کلاس های کم در سطح شهر را در یک محل یا مدارس نزدیک به هم جمع کردهتا بتوان با کنار هم قرار دادن امکانات و زیاد شدن سرانه و کمک های مردمی و پایین آمدن هزینه های جاری و حتی نیروی انسانی مانند مدیر،معاون و .صرفه جویی هایی به عمل آورد و آن را صرف توسعه ی امکانات و تجهیزات کمک آموزشی نمود ودر سطح روستا ها به جای افتتاح مدارس زیاد با دانش آ
موزان کم و بدون هیچ امکانات حتی نبود دبیر تخصصی و تشکیل کلاس های چند پایه بهتر است دانش آموزان چند روستای مجاور هم را در یک محل جمع کرد و با استفاده از وسایل کمک آموزشی مناسب و کافی تدریس بعتری را ارائه داد
3- در بودجه ی سرانه و کمک های مردمی درصد مشخصی را به خرید وسایل و امکانات کمک آموزشی اختصاص دادو همانطور کتاب ب
رای کتابخانه ی مدارس تهیه شده و به طور اجبار در اختیار مدارس قرار می گیرد و مدیران ملزم به پرداخت بهای آن می باشند ،سعی شود وسایل کمک آموزشی نیز به طور اجباری در اختیار مدارس قرار گیرد ویا درصدی از سرانه به حساب گروه های آموزشی ریخته شود تا صرف خرید وسایل و مواد شیمیایی شده و در اختیار مدارس قرار گیرد.
4- ایجاد آزمایشگاه مرکزی همانند کتابخانه ی عمومی که دبیران و دانش آموزان بتواندد در آنجا آزمایش های لازم را انجام دهند یا وسایل را به طور امانتی در اختیار آنان قرار دهند .
5- با پایین آمدن آمار دانش آموزان بجای کم کردن تعداد کلاس ها و یا ادغام مدارس تلاش کنند تراکم دانش آموزان را پایین آورند تا امکان تدریس فعال و مشارکتی فراهم شود.
6- همکاری دبیران علوم تجربی و حرفه و فن در تهیه ی وساخت بعضی از وسایل و امکانات آموزشی مانند ساخت میز مشارکتی،کمد جای وسایل و بعضی از وسایل کمک آموزشی که طرح آن توسط دبیران علوم تجربی داده شود که به این ترتیب هم کارهای عملی حرفه وفن انجام می شود وهم گامی در جهت تهیه ی وسایل برداشته می شود .
8- سفارش ساخت کیت های ارزان قیمت و قابل حمل ونقل که استفاده از آن برای همه ی مدارس امکان پذیر باشد و بتوان به راحتی آن را جابجا کرد.
9-مسئولین محترم ،مدیران مدارس برخوردار را موظف نمایند که وسایل و امکانات خود را به طور امانتی
در اختیار مدارس دیگر قرار دهند و مدیرا مدارسی که امکانات لازم را ندارند را نیز موظف نمایند که برای تهیه ی وسایل به صورت امانتی اقدام نمایند و این امر را به عهده ی دبیر واگذار نکنند.
10 در جلسات آموزش خانواده به تغییر کتب درسی و روش های تدریس اشاره شود و اولیارا از مسائل و مشکلات این روش آگاه نمایند و از آنها بخواهند که در این راه کمک کار مدرسه و دبیران باشند و اجازه دهند بچه هایشان فعالیت های لازم را در خانه انجام دهند و انجام این فعالیت هارا به منزله ی وقت گذرانی ندانسته و فرزندان خود را در انجام این فعالیت ها کمک و ابتدایی نمایند.
11- تلاش شود مدارس به جای تهیه ی وسایل گرانقیمت و کم استفاده وسایل ارزان ، متنوع که کاربرد بیش تری دارند را تهیه کنند.
12- اردو وبازدید های علمی برای دبیران و یا حداقل برای میر گروه ها در نظر گرفته شود تا از مناطق آموزشی دیگر بازدید به عمل آورده و به تبادل تجربه بپردازند.ونوآوری ها و ابتکارات آنها را به اطلاع دیگر همکاران خود برسانند.
13- در راستای تدریس فعال و روش مشارکتی بهتر است که کلاس درس علوم تجربی از کلاس دیگر دروس مجزا شود و مدیران تالش نمایند کلاس خاصی تحت عنوان کلاس تخصصی علوم تجربی رابه این درس اختصاص دهند که دراین مورد نیزطرحی آماده شده است که در پیوست در اختار شما قرار می گیرد.
