بخشی از مقاله
چکیده
هندسه معرفتی فقه شیعه جهت بروز افعال حجیت دار مکلف، برای معنا بخشی به زندگی تنظیم شده است. از این رو در همه گزاره ها فقهی، اصول و قواعد لازم و کافی برای تعلیم و تربیت صحیح و توحیدی در نظر گرفته شده است. در این مجال به بررسی معنا داری زندگی منطبق بر اصول تعلیم و تربیت با رویکرد فقهی پرداخته شده است. مقاله حاضر با روش توصیفی- تحلیلی بعد از مفهوم شناسی نظام فقهی و تبیین معنای زندگی از منظر فقه شیعه، به تبیین قواعد مهم تربیتی برگرفته از فقه شیعه مانند: اصل تخییر، اصل اباحه، قاعده ید، اصل حلیت، قاعده فراغ، اصل استصحاب، اصل معاد باوری، اصل مهدی باوری جهت معنا بخشی هب زندگی پرداخته است.
واژگان کلیدی: معنای زندگی، اصول تعلیم و تربیت، فقه شیعه، قواعد تربیتی، قرآن، روایات
مقدمه
تعلیم و تربیت در اسلام، دارای اصول و قواعد نظام ساز، جهت تحقق تمدن اسلامی می باشد.از آنجایی که تعلیم و تربیت، مربوط به رفتار انسان است و موضوع فقه شیعه، در رابطه با فعل انسان بوده و عهده دار استنباط معیارهای تشخیص رفتارهای صحیح انسان است، در مقاله حاضر باید و نبایدهای حیاتی در سبک زندگی تربیتی انسان، از منابع فقهی استخراج شده است.طبق قواعد تربیتی مستفاد از فقه در این مقاله، این یافته ها حاصل گردید: تشخیص استعداد متعلم برای آموزش، تقویت انگیزه متعلم از طریق تشویق، گذشت و تخفیف، تبیین تفاوت مقام اکراه، اضطرار و اجبار با حالت اختیار در زندگی، تعلیم حسن ظن به متعلم و بسیاری از یافته های دیگر که مستفاد از اصول تربیتی فقه شیعه می باشد.
روش شناسی تحقیق
در مقاله حاضر از روش توصیفی از نوع کتابخانه ایی استفاده شده است.
- 1 مفهوم شناسی نظام فقهی
نظام در لغت، مصدر، از ماده نظم، می باشد که ابن اثیر در النهایه فی غریب الحدیث و الاثر، می نویسد: » نظام یعنی پیوند دادن بین هسته و پوسته .1«و در اصطلاح » مجموعه منظم عناصری است که میان آنها روابطی وجود داشته باشد و یا بتواند ایجاد شود و دارای یک هدف یا منظور باشد..2«به نظر می رسد، بحث از وجود نظام، هم در بستر وجود کل و هم در بستر وجود کلی، قابل طرح است، به این معنا که هر عنوانی، اگر دارای اجزاء باشد، کل، می شود و می تواند، بحث نظام در آن کل، از آن نظر که دارای جزء است، طرح شود و همینطور هر عنوانی اگر دارای افراد باشد، کلی، می باشد و بازهم، بحث نظام در آن کلی، از آن نظر که دارای جزء است، قابل طرح می باشد.
ثمره این فرع، در شکل گیری تمدن اسلامی، ظاهر می شود، مانند اینکه: برای تحقق تمدن اسلامی، لازم است، از دو حیث، به افراد جامعه، نگریسته شود:
-1/1 هر انسانی از آن حیث که دارای اجزاء جسمانی و روح است، فقه نظام - در معنای تنظیم رابطه جزء با کل - به دنبال ره یافت هایی هست که این اجزاء، از حیث طبی و معرفتی و... بصورت نظامند، در هر فردی بدون ملاحظه نظام های حاکم، رشد کنند. - دقت در نظام سازی در روابط بین کل با اجزائ موجود در آن کل - .به عبارت دیگر، در این نظام سازی برای تمدن اسلامی، بحثی از کلیت جامعه، و هماهنگی بین افراد با نظام ها و بحث از هماهنگی بین نظام ها با یکدیگر نیست بلکه بحث از آحاد جامعه است، از آن نظر که هر فردی، چه مقدار نظامات طبی، روانی، و معنوی، فرهنگی و... در وجود خودش، شگل گرفته است، باز هم به عبارت دیگر دقت در زیر پوست شهرها است، توجه در لایه های باطن نظام های حاکم بر جامعه، است، توجه به نظام های لازم، در درون انسانهاست و این موضوع، در خیلی از مسائل، به نظام های کلی در تحقق تمدن جهان اسلام، کمک می رساند، برای مثال، تهیه بانک اطلاعات از شرایط اقتصادی، روحی روانی، تربیتی و .... از افراد جامعه برای ساختن نظام های کلی در مولفه های مختلف تمدن اسلامی، نقش بسزایی دارد.
-1/2 هر انسانی از آن حیث که جزئی از جامعه که دارای نظام های کلی، می باشد، از منظر فقه شیعه، نسبت به نظام های فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و... در جامعه، وظایفی داشته و این نظام های کلی اجتماعی، هم در قبال او، دارای مسئولیت هایی هستند. - دقت در نظام سازی در روابط بین کلی با جزئی های موجود در کلی - .به عبارت دیگر در این نظام سازی، بحث از کلیت افراد جامعه، از حیث روابط اقتصادی و ... می باشد و فقه نظام ساز، در تمدن اسلامی، دنبال ره یافت هایی فقهی، وحیانی و عقلانی برای ارائه طریق و تنظیم این روابط می باشد.
- 2 معنای زندگی از منظر نظام فقه شیعه
آفرینش آسمانها و زمین و هر آنچه در آن هاست، هدفمند صورت گرفته است، در جای جای قرآن به عنوان مهمترین منبع برای فقه شیعه، به چشم میخورد و غایتمندی و حکیمانه بودن آفرینش آنها مورد تأکید قرار
