بخشی از مقاله
چکیده
محدود بودن امکانات و نامحدود بودن نیاز ها و خواسته های بشر علت اساسی توجه روز افزون به توسعه پایدار است. در دهه های اخیر توجه انسان به فاجعه تخریب محیط جلب شد و حفظ محیط و بهره گیری منطقی از آن به دغدغه جدی بسیاری از افراد و گروه های اجتماعی تبدیل گردید. ضرورت انجام مطالعات و برنامه ریزی های صحیح و جستجوی راه حلی برای حفظ طبیعت در کنار و همراه با توسعه نتیجه آن شد تا مسئله ای به عنوان توسعه پایدار مطرح شود. نابودی جنگل ها بنا به دلایل متعدد در حال رخ دادن است در اثر تخریب جنگل ها بر مقدار گاز کربنیک جو اضافه شده و گرم شدن کره زمین را به وجود آورده است و برآیند شرایط ایجاد شده ،آینده نه چندان امید بخشی است که در انتظار بشر است ادامه این قبیل شرایط ما را با بحران عظیمی رو به رو خواهد کرد در توسعه پایدار جنگل علاوه بر تولید محصولات جنگلی و استفاده های اقتصادی اهداف دیگری از قبیل حفاظت خاک و.. در نظر گرفته می شود و این به معنای تهیه برنامه جامع برای کل حوزه آبخیز است. رویکرد معیشت پایدار یکی از رویکرد های تحلیلی جدید در زمینه ی توسعه روستایی است وضعیت موجود گردشگری نتوانسته است تاثیر پایداری بر ابعاد مختلف معیشت و توسعه روستا داشته باشد بخشی از علت این موضوع به نبود نهاد محلی و متولی مختص گردشگری بر می گردد بدون شک ارتباط گسترده ای بین گردشگری و دیگر مسائل اجتماعی،زیست محیطی و .. وجود دارد که نیاز به توجه و برنامه ریزی به این حوزه است.
کلمات کلیدی: توسعه پایدار،تخریب جنگل،تغییرات آب و هوایی،حفاظت تنوع زیستی،گردشگری
.1 مقدمه
شکی نیست که انسان با محیط زیست خود ارتباط متقابل دارد.از یک سو ادامه حیات انسان مستلزم بهره مندی از منابع و موهبت های محیط زیست است و از سوی دیگر،سبک و نحوه ی زندگی انسان نیز بر محیط زیست او تاثیر می گذارد در واقع صحبت از ارتباط متقابلی است که می تواند سازنده یا مخرب باشد.[1]هر چند شیوه زندگی بشر در حال حاضر به گونه ای است که نتیجه آن هجمه و تخریب گسترده ی طبیعت شده است.از طرفی نیز توجه تک بعدی و یک سویه به رشد اقتصادی در بسیاری از کشور های جهان سوم ،موجب اضمحلال منابع طبیعی شده و به بیان دیگر بسیار بیشتر از حد آستانه ی تحمل طبیعت،به آن لطمه و صدمه زده است.[2] در این میان تخریب طبیعت به دلیل حرص پایان ناپذیر انسان مشکلات متعددی را دامن زده است به نحوی که هر ساله در اثر بهره برداری بی رویه سطح جنگل های جهان کم می شود.
قسمت عمده ی تخریب جنگل ها در کشور ما مربوط به استفاده ناپایدار جوامع ساکن جنگل از این مواهب طبیعی و خدادادی است.[3]توسعه پایدار - - sustainable Development مدیریت و نگهداری منابع طبیعی همراه با تامین نیاز های بشری و رضایت مندی نسل حاضر و نسل های آتی است. یعنی در توسعه پایدار اصل این است که نسل های آینده هم دست کم بتوانند به اندازه نسل کنونی از آن تولید و مصرف کنند.به همین جهت در سال های اخیر بحث توانمند سازی جوامع محلی ساکن جنگل مطرح شده است تا از این طریق و با رسیدن به رفاه نسبی اجتماعی و اقتصادی برای جوامع محلی بتوان گامی مثبت در جهت حفاظت از جنگل ها و کاهش وابستگی به این منابع خدادادی برداشت. جنگل نشینان برای تامین معیشت خود به منابع جنگلی وابسته اند در رابطه با برداشت چوب برای مصرف سوخت و تامین انرژی و دیگر موارد مورد نیاز جوامع محلی آمارهای تکان دهنده ای موجود است.
سخن از نوعی وابستگی است که یا به تخریب گسترده منابع طبیعی منجر شده و یا در نهایت باعث شده که در حال گذار از زندگی روستایی به زندگی شهری باشیم و علت آن این است که معمولا درآمد اشخاص در مناطق شهری بالاتر از مناطق روستایی است که این موضوع جریان مهاجرت از مناطق روستایی به مناطق شهری را افزایش داده است این تفاوت و نابرابری استاندارد زندگی در مناطق شهری و روستایی مسئله مهمی است که از منظر توسعه پایدار حائز اهمیت است چرا که در توسعه پایدار به دنبال گسترش رفاه در میان آحاد مردم هستیم.[4] به هر حال تخریب گسترده جنگل های ایران به ویژه در حوزه زاگرس مرکزی در سطح چشمگیری وجود دارد این درحالی است که جنگل ها سرمایه های ملی کشور محسوب شده و شاهکار خلقت و طبیعت هستند و این مطلب که نابودی جنگل ها زندگی فرد فرد ایرانیان را تهدید می کند به تایید هر انسان آگاه و اندیشمندی می رسد.
با نابودی جنگل و قطع درخت قدرت نگهد اری آب در خاک از دست می رود و پیامد قطعی آن فرسایش خاک است تغییرات اقلیمی در حال تبدیل شدن به یکی از جدیترین نگرانیهای کشورهای دنیاست. دانشمندان منشأ تغییرات اقلیم را انتشار گازهای گلخانهای ناشی از مصرف سوختهای فسیلی و نابودی جنگلها عنوان میکنند که بر اثر دخالتهای غیرمسئولانه انسانی روی می دهد تلاشهایی برای مقابله با این پدیده صورت گرفته است؛ تدوین چارچوب کنوانسیون تغییر اقلیم در سال 1992 در ریودوژانیروی برزیل و پس از آن پروتکل کیوتو در سال 1997 که در سال 2005 به اجرا درآمد ازجمله این تلاشها محسوب میشود جلوگیری از نابودی گسترده جنگل ها و ایجاد جنگل های جدید می تواند انتشار گازهای گلخانه ای را به حد قابل توجهی کاهش دهد[5] حدود 65 درصد مجموع امکان کاهش گازها برای جنگل ها در مناطق استوایی قرار دارد و به 50 درصد این هدف می توان با اقدام ساده اجتناب از نابودی جنگل ها دست یافت .
در مدت طولانی تر، بهترین راه حفظ یا افزایش قابلیت جنگل ها برای جذب کربن ازطریق مدیریت پایدار جنگل است،که مزایای فراوانی برای محیط زیست و اجتماع دارد. [6]نگرشی فراگیر به مدیریت جنگل می تواند،محصول مداوم سالانه الوار،فیبر یا انرژی را تضمین کندکه با سازگاری با تغییر آب و هواحفظ تنوع زیستی و ترویج توسعه پایدار متناسب است. [7] نقش جنگل ها به عنوان منابعی که 1/5برابر جو و بیش از 2برابر سوختهای فسیلی، منابع کربن را در خود ذخیره کردهاند، بسیار اهمیت دارد و این خود دلیل دیگری بر مدیریت پایدار جنگل ها است.در سال های گذشته علی رغم کاشت درختان در سطوح وسیع، شیوه های غیر اصولی بهره برداری از جنگل ها موجب نابودی سطوح وسیعی از پوشش گیاهی کشور شده است. بخشی از علت این موضوع معیشت ناپایدار جوامع محلی است.
معیشت پایدار یعنی زندگی در روستا با همه ویژگی هایی که دارد به ویژه استفاده از منابع طبیعی پیرامون روستا به نحوی که در نهایت محیط برای معیشت پایدار فراهم شود.صحبت از معیشتی است که موجب حفظ منابع و سرمایه های روستایی است. فقر یکی از اساسی ترین موضوعات در حیطه ی توسعه روستایی محسوب می شود.توسعه و گسترش گردشگری در نواحی روستایی و استفاده از جاذبه های متعدد طبیعی و فرهنگی روستا به عنوان منبع درآمد و معیشت مردم روستا و در عین حال کمک به حفاظت از سرمایه ها و جاذبه های منحصر به فرد طبیعی و فرهنگی روستاست.گردشگری به عقیده ی بسیاری از محققان،در مقایسه با دیگر بخش های اقتصادی مزایای بسیاری دارد که آن را به ابزاری موثر برای از بین بردن فقر تبدیل می کند.[8]
امروزه مدیریت جنگل های زاگرس با چالش های اساسی از جمله وابستگی شدید مردم محلی به جنگل،نبود توسعه اقتصادی و اجتماعی متناسب با افزایش جمعیت [9] توسعه اراضی کشاورزی، بهره برداری بی رویه و قطع درختان،چرای بی رویه دام،کاربری نامناسب اراضی و توسعه صنعتی و آلودگی های گوناگون درگیر است[10] از سوی دیگر طرح های مدیریتی اجرا شده با مشکلاتی از جمله تصمیم سازی های نامناسب مدیریتی - به صورت آزمون و خطا ،منابع مالی ضعیف ،عدم مقبولیت و پذیرش اجتماعی، عدم سازماندهی مناسب مکانی و اجرای نامناسب شیوه های جنگل شناسی رو برو است. [11] [12] لذا اتخاذ یک رویکرد صحیح مدیریتی که ضامن پایداری جنگل ها در توسعه پایدار باشد ضروری به نظر می رسد.چارچوب معیشت پایدار گردشگری،فرصتی را برای بررسی ابعاد جدید، در پیوند با نقش و تاثیر گردشگری بر حفظ محیط زیست ایجاد کرده است.
به منظور بهبود وضعیت معیشت روستائیان و توسعه روستا با برنامه ریزی و اجرای سیاست های مناسب و متناسب با ساختار های اجتماعی،اقتصادی،فرهنگی و محیطی روستا و با بهره گیری مناسب از پتانسیل شرکت های تعاونی منابع طبیعی و..می توان از توسعه گردشگری به عنوان فعالیت مکمل و تنوع بخشی فعالیت های معیشتی بهره گرفت. در سال 2006 میلادی 61 شرکت تعاونی که در حوزه ی جنگل فعالیت داشتند در سازمان خوار و بار کشاورزی جهانی در شهر رم ایتالیا متعهد شدند تا تمام قوانین حفظ جنگل را مراعات نموده و فعالیتی بر مبنای توسعه پایدار از طریق تلاش برای توسعه گردشگری داشته باشند. در شرایطی که جنگ بین اقتصاد و محیط زیست آغاز شده و طرفداران سرمایه به غارت منابع طبیعی به خصوص جنگل ها مشغول شده اند در این میان توانمند سازی جوامع محلی به عنوان بازوی حفاظتی سازمان جنگل ها در امر حفاظت از عرصه های طبیعی،مسئله ای است که بیش از گذشته باید به آن پرداخته شود.
.2 نتایج
