بخشی از مقاله
چکیده
موضوع اسکان و استقرار دانشجو در دوران تحصیل، یکی از مهمترین مسایل آموزشی، فرهنگی، تربیتی و زیستی است که برای دانشجو، خانواده او و مسوولان دانشگاهی به ویژه مدیران حوزه رفاهی دانشگاه و وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، با اهمیت و حساس است. اگر چه واژه معمول »خوابگاه« از سالهای دور در ایران - و سایر کشورها - کاربرد دارد؛ به تناسب ماموریتهای فرهنگی، اجتماعی و تربیتی نظام آموزش عالی، کاربست واژگان با اهداف غایی و جزیی زیست دوران تحصیل، رسا و شایسته نیست. از این رو و بر اساس پژوهش و بررسی لازم مولّف، پیشنهاد به کارگیری واژه »سرا« را ارایه کرد. با عنایت به بار مثبت تربیتی-فرهنگی واژههای فارسی، هماهنگ سازی واژگان با ماموریتها و اهداف سازمانی، برجستگیهای دیداری-شنیداری واژه، ارزشهای هنری و موسیقایی واژه، اقتصاد زبان، تناسب محتوایی و قابلیتهای معنوی، » سرا« - سرای دانشجویی - ارزش جایگزینی - جانشینی - و متناسب واژه نو را به جای کلمه »خوابگاه« با مفهوم خوابیدن، سستی و بار نامناسب و غیر آموزشی دارد.
در این مقاله به اهمیت دوران دانشجویی به عنوان پیوند دهنده دوران تحصیل و زندگی واقعی در جامعه جهانی، حقوق شهروندی و ارتباط آن با کارکردهای اجتماعی، فرهنگی و تربیتی سراهای دانشجویی و بایستگیهای زیست سالم دانشجویان توجّه شده است. هم چنین به مسوولیتهای اخلاقی، علمی و پژوهشی دانشگاه و خصوصیت این نهاد آموزشی-تربیتی برای انتقال و یاددهی - یادگیری مهارتهای زندگی اشاره و ضرورت به کارگیری واژگان پرمعنا به عنوان یک عنصر و کنشگر آموزشی-تربیتی توضیح و تبیین داده شده است. علاوه بر این با توجه به این که نخستین بار این واژه از سوی نگارنده در دوران مسوولیت در دانشگاه فرهنگیان کشور ارایه شد و سپس در تمام دانشگاها پیشنهاد و اجرایی شده است، مبانی این پیشنهاد و اهمیّت جایگزینی آن تشریح شده است.
کلیدواژه: دانشگاه- دانشجو- سرا- خوابگاه- مهارتهای زندگی- زیست دانشجویی- سرای دانشجویی.
مقدّمه:
دانشگاه بزرگترین نهاد آموزش عالی در هر کشور است که نقش تربیت نیروی انسانی را ایفا میکند. این نهاد فرهنگی-آموزشی بنا به ماموریت خود، وظیفه دارد که دانشآموز دارای دیپلم را از نهاد اثرگذار دیگری به نام آموزش و پرورش، تحویل بگیرد و پس از 2 تا 10 سال به فراخور دوره تحصیلی - کاردانی تا دکتری - آنها را به مهارتهای تخصصی و فنی در حوزههای علوم انسانی، پایه، فنی و حرفهای و ... مجهز کرده، به جامعه تحویل میدهد تا در بخشهای مختلف اقتصادی-فرهنگی و اجتماعی، در میدان صنعت، کشاورزی، خدمات و ... مشغول به کار شوند.در ایران ما دانشجویان از 18 سالگی تا 22 سالگی در دورههای کاردانی و یا کارشناسی - لیسانس - در دانشگاه مشغول به تحصیل میشوند. دورانی بسیار مهمّ، اساسی، بنیادین، تخصصی و کارآمد. دورهای که زمان شکل گیری شخصی، شخصیّتی و تخصص علمی-پژوهشی، فرهنگیاجتماعی- جوانان کشور است.
اگر باور داشته باشیم که جوانان و به طور خاصّ دانشجویان، سرمایههای بیبدیل و عظیم کشورند، این دوره برای متولیان آموزش عالی و برنامه ریزان فرهنگ، هنر، صنعت، اقتصاد و تولید ملی، ارزش والایی خواهد یافت.از طرفی هم دورههای تحصیلات تکمیلی یا آموزشهای پیوسته حرفهای نیز برای تامین نیروی متخصص کشور، فوق العاده مهمّ و ارزنده است. لیکن به سبب شرایط سنی و تجارب مستقیم برای کسب مهارتهای زندگی و امور زیست و زندگی در کشور، حوزههای تحصیلی پایه به ترتیب دورههای برای مسوولان فرهنگی و سیاست گذاران تربیتی، میتواند فرصت بسیار خوبی باشد.پیشینه دانشگاهی ایران، به گواه اَسناد تاریخی و تایید یونسکو1 با شاخص »گندی شاپور«2 در خوزستان، به 18سَده میرسد. این نقطه درخشان فرهنگی و علمی ما را با این حقیقت آشنا میسازد که آموزش در ایران همیشه یک مساله جدی و اولویت دار ملّی بوده و خواهد بود. بسیاری از چهرههای برجسته فرهنگ، هنر، صنعت و دانشهای بنیادی جهان از حوزه ایران فرهنگی و غرب آسیا برخاستهاند و یا آثارشان در مراکز علمی و دانشگاهی جهان، استفاده میشود.
اهمّیّت و ضرورت مساله:
دانشآموزی که تا پیش از ورود به دانشگاه، به خانواده متکّی بوده و ممکن است همه کارهایش را نیز والدین او انجام داده باشند و یا کمتر خارج از خانه خوابیده باشد-آن هم در خانه نزدیکان- به یک باره، دوران خاص حضور در استان، شهر و یا منطقه دیگری را تجربه میکند. با همسالان خود و سلیقههای مختلف همراه و مواجه میشود، رفتارهای متفاوت و خُلق و خوهای ویژهای را تجربه میکند. این مفهوم بخشی از زندگی اوست. گاه حتّی دانشجوی بومی هم به سبب وضعیّت خانواده، مسایل مالی رفت و آمدها و یا نبود فضای مناسب تحصیل، حضور در دانشگاه را بر تردّد به منزل، ترجیح میدهند. این موضوع ضرورت دارد ولی بنا به عقیده متخصصان صرفا فضای فیزیکی محل اسکان نیست، بلکه »یک فضای اجتماعی و فرهنگی است که در آنانواع روابط و فرایندهای اجتماعی اثر گذار بر ساکنان جریان دارد.
در این فضا جنبه های مثبت وافری مانند یادگیری اجتماعی، افزایش مهارتهای زندگی، کسب تجارب زندگی و ... وجود دارد - «سراج زاده، .1 - البتّه علاوه بر نگرش مثبت، میتوان همانند اماکن عمومی، آسیبهایی دیگر را نیز برای حضور در سراها، شاهد بود که به تناسب افراد و اشخاص، محیط و شرایط علمی و اجتماعی شهروندان دانشگاه به مثابه »فرهنگشهر« متفاوت با جاهای دیگر است.حضور در خور توجّه دانشجویان در هر روز، ماه، نیمسال، سال تحصیلی و در نهایت دوره آموزشی - کاردانی تا دکتری - به فرصت همراه با قابلیّت بسیار مهمّی منجر میشود که برای برنامه ریزان و مسوولان فرهنگی، رفاهی و آموزشی-پژوهشی جوانان، فوق العاده اساسی و ارجمند خواهد بود. بهبود و کیفیّت این حضور برای مدیریّت جامعه دانشگاهی، خیلی مهمّتر از کمیّت زمانی آن استاین. کیفیّت که بازتابی از زندگی مبتنی بر ساحتهای آموزشی کشور است، رویکرد جامعه پذیری و پرورش و تعلیم افرادبرای نقش پذیری آینده در نهادهای ملّی و بین المللی از همین فضای متنوع برمیخیزد.
پرسش تحقیق:
-1 واژه »خوابگاه« چه معنایی دارد؟
-2 واژه های جایگزین با خوابگاه کدامند؟
-3 واژگان چه میزان میتوانند در مفهوم سازی، آهنگ و پذیرش اجتماعی ما را یاری کنند؟
-4 چرا واژه سَرا«» را بر خوابگاه و دیگر واژگان مترادف ترجیح دهیم؟
-5 نقش و کارکرد فرهنگی-تربیتی سراهای دانشجویی چیست؟
هدف پژوهش:
هدف اصلی: هدف اصلی از تغییر نام واژگانی فضاها و هایمکاندانشگاهی، علاوه بر توجّه به ادبیّات شکوهمند ملّی، بهرهمندی از بار معنایی و کلامی واژگان است که به تَبَع آن، نگرش تربیتی و تعلیمی خاصی برای ما دارد. در ادب فارسی بین واژهها و حتّی جملهها تفاوت وجود دارد. بین واژههای »تو، شما، جنابعالی، سرکار، حضرتعالی« در جملههای: »تو بیا؛ شما تشریفبیاورید؛ جنابعالی تشریف فرما شوید؛ سرکار حضور یابید؛ حضرتعالی قدم رنجه کنید« بار معنایی و درونی متفاوت دارد. اهداف جزیی: هدفهای دیگری نیز در این تغییر نام وجود دارد:
-1 شناسایی کارکردهای فرهنگی سراهای دانشجویی؛
-2 شناسایی کارکردهای اجتماعی سراهای دانشجویی؛
-3 شناسایی کارکردهای پژوهشی سراهای دانشجویی؛
-4 شناسایی کارکردهای تربیتی سراهای دانشجویی؛
-5 فرهنگ سازی استفاده از توانش زبان فارسی با اصلاح واژگان جایگزین یا ترجمهای.
پیشینه پژوهش:
با توجه به نوآوری در جایگزینی واژه و ابتکار در انتخاب کلمه »سرا«، در باره کاربرد واژه نو به جای »خوابگاه« مقاله یا نوشتاری یافت نشد.
درآمدی به آموزش عالی ایران:
بر اساس آمار سال تحصیلی 1396-1397 در کشور ما جامعه هدف دانشگاهی با جدول توزیع مکانی و جمعیتی زیر شاغل به تحصیل هستند. این جمعیّت دانشجویی با توزیع رشته، دوره، نوع مرکز و وابستگیهای مختلفی چون روزانه، شبانه، شهریه پرداز، دولتی، جنسیت و ... در قریب 2600 دانشگاه، دانشکده، موسسه آموزش عالی، مجتمع و پردیس دانشگاهی دولتی و غیر دولتی، شاغل به تحصیل هستند. توزیع استانی و سایر تفکیک و تقسیمهای آماری از حوصله این مقاله و نوشته، خارج است:
