بخشی از مقاله
چکیده
امروزه محیطهای خوابگاهی به عنوان خانه دوم دانشجویان بعد از مسأله آموزش، مسأله اصلی مسئولان دانشگاهی میباشد. تجربه زندگی خوابگاهی و تغییراتی که در محل و شیوه زندگی ایجاد میشود یکی از عوامل اثر گذار در وضعیت روحی و عاطفی دانشجویان میباشد و این موضوع به نوبه خود تأثیر مستقیم یا غیر مستقیمی بر روی عملکردهای تحصیلی و رفتاری دانشجویان خواهد داشت. علاوه بر اینکه میتواند محیط خوابگاه مشکلاتی را بر فرد تحمیل کند؛ از سویی دیگر، این امکان وجود دارد که محیط خوابگاه، برای فردیک منبع حمایتی باشد و همچنین میتوانند به بهترین مکان برای رفع مشکلات درسی، همفکری، تبادل اطلاعات و معلومات تبدیل گردند.
این مطالعه یک تحقیق توصیفی است که پس از بررسی پژوهشهای صورت گرفته در ارتباط با دانشجویان ساکن خوابگاهها و انتخاب پنجاه پژوهش برتر و مرتبطتر، از دید محققین، به بیان چالشها و راهکارهایی برای زندگی خوابگاهی دانشجویان میپردازد. بر اساس پژوهشهای بررسی شده، دانشجویان ساکن خوابگاهها با مسائلی از قبیل، سبک زندگی نادرست، عدم سازگاری، مشکلات عاطفی، مشکلات تغذیهای، اعتیاد، و مشکلات سلامت و بهداشتی مواجه هستند که برای کاهش این مشکلات و برطرف کردن آنها میتوان به راهکارهایی از جمله: ارائه امکانات ورزشی، امکانات بهداشتی ودرمانی، فضای سبز مناسب، ایجاد مکانهای آرام و مناسب برای مطالعه، ارائه مشاوره، افزایش آگاهی دانشجویان در مورد بیماریها و همچنین معضل اعتیاد و در نهایت ایجاد جوامع یادگیری اشاره نمود.
کلیدواژهها: چالشها، خوابگاه، زندگی دانشجویی.
مقدمه
امروزه محیطهای خوابگاهی به عنوان خانه دوم دانشجویان بعد از مسأله آموزش، مسأله اصلی مسئولان دانشگاهی میباشد - بهزاد بهبهانی و همکاران، . - 1390 تجربه زندگی خوابگاهی و تغییراتی که در محل و شیوه زندگی ایجاد میشود یکی از عوامل اثرگذار در وضعیت روحی و عاطفی دانشجویان میباشد و این موضوع به نوبه خود تأثیر مستقیم یا غیر مستقیمی بر روی عملکردهای تحصیلی و رفتاری دانشجویان خواهد داشت - رشیدیان جی، . - 1394 همچنین دانشجویانی که در خوابگاهها زندگی میکنند، نسبت به دانشجویانی که با خانواده خود زندگی میکنند، عملکرد تحصیلی بهتری دارند - مسعودی و محمدی، . - 1385 خوابگاههای دانشجویی کشور ما، هم اکنون صرفا در نقش مراکزی اجتماعی ظاهر میشوند و تنها بخش اندکی از نیازهای ساده و اولیه دانشجویان را برآورده میسازد - نعمتی و کرمی پور،. - 1393
این درحالی است که امروزه خوابگاههای دانشجویی در دانشگاههای معتبر جهان ابزاری برای رشد و پویایی دانشجویان هستند. چنین دانشگاههایی بر ایجاد محیطی تأکید می ورزند که افراد بتوانند فرصت بیشتری را به یادگیری و تحقیق اختصاص دهند. البته این موضوع پدیده ی جدیدی نیست، چرا که شواهد و قرائن نشان میدهند که مدارس و دانشگاههای کهن نیز به این امر توجه داشتهاند. اینک خوابگاههای دانشجویی در ساختار دانشگاهها از جایگاه ویژه ای برخوردارند و با افزایش تعداد دانشجویان، ضرورت ارائه خدمات متنوع نیز بیش از گذشته احساس میشود - آراسته، . - 1393 امروزه دیگر خوابگاه دانشجویی را باید به مثابه نمادکوچکی از یک جامعه مدرن در نظر گرفت؛ جامعهای که اجتماع آن را دانشجویانی تشکیل میدهند که نیازها و توقعاتشان با نیازهای جامعه در هم تنیده است. مدیریت چنین جامعهای به برنامه ریزی دقیق و همه جانبه نگر نیاز دارد - نعمتی و کرمی پور، . - 1393
خوابگاه محیطی است که بیشتر دانشجویان آن را تجربه میکنند. بودن در خوابگاه علاوه بر اینکه به معنی دوری از خانواده و شبکه روابط قبلی فرد است، بلکه همچنین ممکن است محیط خوابگاه مشکلاتی را بر فرد تحمیل کند؛ از سویی دیگر، این امکان وجود دارد که محیط خوابگاه به دلیل حضور افراد همسان و جو علمی حاکم بر آن، برای فرد یک منبع حمایتی باشد. عواملی چون ارتباطات افقی بین دانشجویان، مشارکت آنها در اتحادیهها و انجمنهای دانشگاهی، حمایتهای اجتماعی، روانی و مالی میتواند زمینههای قابلیتهای روانی دانشجویان خوابگاهی به عنوان سرمایههای اجتماعی، ارتقا دهد - بهزاد، . - 1384 خوابگاهها محیطهایی هستند که دانشجویان در آن میتوانند مسئولیت پذیری، زندگی اجتماعی، تفاهم و حل مشکلات شخصی را به صورت عملی تجربه کنند.
خوابگاههای دانشجویی به علت حضور همکلاسیها در کنار یکدیگر میتوانند به بهترین مکان برای رفع مشکلات درسی، همفکری، تبادل اطلاعات و معلومات تبدیل گردند - رشیدیان جی، . - 1394 فضای خوابگاه باید برای انجام فعالیتهای مختلف اجتماعی ایدهآل باشد تا دانشجویان مایل به بازگشت به محیط خوابگاه باشند، همچنین باید عواملی که باعث میشود فرد به سوی یادگیری برود؛ از جمله: اجرای برنامههای شاد و مثبت، انگیزش دانشجویان، اجرای برنامههای تفریحی متناسب با نیاز دانشجویان و....، مهیا شود و فضای خوابگاه باید طوری باشد که افراد مانند خانه خود احساس راحتی کنند، نیازهای فردی دانشجویان را برآورده کند، اتاق دانشجویی باید متناسب با نیازهای دانشجویان طراحی شود نه به عنوان محلی برای خواب . - Kilcaslan, 2013 -
محیط خوابگاهها مستعد مسائل و مشکلات و آسیبهای بسیار زیادی است. فشارهای اجتماعی از ابعاد مختلف آن، گرایش به سمت رفتارهای پر خطر، عدم دسترسی به امکانات رفاهی حداقلی، عدم دسترسی و یا عدم تمکن مالی برای برخورداری از کالاهای فرهنگی مناسب که نتیجه آن سبک زندگی آسیبزا و اشکالی از گذران غلط اوقات فراغت است، تجربه مستقیم و غیرمستقیم بسیاری از این جوانان است - پروین، . - 1395 هم زیستی اجباری، کم رنگ شدن فردیت، تداخل حوزه خصوصی و عمومی، عدم رعایت بهداشت، سر و صدای موجود در محیط خوابگاه، شکل گیری روابط و هویتهای جدید، سبکهای زندگی متفاوت، استرسهای ناشی از عوامل متعدد، مصرف مخدرها و آرام بخشها، تغییر در تغذیه همه و همه تجربیاتی هستند که دانشجو در این محیط با آن روبرو میشود، به علت سکونت عمدتاً 4 نفر یا بیشتر، در هر اتاق که دارای طرز فکرها، نگرشها، قومیتها و رشتههای تحصیلی متفاوت هستند، این امر میتواند عادات، رفتار و عقاید خاصی را شکل دهد که حتی در محیط بعد از خوابگاه، دانشجو این ویژگیها را با خود به همراه داشته باشند.
از طرف دیگر، خوابگاه تنها به افراد دانشجو ختم نمیشود، بلکه این فضا، کالبد سازهای خوابگاه را نیز دربر میگیرد. به عبارت دیگر، نحوه ساخت و ساز خوابگاه، تعداد دانشجویان ساکن در یک خوابگاه، میزان تراکم و شلوغیها، همه در نحوه زندگی افراد در خوابگاه و نگرش آنان نسبت به خوابگاه و حتی محیط دانشگاه بسیار موثر است. هر فضا و مکان در زمانهای مختص به خود، فرهنگهای خاص خود را به دنبال دارد، که گرچه ممکن است در طول زمان تغییر کند، اما کارکردها و فرهنگ خاص خود را به دنبال دارد - همان - .خوابگاه دانشجویی را میتوان یکی از مکانهایی دانست که در ارتباط تنگاتنگ با محیط دانشگاه است و هدف آن نیز جدای از اهداف دانشگاه نیست. خوابگاه تنها به عنوان یک سرپناه یا محلی برای گریز از سرما و گرما نیست، بلکه رشد و تکامل و آرامش دانشجویان در آن اتفاق می افتد و محل آموزش و ادامه کار دانشجویی است - رشیدیان جی، . - 1394
از سوی دیگر سبک زندگی دانشجویان و مسایل فرهنگی مرتبط با آن دارای آسیبهای خاص خود در این گونه از خوابگاههای دانشجویی است. براساس نتایج، به ترتیب تماشای سایتها و فیلمهای غیرمجاز، مصرف سیگار، و مصرف قلیان دارای بیشترین شیوع در میان دانشجویان ساکن خوابگاههای خودگردان میباشد. از سوی دیگر مصرف کراک و شیشه، هروئین و کوکایین و تریاک، دارای کمترین میزان شیوع میباشد - پروین، . - 1395 عمده ترین مشکلات دانشجویان خوابگاهی؛ مشکلات سازگاری، عاطفی، رفاهی، بهداشتی، مالی، تحصیلی و بیماریهای جسمی میباشد - جوان شیخی، . - 1380این مطالعه یک تحقیق توصیفی است که پس از بررسی پژوهشهای صورت گرفته در ارتباط با دانشجویان ساکن خوابگاهها و انتخاب پنجاه پژوهش برتر و مرتبط تر، از دید محقق، به بیان چالشها و راهکارهایی برای زندگی خوابگاهی دانشجویان می پردازد.
آسیبهای زندگی در خوابگاه
عدم سازگاری و مشکلات عاطفیعموماً: مسأله خوابگاه و آسیبهای اجتماعی ناشی از آن را بایستی به عنوان عدم سازگاری دانشجو با محیط خوابگاهی جدید در نظر گرفت. از همین رو مسأله سازگاری فرد با این محیط جدید را بایستی در کانون توجه قرار داد. چنین سازگاری با محیط جدید نیازمند تطبیق یافتن با یک سبک زندگی جدید، در یک محیطناآشنا و احتمالاً شیوههای مصرف جدید، غذاهای جدید، افراد و گروههای دوستی جدید، بر هم خوردن ساعات خواب و بیداری، الگوهای نظافت و حتی تفکر خواهد بود. چنین تفاوت و تغییر محیطیمسلماً باعث فشار اجتماعی خواهد شد. نحوه مواجهه افراد ساکن در خوابگاه با چنین فشاری بسیار حائز اهمیت خواهد بود - پروین، . - 1395
عواملی همچون دور بودن از محیط خانه و جدا شدن از خانواده، ورود به محیط جدید، مسائل و مشکلات درسی، رقابت با دیگر دانشجویان، آزمونها، مسائل و مشکلات مالی، آینده کاری، ناتوانی در تصمیم گیری و حجم زیاد کلاسها و درسها از متغیرهای اثرگذار در استرسهای دانشجویان ساکن خوابگاهها است - رضایی آدریانی و همکاران، . - 1386تحصیل در دانشگاه با توجه به وجود استرسهای گوناگون، با اضطراب و افسردگی، و افت کیفیت زندگی همراه است؛ جوامعی که به سلامت خود و نسلهای آینده خود می اندیشند باید با بررسی و رفع عوامل زمینه ساز و ایجاد کننده استرس و به تبع آن افسردگی و اضطراب، در راه نیل به آرمانهای خود گام بردارد - رضایی آدریانی و همکاران، . - 1386 دانشجویان با مشکلات هیجانی و استرسهای زیادی روبرو هستند که سازگاری و کیفیت زندگی آنان را تحت تأثیر قرار میدهد. یکی از مواردی که
