بخشی از مقاله
چکیده
مولوی، ادیب چند زبانی و پیوند دهنده مردم جهان با زبان های گوناگونی از مجله، فارسی، عربی، ترکی و یونانی به یکدیگر است. بی گاان یادگرری، آموزش و به کارگرری مفاهیم و مضامنن اخالقی، عرفانی و ادبی موالنا می تواند ضمن معرفی پارسی گویان به جهان، چراغ راهناای مردم تشنه ادبیات رسزمنن پهناور فارسی زبانان باشد. از سویی دیگر بررسی آسیب های ناشی از خأأ اندیشه ها، مفاهیم و مضامنن آثار گران سنگ مولوی در جامعه ادبی جهان و پر کردن این خأأ به تااش فرهیختگان ادبی جهان نیاز دارد. بنا بر این پژوهشگر در این مقاله بر آن است تا با بررسی آسیب ها و چالش ها، و ارائه راهکارهایی به ضغف مولوی پژوهی در جهان عرب بپردازد و چراغ موضوع مولوی پژوهی در جامعه ادبی عربی را بیشرر روشن نامید.
البته پژوهشگران سخن پارسی در دهههای اخرر درباره ویژگی ها و ارزش های آثار مولوی به ویژه مثنوی معنوی بسیار نوشته اند - که جای سپاس گزاری دارد - ولی آهنا بدین موضوع کمرر پرداخته اند که چرا با وجود صدها بیت و نثر عربی در آثار ارزشمند و گوناگون مولوی، جامعه عرب زبان - حتی جامعه ادبی و دانشگاهی آن - کمرر با دیگاه فکری و شعری موالنا آشناست. از این رو به نظر نویسنده مقاله، برای معرفی درخور شأن و جایگاه جهانی این شاعر بلندآوازه فارسیزبان در جهان عرب، به تااش علمی- آکادمی بیشرر خود فرهیختگان عربزبان نیازمند است. زیرا آهنا هبرر می توانند مفاهیم و مضامنن فکری و ادبی موالنا را به همزبانان خود بشناسانند.
واژگان کلیدی: مولوی، اشعار عربی، آثار موالنا، جهان عرب، مولوی پژوهی.
1 مقدّمه
زبان شیرین و دیرین فارسی بهترین سرمایة ملی و هویّت ایرانیان است. بی گمان این گوهر گران سنگ سینه به سینه و نسل به نسل به دست ما رسیده، و توانسته است مردم بسیاری را از سرزمین های جهان زیر نفوذ معنوی خود بگیرد و برای ملت ها فرهنگ، تمدن و ارزش های ادبی را بنیان بنهد. از این رو نباید تأثیرگذاری زبان و ادبیات خود را بر روی دیگر جهانیان از دوره های پیش از اساام تا کنون به فراموشی سپرد.امروز جامعه جهانی به موضوع های اخالقی و ادبی بسیار نیازمند است زیرا خأ آن در جهان سیاست، اقتصاد، فرهنگ و ... بسیار احساس می شود. بی گمان آثار ارزشمند ادیبان فرهیخته ای چون جاال‌الدین محمد بلخی، معروف به موالنا، مولوی و رومی شاعر ایرانی پارسی‌گوی می تواند چراغ راه ادب دوستان قرار گیرد.
موالنا از دیدگاه ایرانیان و حتی فارسی زبانان و بیشتر اندیشمندان ادبی جهان شاعری نامدار، عارفی بزرگ، فیلسوفی تیزبین، و انسانی کامل شناخته می شود؛ چرا که جلوه های انسانی، عرفانی، شاعری، فیلسوفی در شخصیت او به خوبی نمایان است! «موالنا در زندگی شخصی اش در همه جوانب فردی میانه رو و معتدل بود. روابط خود با مردم را بنا بر مدارا و خوبی نهاده بود.» - كفافي، 1971، - 32مولوی، ادیب چند زبانی و پیوند دهنده مردم جهان با زبان های گوناگون به یکدیگر است. زیرا وی در بلخ - خراسان ایران بزرگ آن روز - دیده به جهان گشود؛ هنگام تصنیف آثار گران سنگی چون مثنوی معنوی در قونیه روم پرورش یافت و به سرزمین های بسیاری سفر کرد. البته در این که زبان مادری وی پارسی بوده است هیچ تردیدی نیست.
هر چند شاعر توانای ایرانی، موالنا پارسی‌زبان بوده، و نزدیک شصت تا هفتاد هزار بیت به زبان شیرین فارسی سروده است ولی وی شاعری جهانی است. اندیشه و دیدگاه شعری او مرزهای جغرافیایی را از میان برداشته، و مردم جهان را شیفته خود نموده است.با نگاهی به آثار ارزشمند وی به آسانی می توان موضوع های اخالقی، عرفانی، دینی و ادبی را با بهره گیری از آیه های قرآن کریم، سخنان پر نغزپیامبر گرامی اساام، پیشوایان دینی و بزرگان را در آنها یافت. بنا بر این مولوی با ذوق و قریحه باالی شاعری خود با سبکی زیبا و مخاطب پسند میراث گران بهایی را برای جهانیان – به ویژه فارسی زبانان و حتی عرب ها– بر جای نهاده است.
- 1 – 1 هدف اصلی و پیشینه تحقیق
هدف اصلی پژوهش این است تا با نگاهی گذرا آسیب ها و چالش ها پیش روی فارسی زبانان و عرب ها را شناسایی و بررسی کند و آن گاه راهکارهای مولوی پژوهی در دو زبان را ارائه نماید. البته خوشبختانه کارهای خوبی در باره مولوی انجام گرفته و می گیرد؛ از جمله می توان به مقاله هایی چون « درنگی در آثار و منابع مولوي پژوهی در جهان عرب، فاطمه اشراقی - نرگس گنجی، مجله پژوهش هاي ادب عرفاني - گوهر گويا - - سال هفتم، شماره دوم، پياپي ۵۲ ، پاييز و زمستان ۲۹۳۱ ، صص ۹۵۱ »186 – و «درآمدي توصيفي تحليلي بر مولوي پژوهي در ادب عربي، تورج زيني وند، فرزانه دولتياری، فصلنامه مولوي پژوهي ، سال ششم، شماره »13 اشاره کرد.
– 2 – 1 پرسش ها و فرضیه های تحقیق
پرسش اصلی پژوهش این است: چرا تا کنون برای شناساندن آثار ارزشمند موالنا به جهان عرب گام بنیادین برداشته نشده است؟
به نظر می رسد باید برای پاسخ دادن بدین پرسش موضوع را دوجانبه بررسی کرد. از سویی نگاه ادیبان و مولوی پژوهان ایرانی است که در این زمینه به دالئلی که بعدًا بیان خواهد شد درخور و شأن مقام معنوی و ادبی موالنا گام برنداشته اند. و از سویی دیگر جامعه ادبی و دانشگاهی کشورهای عربی چندان که شایسته و بایسته این شاعر جهانی است گرایش و تمایل خود را برای شناختن آثار اخالقی، عرفانی و ادبی نشان نداده اند از این رو فرهیحتگان جامعه دانشگاهی و ادبی هر دو زبان فارسی و عربی برای شناساندن و شناختن صدها نکته و موضوع اخالقی، عرفانی، ادبی و ... ناگفته در آثار فاخر و کم مانند شاعر توانای عربی ُسرای ایرانی آستین همت را باال زنند و مانند خاورشناسان
