بخشی از مقاله
چکیده
زمانی میتوانیم کیفیت برگزاری دورههای یادگیری الکترونیک را مطلوب قلمداد و یا افزایش دهیم که از فرایند برگزاری آن ارزشیابی به عمل آوریم. اما اقدام برای ارزشیابی این دورهها بدون داشتن چارچوب و یا مدلی روشن امکانپذیر نمیباشد. در این مقاله سعی شده است با مروری بر منابع کتابخانهای و مقالات نوشته شده در زمینه یادگیری الکترونیک، چارچوبهای یادگیری الکترونیکی را از دیدگاههای متفاوت بررسی و روشهای متفاوت ارزشیابی فراگیران در این نوع آموزشها را معرفی کنیم و در انتها نیز نحوه ارزشیابی از محیط و فرایند یادگیری الکترونیکی تبیین شده است.
واژههای کلیدی: ارزشیابی، آموزش/یادگیری الکترونیک، ارزشیابی فراگیران، محیط یادگیری الکترونیک
مقدمه
کیفیت، هزینه و بهره وری همواره بعنوان سه عنصر اساسی مورد توجه مدیریت سازمانها و موسسات بوده است، اما بحث کیفیت بیش از دو عنصر دیگر مورد توجه و دقت قرار گرفته است، زیرا نظر به این است که عامل هزینه و بهره وری به نوعی تحت تأثیر کیفیت قرار میگیرند، اگر به طور مطلق بهبود یابد، هزینه کاهش یافته و بهره-وری افزایش خواهد یافت - مهدیون، - 1391 در این خصوص شواهدی در دست است مبنی بر اینکه افزایش هزینه ها در آموزش و به عبارتی اختصاص منابع مالی بیشتر در قبال بازده و فراوردههای کمتر به دلیل نبود کیفیت در سیستم آموزش سازمانها است. این بدان معنا است که هم برنامه های آموزشی به اهداف خود دست نمییابند و هم سازمانها در رسیدن به اهداف خود دچار مشکل میشوند چون نتوانستهاند تغییر مطلوبی در سطح شایستگی فراگیران خود از طریق آموزش ایجاد نمایند. بنابر این سازمان های آموزشی باید سعی نمایند تا سطح کیفیت نظام آموزشی خود را حفظ نمایند. سالیس - - 1380 الزامات کیفیت را به شرح زیر معرفی مینماید:
-1 الزام اخلاقی- ارتباط با مشتریان: الزام اخلاقی گویای این مسئله است که مشتریان و ارباب رجوع خدمات آموزشی - درون/برون سازمانی - لایق خدمات با بهترین کیفیت آموزشی ممکن هستند. فراهمآوردن بهترین فرصتهای آموزشی ممکن با شناسایی وضعیت موجود و تعیین فاصله آن با وضعیت مطلوب میسر میباشد و این جز، با یک ارزشیابی جامع ممکن نیست.
-2 الزام حرفهای- ارتباط با نقش حرفهای آموزش دهندگان: الزام حرفهای ارتباط تنگاتنگی با الزام اخلاقیی دارد. الزام حرفهای نشان دهنده وظایف همه کسانی است که درگیر خدمات و تلاش سخت برای فراهم آوردن استانداردهای بالای آموزشی برای فراگیران هستند. این الزام مسولیت خطیری را جهت تضمین این نکته که فعالیت های کلاسی و مدیریت موسسه مطابق با بالاترین استانداردهای ممکن است را متوجه مدرسین و مدیران میسازد.
-3الزام رقابتی- ارتباط با رقبا: رقابت در دنیای آموزش یک واقعیت انکار ناپذیر است، کاهش ثبت نام میتواند به معنی کارکنان مازاد باشد که در نهایت موجودیت موسسه را تحدید میکند. در بازار آموزشی جدید، افراد باید چالشهای رقابت را توسط فعالیتهایشان در جهت بهبود کیفیت محصولات، خدمات و مکانیسمهای انتقال فراهم آورند. بنابراین کیفیت گاهی میتواند تنها عامل تفاوت بین مؤسسات باشد.
-4 الزام مسئولیت پذیری و پاسخگویی- ارتباط با گروههای مؤسس: دانشگاهها جزئی از از جامعه هستند بنابراین
باید خواستههای جامعه را در تربیت نیروی انسانی، مسئولیت پذیری بیشتر و نشان دادن استانداردهای بالای محصولات - دورههای آموزشی ،یادگیری و فارغعالتحصیلان - و خدمات برآورده سازند. همراه با موفقیت موسسات در کنترل بیشتر بر روی امور خود - خودکنترلی - بهبود کیفیت بطور فزایندهای از اهمیت برخوردار میشود - سالیس،. - 1380 بنابراین سازمانهای آمورشی یرای حفظ سطح کیفیت خود و ارتقاء آن جهت محقق کردن الزامات فوق نیار به ارزشیابی مداوم خود داردند. از سویی در مجموعه دگرگونیهای قرن اخیر گرایش به آموزش تقریباً جهانی و فراگیر شده است؛ چراکه عامل مؤثری است در استفاده از تمام اندوختههای پیشین، افزایش معلومات و ایجاد مهارتهای لازم در افراد، برای زندگی بهتر. امروزه اکثر متخصصین بر این عقیده هستند که، یکی از عوامل پیشرفت هر جامعهای ارائه آموزش همگانی است.
اما اکثر کشورها به علت افزایش روز افزون جمعیت با کمبود کادر آموزشی متخصص، نیاز به ارتباط چهره به چهره بین معلم و شاگرد، نیاز به افزایش فضای آموزشی و ظرفیت پذیرش محدود در نظامهای آموزشی حضوری امکان ارائه آموزش همگانی را با استفاده از نظام آموزشی حضوری ندارند. بنابراین باید در جستجوی راههایی باشیم که امکان آموزش همگانی را فراهم سازد. از جمله این راهها استفاده از آموزش از راه دور است - ضرغام،. - 1371 از این رو با استفاده از نظام آموزش الکترونیک به عنوان یکی از انواع آموزش از راه دور میتوان موجبات کاهش نسبت استاد به دانشجو، کاهش فضای آموزشی موردنیاز، کاهش هزینههای سرانه و کاهش مهاجرت و جابجایی دانشجو، یادگیری در هر زمان و مکان و...که از آرمانهای آموزشی بوده را برآورده کرد. همچنین بسیاری از صاحب نظران عقیده دارند که بسیاری از موسسات ارائه کننده دورههای آموزش الکترونیک در رسیدن به هدف اصلی »یادگیری« شکست خوردهاند؛ بنابراین ارزشیابی از این دورهها برای تعیین کیفیت برگزاری آنها میتواند مسئولان برگزاری این دورهها را در بهبود فرایند برگزاری و افزایش کارایی و اثربخشی کمک نماید.
مدلها/ چهار چوبهای یادگیری الکترونیکی
برای ارزشیابی یک محیط یادگیری الکترونیک لازم است عوامل اصلی و کلیدی مؤثر در انجام موفقیت آمیز برنامههای یادگیری الکترونیکی شامل عناصر و ابعاد زیر بنایی آن شناسایی گردد. در این زمینه عوامل اصلی موفقیت میتوانند به عنوان آن فعالیتها و اجزایی در نظر گرفته شوند که باید به منظور اطمینان از انجام موفقیت آمیز برنامهها مورد تأکید قرار گیرند. در این راستا بسیاری از محققان و برخی از دانشگاهها و مؤسسات آموزش عالی با ارائه مدلهای نظری و تجربی و یا معیارهای مورد نظر در زمینه آموزش الکترونیکی، ابعاد و عناصر زیربنایی تشکیل دهنده چهارچوب یادگیری الکترونیک را معرفی نموده اند که برخی از مدلهای مذکور در جدول شماره - 1 - خلاصه گردیده است - اناری نژاد، ساکتی و صفوی،. - 2009
