مقاله چالش های یادگیری الکترونیکی

بخشی از مقاله

چکیده:

در جامعه اطلاعاتی قرن 21 با ظهور فناوری اطلاعات و ارتباطات، تغییراتی در آموزش به وجود آمده است که منجر به رویکردهای جدید یاددهی- یادگیری شده است. با استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات، امکان یادگیری بدون محدودیت زمان و مکان با توجه به نیازهای یادگیرندگان را می توان بدست آورد. استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات باعث به وجود آمدن آموزش جدیدی می شود که یادگیری الکترونیکی نام دارد. یادگیری خودرهبری، استقلال، انعطاف پذیری و تعامل از ویژگی های اساسی آموزش الکترونیکی است. علی رغم مزایای غیر قابل انکار یادگیری الکترونیکی، اجرای این طرح همواره با چالش هایی روبه رو بوده است. در این مقاله ابتدا مفهوم یادگیری الکترونیکی و مزایای آن مورد بررسی قرار می گیرد و سپس به چالش های یادگیری الکترونیکی و راهکارهایی در این زمینه پرداخته می شود.

واژه های کلیدی: یاد گیری الکترونیکی، چالش های یادگیری الکترونیکی، فناوری اطلاعات و ارتباطات

.1مقدمه

از جمله عرصه هایی که در سالهای اخیر مورد هجوم فناوری اطلاعات و ارتباطات قرار گرفته، عرصه آموزش و یادگیری است. امروزه، فناوری اطلاعات و ارتباطات به عنوان اهرمی که می تواند به نتایج آموزشی مهم در دانشجویان منجر شود و دانش و مهارت های مورد نیاز آنان را برای موفقیت در جامعه قرن بیست و یکم ارتقا بخشد، به طور گسترده مورد استفاده قرار می گیرد .[1] ظهور شبکه های ارتباطی گسترده از قبیل اینترنت، در کنار ابزار و امکانات آموزشی پیشرفته، باعث تحول در روش های آموزشی شده و این امکان را فراهم کرده است تا بتوان طیف وسیعی از فراگیران را در نقاط مختلف و از فواصل دور و نزدیک تحت پوشش شبکه آموزشی درآورد و با روش هایی متفاوت از انواع سنتی، بدون نیاز به شرکت در کلاس های حضوری، آموزش های علمی و تخصصی را به مرحله اجرا درآورد.[2]

مبحث یادگیری الکترونیکی، آموزش الکترونیکی، یا دانشگاه مجازی در طول سال های اخیر به عنوان یکی از کاربردهای مهم فناوری جدید اطلاعات و ارتباطات در جهان مطرح بوده است و اکثر دانشگاه های مشهور جهان در زمینه گسترش آموزش از این طریق دست به اقدامات مهمی زده اند.حرکت به سوی این شیوه نوین در آموزش عالی، موجب شده است تعداد زیادی از دانشگاه های جهان به طور روز افزون ، در ارائه دوره ها از آن استفاده کنند. اما بسیاری معتقدند یادگیری الکترونیکی نتوانسته است تمامی اهداف اساسی تعلیم و تربیت نظیر رشد تفکرخلاق، تعهد و مسئولیت پذیری، خطر پذیری علمی و مواردی از این نوع را محقق سازد.[3]

در زمینه بررسی چالش های یادگیری الکترونیکی مطالعات مختلفی انجام شده است. از جمله استودل که به پنج حوزه اشاره می کند: عدم بروز ایده های خلاق، عدم درک دیگران و درک شدن از سوی دیگران، عدم گفتگوهای عمیق بر خط، عدم شناخت دیگران و عدم آموختن و الگو داشتن برای رفتار و یادگیری.[4]بر خی از پژوهش ها، ناکافی بودن تعداد رایانه، کمبود مهارت و دانش معلمان، مشکلات ادغام فناوری با آموزش، فقدان کارکنان فنی و نظارتی، هزینه سنگین و کمبود امکانات سخت افزاری و نرم افزاری، فقدان آموزش، کمبود وقت و فشار برنامه درس، دسترسی محدود، مشکل در سازگار شدن با نقش جدید آموزشی، شفاف نبودن اهداف در خصوص کاربرد رایانه در آموزش و پرورش، پایین بودن انگیزه به دلیل عدم ارائه آموزش کافی به معلمان و دانش آموزان، نداشتن الگوی معتبر علمی را به عنوان چالش های توسعه یادگیری الکترونیکی نام می برد.[5-7]

در تحقیقی دیگر موانع و چالش های توسعه آموزش الکترونیکی جهان عبارت اند از موانع ناشی از خط مشی های جامع آموزشی و برنامه ریزی، زیرساخت ها، زبان، ظرفیت سازی و امور مالی، چالش های پداگولوژی، چالش های سازمانی، چالش های فناورانه .[8] در تحقیقی دیگر آمده است که اغلب اساتید وقت و مهارت کافی را برای تدوین و ارزیابی مواد آموزش الکترونیکی ندارند و همچنین فرهنگ سازی مناسب در این زمینه صورت نگرفته است.[9] در مجموع مرور مبانی فوق، حاکی از آن است که یادگیری الکترونیکی باعث به وجود آمدن دغدغه هایی در زمینه آموزش و یادگیری در فضای مجازی شده است. حال با توجه به مباحث مطرح شده هدف اصلی پژوهش حاضر شناسایی چالش های پیش روی یادگیری الکترونیکی و همچنین راهکارهای مناسب برای آنها است.

.2 یادگیری الکترونیکی و مولفه های آن

-اصطلاح - آموزش الکترونیکی - برای اولین بار توسط کراس وضع شد و به انواع آموزش هایی اشاره دارد که از فناوریهای اینترنت و اینترانت برای یادگیری استفاده می کند.[10]

-آموزش الکترونیکی بر یادگیری خودرهبری، مستقل، انعطاف پذیر و تعاملی تاکید می کند و از رایانه ، اینترنت و ...استفاده می کند و در این روش، روشهای تدریس و یادگیری از محتوا محور به برنامه های درسی مبتنی بر شایستگی حرکت کرده است. .[11]

-آموزش الکترونیک به نظام آموزشی گفته می شود که آموزش دهنده و آموزش گیرنده، به کمک وسایل و ابزارهایی که فناوری در اختیار آنها قرار داده، با یکدیگر در ارتباطند .[12]

-منظور از یادگیری مجازی، انتقال آگاهی از طریق واسطه ای الکترونیکی است که شکاف ایجاد شده به دلیل فاصله ی مکانی یا زمانی مدرس و یادگیرنده را پر می کند.[13]

-یادگیری الکترونیکی روشی است که از فناوری اطلاعات و ارتباطات برای تقویت تسهیل دسترسی به منابع و خدمات یادگیری، مشارکت الکترونیکی یادگیرندگان که در یک مکان و زمان معین نیستند، استفاده می کند.[14]

خان - 1390 - مولفه های یادگیری الکترونیکی را در هفت گروه طبقه بندی کرده است:

.1 طراحی آموزشی - تئوری های آموزش و یادگیری -

.2 مولفه های چند رسانه ای - جریان صوتی ویدئویی -

.3 ابزار اینترنت - ابزارهای ارتباطی، ابزارهای هدایت اینترنت، ابزارهای دسترسی از راه دور، ابزارهای جستجو و سایر ابزارها -

.4 کامپیوترها و وسایل ذخیره سازی - پلت فرم های کامپیوتری و هارد درایوها -

.5 فراهم کنندگان خدمات ارتباطات - مودم ها، فناوری موبایل و..... -

.6 سرور و برنامه های کاربردی مرتبط

.7 برنامه های مدیریت - زبان های برنامه نویسی، سیستم مدیریت یادگیری، سیستم ها و ابزارهای تالیف و ... - . سیستم مدیریت یادگیری در واقع یکی از نرم افزارهای مورد استفاده برای یادگیری الکترونیکی است که برخی وظایف آن عبارتند از: ثبت نام آنلاین فراگیران و پیگیری پیشرفت آنان، ایجاد امکان مدیریت منابع یادگیری، گزارش کارایی نتایج یادگیری، ایجاد ارتباط و تعامل با کلاس مجازی و.... .[15]

.3 مزایای آموزش الکترونیکی:

-زمان و مکان دسترسی :کاربران می توانند به یک برنامه آموزشی هم با سرعت مناسب خود و هم در هر مکانی بپردازد .آنها همچنین می توانند به سیستم آموزشی در هر زمانی دسترسی داشته باشند.

-عدالت :یاد گیری الکترونیکی فرصت هایی را تهیه می کند که دانش آموزان می توانند در هر موقعیت و جایگاهی به آن دسترسی داشته باشند .در واقع دسترسی مساوی و شایستگی مساوی، هدف این سیستم آموزشی است.

-گسترش همکاری گروهی :یادگیرندگان و معلمان می توانند با یکدیگر از طریق چت، کنفرانس های صوتی و تصویری،کلاس های مجازی ارتباط داشته باشند و به طور همزمان جدایی فیزیکی از بین می رود .در این روش، یادگیرندگان در فرایند یادگیری و تعامل فعال هستند.

-دسترسی مستقیم به بسیاری از منابع آموزشی دیگر :کتابخانه های دیجیتالی به سادگی نسخه های الکترونیکی از منابع را ارائه می دهد و دانش آموزان قادر می شوند در همه جا از آن استفاده کنند.

-افزایش ابعاد بین المللی خدمات آموزشی:یادگیرندگان قادر به پیدا کردن اطلاعات مورد نیازشان در هر زمینه ای با استفاده از فن آوری اطلاعات و ارتباطات می شوداطلاعات به دست آمده محدود به اطلاعات فارسی نمی باشدهمچنین می تواند از اطلاعات به زبانهای دیگر استفاده کند.

-تعیین میزان پیشرفت در دوره ها :این ویژگی سطح اضطراب دانش آموز را به دلیل ترس از شکست در کلاس را کاهش می دهد و همچنین رضایت یادگیرندگان با استعداد در مورد سیستم آموزشی را افزایش می دهد.
-دسترسی آسان به آموزش سطح بالاتر

-صرفه جویی در زمان و هزینه مسافرت .[16]

-پرسشگری :در این شیوه امکاناتی در اختیار فراگیران قرار می گیرد که با استفاده از آن وی فرصت و جرات بیشتری برای پرسیدن پرسشها و ابهام های خود بدون جلب نظر دیگران و خجالت از نگاه آنان خواهد داشت.

-انگیزه و علاقه :برخی از عوامل ایجاد انگیزه در این شیوه آموزشی عبارت اند از :جذابیت های استفاده ازکامپیوتر، امکان استفاده از صوت، تصویر، انیمیشن و غیره. .[10]

-بازخورد فوری :انعطاف پذیری در زمان و روش ارائه وجود داشته و وجود محیط آموزشی متمرکز امکان به دست آوردن بازخورد فوری را فراهم می کند.

-امکان خواندن مواد آموزشی هم به صورت آنلاین و هم ذخیره کردن آنها برای مطالعه در زمان های بعد برای دانشجویان میسر می شود. .[18]

.3 موانع و چالش های موجود در توسعه آموزش الکترونیکی
مهمترین چالش های فرا سوی یادگیری الکترونیکی که سیاست گذاران، برنامه ریزان باید در نظر بگیرند، عبارتند از:

.3.1 خط مشی های جامع آموزشی و برنامه ریزی

برای یادگیری الکترونیکی باید اهداف صریح و روشن، هماهنگی منابع مورد نیاز و الزامات سیاسی در همه سطوح فراهم شود. برخی از مولفه های ضروری برای یادگیری الکترونیکی عبارت اند از:

-تحلیلی درست از وضعیت فعلی سیستم آموزشی

-تعیین اهداف آموزشی در سطوح مختلف سیستم آموزشی

2.3. چالش های زیر ساختاری

مولفه های مرتبط با چالش های زیر ساختاری عبارتند از:

-وجود ساختمان های مناسب آموزشی برای جای دادن فناوری

-وجود برق و تلفن . برخی از مناطق کشورهای در حال توسعه ، فاقد برق و تلفن هستند در حالی که در اغلب کشورهای در حال توسعه از تکنولوژی بی سیم استفاده می شود.

-بررسی حضور انواع مختلف فناوری اطلاعات و ارتباطات در سیستم آموزشی مثلا دسترسی به رایانه و سرویس های اینترنتی از نیازهای اولیه یادگیری الکترونیکی است.

3.3.چالش های سازمانی - اداری -

جالش های سازمانی در توسعه یادگیری الکترونیکی به شرایطی برمی گردد که مرتبط با چارچوب مورد نیاز برای فعالیت یادگیری الکترونیکی است. مثلا عدم وجود قوانین مشخص و الزامی، عدم اولویت به آموزش به عنوان یک عامل کلیدی، پایین بودن اعتبار مدارک دانشگاهی، عدم سازو کار قانونی برای پیگیری مدارک دانشگاهی و چگونگی ارائه مدارک دانشگاهی، وابستگی بیش از حد موسسات آموزشی به درآمدهای دولت و عدم وجود فرصت ها و زمینه ها برای درآمدزایی موسسات آموزشی، محدودیت ناشی از استخدام کشوری جهت تامین نیروی مورد نیاز، وجود دستگاههای موازی و متداخل با دانشگاه در تربیت نیروی انسانی متخصص، پایین بودن میزان اختیارات موسسات آموزشی، عدم موفقیت