بخشی از مقاله
چکیده
تحقیق حاضر با هدف شناسایی چالشهای اجرای فرآیند مدیریت استراتژیک در شرکت پالایش نفت تبریز و ارائه راهکارهای کاربردی در دوره زمانی 1391 لغایت 1395 به اجرا در آمده است. در این پژوهش ضمن مطالعات کتابخانهای و استخراج مهمترین چالشهای اجرای فرآیند مدیریت استراتژیک و مصاحبه با خبرگان، مدلی را استخراج و بر آن اساس سؤالات پژوهش تدوین شده است. تحقیق حاضر به لحاظ روششناسی کیفی، از نظر هدف کاربردی و بر حسب روش گردآوری دادهها و اطلاعات توصیفی و از نوع مطالعه موردی بوده است. نمونهگیری نیز تا رسیدن به اشباع نظری ادامه پیدا کرده است. پس از کسب اطمینان از روایی و پایایی سؤالات، مصاحبه در سطح مدیران ارشد - استراتژیستها - انجام شده است. بعد از گردآوری و تحلیل دادهها و اطلاعات حاصل از نتایج مصاحبه انجام یافته از استراتژیستها، اظهارات مصاحبه شوندگان کدبندی شده و موارد متجانس و همگن در 14 محور شناسایی گردیدند. شناسایی به موقع چالشهای اساسی و ارائه به هنگام ساز و کارهای کاربردی، تصمیمگیران شرکت را به برنامهریزی دقیقتر با درنظر گرفتن عوامل داخلی و شرایط عدم اطمینان محیطی برای وضعیت موجود و زمان آتی آگاه و هوشیار کرده و یاریرسان مدیریت شرکت خواهد بود.
واژگان کلیدی: مدیریت استراتژیک، اجرای استراتژی، چالشهای اجرای استراتژی
.1 مقدمه
برنامه ریزی استراتژیک در سازمانها از سال 1950 میلادی آغاز و در دهه های 1960 و 1970 میلادی به سرعت محبوبیت یافت و بسیاری از مدیران دریافتند که برنامه ریزی استراتژیک، پاسخ بسیاری از مسایل است. اواخر نیمه دوم 1980 و آغاز دهه 1990 میلادی، شروع پیدایش مدل های نسل دوم برنامه ریزی استراتژیک بود که بیشتر بر اهمیت انطباق سازمان با تغییر، انعطاف پذیری، تفکر استراتژیک و یادگیری سازمانی تمرکز و تأکید داشتند. در عصر حاضر نیز برنامه ریزی استراتژیک در کلیه موارد، یکی از ضرورت های اجتناب ناپذیر برای بقای سازمان ها و حتی جوامع بشری است.[1] گذرسریع زمان، وقوع تغییرات مداوم و اغلب غیر قابل پیش بینی و محدودیت امکانات و منابع، امکان اقدام و فعالیت در عرصه های مختلف زندگی را بسیار مشکل نموده و نیاز به برنامه ریزی های دقیقتر و کارشناسانه را تا سطح یک نیاز حیاتی بالا برده است.[2]
برنامه ریزی استراتژیک به عنوان یک فرآیند پویا با دورنگری نسبت به واقعیات و موقعیت های موجود، ارائه راهبردها و تاکتیک های مؤثر برای رسیدن به فردای بهتر را امکان پذیر می سازد.[3] بر ا ساس مطالعهای که تو سط ن شریه معتبر فورچون به عمل آمده ا ست، اکثر شرکت های بزرگ دنیا در د ستیابی به اهداف استراتژیک خود با ناکامی مواجه شدهاند. در ایران نیز سازمانهای متعدد روش و ابزار برنامهریزی استراتژیک را به کار گرفتهاند ولی اغلب نتوان ستهاند به عوامل مزیت بخش رقابتی د ست یابند. آمارها ن شان میدهد 90 در صد شرکتهای بزرگ دنیا در د ستیابی به اهداف ا ستراتژیک خود ناکامند، که از این میان 30 در صد در مرحله تدوین و 70 در صد در مرحله اجرا ناموفق بودهاند.[4] حال سؤال این ا ست که چرا برنامههای ا ستراتژیک با موفقیت اجرا نمی شوند و در مرحله اجرا با م شکل مواجه می شوند و چه عواملی موجب بروز این موضوع می شود؟
در این میان با توجه به موارد مطروحه، علل و موانعی که باعث نتیجه گیری ضعیف از برنامه ریزی استراتژیک را سبب می شود اهمیت پیدا می کند و این که چرا برنامه های استراتژیک با موفقیت اجرا نمی شوند و چالش اجرای آن چیست؟ مورد سؤال قرار می گیرد. شناخت این عوامل می تواند در جهت اجرای موفقیت آمیز برنامه ا ستراتژیک مفید واقع شده و به ر شد و تو سعه آن کمک نماید. تحقیق حا ضر شناخت به موقع چالش های اجرای مدیریت استراتژیک و ارائه راه کار کاربردی به منظور تقلیل آن و کمک به اجرای موفقیت آمیز آن تمرکز دارد.
بنابراین، با توجه به آن چه گفته شد مطالعه و شناخت به موقع چالش های اجرای فرآیند مدیریت استراتژیک و ارائه ساز و کارهایی به هنگام به منظور تقلیل آن ها، امری مهم و ضروری در جهت دست یابی به اهداف تدوین شده و پیاده سازی مطلوب راهبردها و برنامه ها و در نهایت تحقق آرمان شرکت می باشد.
بر این اساس سؤالات این تحقیق عبارتند از :
الف - م سائل، م شکلات و چالش های ایجاد شده در حین اجرای فرایند مدیریت ا ستراتژیک در شرکت پالایش نفت تبریز چه بوده اند ؟ - راهکارهای کاربردی برای بهبود فرآیندهای طی شده مدیریت استراتژیک در شرکت پالایش نفت تبریز کدامند؟
2. مروری بر ادبیات تحقیق
اجرای برنامه استراتژیک در سازمانها، موانع، مشکلات و چالش های خاص خود را دارد و شناخت این عوامل و چالشها به جهت ارائه راهکارهای تقلیل آن و کمک به اجرای موفقیت آمیز آن از ضرورت و اهمیت خاصی برخوردار است.[5] یک شرکت قادر خواهد بود نقاط قوت و ضعف و هم چنین فرصت ها و تهدیدها بیرونی را از طریق تجزیه و تحلیل و ارزیابی محیطی پیدا کند و از طریق تجزیه و تحلیل SWOT استراتژی خود را تدوین کند، علاوه براین، شرکت تنها از طریق اجرای مؤثر و کارآمد توانایی و قابلیت رقابت در محیط پویا و پر تلاطم امروز را خواهد داشت.[6]
باوجود این که، مکاتب مختلف تفکر استراتژیک وجود دارد، در یک سطح معمول و نرمال، توافق و اتفاق نظر عمده و کلی در کتب و آثار مربوط به فرآیند مدیریت استراتژیک وجود دارد و آن هم به این معنی است که فرآیند مدیریت استراتژیک شامل؛ فرآیند طراحی و اجرای استراتژی میباشد. فرآیند استراتژیک می تواند به سه بخش اصلی تقسیم شود: تدوین استراتژی، اجرای استراتژی و ارزیابی استراتژی.[7] برخی از موانع و چالشهای اجرای استراتژی و موضوعاتی که از اجرای استراتژی جلوگیری میکند شامل موارد زیر میباشد:
فقدان برنامهریزی استراتژیک دقیق،
ارتباط نامناسب برنامه با چشم انداز،
مدیریت نامناسب منابع انسانی،
سیستم و برنامههای آموزشی ناکارآمد و نامناسب،
فقدان ارتباطات کافی،
تخصیص نامناسب منابع.[8]
3. پایههای نظری
به دنبال ارائه مدیریت علمی توسط فردریک تیلور و دیگران در سال 1900 میلادی، نهضت روابط انسانی در سال 1930 میلادی، به شناخت جامعتر از مهمترین سرمایه سازمانها منجر شد. نهضت سیستم و پایهگذاری تفکر سیستمی در سال 1950، نگاه انسان به پیرامون خود را از بنیان تغییر داد و خود سرآغاز تحولات جدیدی در شاخههای متعدد دانش بشری گشت. مدیریت استراتژیک در اواسط 1960 میلادی، راهحلی هوشمندانه برای ادامه حیات سازمانها در محیطی سرا سر متغیر بود. معرفی سازمانهای یادگیرنده در دهههای پایانی قرن بی ستم، پایهگذار حرکت فکری جدیدی در مدیریت شد که آن با نام »مکتب یادگیری مدیریت« خواندهمیشود.[9]
در این قسمت از بحث مربوط به پایههای نظری، بخشی از مدل مدیریت استراتژیک مربوط به کتب اندیشمندان معروف، صاحب سبک و صاحب مدل همچون آقایان توماس ال. ویلن و جی. دیوید هانگر - فردآر. دیوید - رابرت اس. کاپلان و دیوید پی. نورتون - جان ای. پیرسن وریچاردبی. رابینسون- جرری جانسون، کاوان اسچونیز و ریچارد ویتینگ تان و محمود عجمی بهمنظور بهرهمندی هر چه بهتر و غنی بخ شی به مو ضوع پژوهش ا ستفاده شده ا ست و نظرات آنان برر سی، مقای سه، نقد و ضمن اتفاق نظر و همرا ستایی اندی شمندان از حیث اغلب موارد موانع و چالش اجرا؛ موارد قابلتمایز مدل به کار گرفته شده نسبت به مدلهای مطرحشده نیز شناسایی و گزارششده است. جوهره تفکر استراتژیک، استفاده از نگاه همزمان به عوامل داخلی و محیطی سازمان و تفکر در روابط بین آنها است، مدل های اجرایی برنامه ریزی استراتژیک بسیار متعدد هستند و توسط اندیشمندان علم مدیریت برای به کارگیری در عرصههای گوناگون ارائه شده اند اما همه آنها این جوهره را در خود دارند.[9] برخی از عوامل معمول شکست برنامهریزی استراتژیک به شرح ذیل عنوان شده است.
