بخشی از مقاله
چکیده:
فقدان سرمایه و امکانات کافی واحدهای تولیدی به ویژه در جامعه ی روستایی همواره موجب رکود و از دست رفتن بخش مهمی از سود حاصله از تولیدات این قشر زحمتکش به جیب واسطه ها سرازیر گردد. در این ارتباط شرکت های تعاونی تولیدی می توانند به عنوان کانونی تلقی گردند که با انباشت سرمایه های اندک، این آمادگی را داشته باشند که در مواقع لزوم به کمک و یاری روستاییان شتافته و آنها را در امر تولید کمک و یاری نمایند. امروزه روستاییان توان بالقوه ای دارند که اگر در غالب تشکیل تعاونی های روستایی این توان به بالفعل درآید موجب توسعه و رشد کشور در زمینههای اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی خواهند شد.
تعاونی های روستایی سبب توسعه ی فرهنگ گروهی و تعاونی، ارتقاء سطح اقتصاد روستاییان، توسعه ی عدالت اجتماعی و افزایش آگاهی در نقاط محروم روستایی می گردد.این تحقیق با هدف شناسایی و معرفی تعاونیهای روستایی تهیه گردیده که اطلاعات آماری آن برگرفته از سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران میباشد. در این مجال در خصوص توانمندسازی روستایی، مباحث اشتغال زایی و حضور آنان در عرصه فعالیتهای اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و تولیدی اعم از تولیدات زراعی، باغی، دامی و صنایع دستی مورد بررسی قرار میگیرد.
زیرا زمان آن فرا رسیده که دولت ها از ابزارنگری نسبت به تعاونی ها گذر کنند و این تشکل ها را به عنوان نهادی مردمی و خواهان مشارکت هرچه بیشتر در امور اجتماعی به رسمیت بشناسند، باشد که با ارتقاء سطح دانش، بینش، آگاهی و تلاش چشمگیر پرتوان روستایی و حمایت و هدایت متولیان امر شاهد حضور برجستهتر و مؤثرتر روستاییان به عنوان ستون مهم و اصلی در سطوح مختلف جوامع روستایی باشیم.
مقدمه
وزارت جهاد کشاورزی بنا بر رسالت خویش به خاطر احساس مسؤولیت اقدام به تشکیل تعاونی های تولیدی در مناطق روستایی کرده است. هدف از ایجاد این قبیل شرکت ها که مدیریت آنها را نیز روستاییان به عهده داشته اند، مواردی چون بوجود آوردن زمینه های مناسب جهت استفاده از برنامه های حمایتی و هدایتی دولت، به فعل در آمدن استعدادهای بالقوه جامعه در راستای برنامه های توسعه ی کشور، بالا رفتن سطح آگاهی، دانش و مهارت روستاییان و ... است.
به طور اعم شرکتهای تعاونی - روستایی و کشاورزی - و تعاونیهای تولید دارای شخصیت حقوقی، اقتصادی و اجتماعی هستند که اتخاذ تصمیمات و تعیین خطمشی فعالیت و مدیریت آنها بر مبنای سرمایه نبوده بلکه بر جلب مشارکت اعضاء و آرای آنان استوار است. [6] سازمان توسعه و تعاون اقتصادی معتقد است که مناطق روستایی مشتمل بر مردم و خانه هایی است که منابع روستایی را در بر می گیرند. [12]
در قانون بخش تعاونی اقتصاد جمهوری اسلامی ایران، شرکت تعاونی شرکتی است که بین اشخاص حقیقی برای فعالیت در امور مربوط به تولید و توزیع در جهت اهداف مطرح در قانون بخش تعاونی و به منظور بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی اعضاء از طریق همکاری و تشریک مساعی آنان با رعایت مقررات قانون مزبور تشکیل میشود. [ 8] به این منظور تشکیل تعاونیهای روستایی و کشاورزی میتواند راهکاری مناسب برای رفع نیازهای مشترک به طور گروهی، افزایش توان جمعی در بهرهوری اقتصادی و کاهش هزینهها و سازماندهی و مدیریت بهینه باشد. [2]
تشکیل شرکتهای تعاونی روستایی با موافقت سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران است. روستاییان با عضویت در این شرکتها میتوانند حضور فعال و مؤثر خود را در فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی جامعه روستایی نشان دهند و با روی هم گذاشتن سرمایههای اندک خود و نیز استفاده از تسهیلات بانکی با تشکیل کارگاههای کوچک صنایع مختلف و فعالیت-های تولیدی اشتراکی، نقش به سزایی در توسعه ی اقتصادی- اجتماعی روستا و نیز اشتغال و کارآفرینی ایفا نمایند. [2] روستاییان در قالب تعاونی میتوانند بسیاری از فعالیتهایی را که به تنهایی قادر به انجام آن نیستند با کمک سایر انجام دهند. [3]
بیان مسئله
با اینکه ضرورت الزام اقتصادی اشتغال و مشارکت روستاییان در فعالیت های اقتصادی همواره در تاریخ پیشرفت جوامع بشری مطرح بوده لیکن هنوز در کشور ما تعادل مطلوب و قابل قبولی در این زمینه در فعالیت های مختلف ایجاد نشده است و این امر به علل مختلف اقتصادی - اجتماعی - فرهنگی و سیاسی کشور از گذشته تا به حال مربوط می شود. حال با توجه به نکات یاد شده برای رسیدن به پاسخ این سؤال که روستاییان چه نقشی در اقتصاد خانواده و توسعه روستا دارند سؤالات زیر مطرح می شود:
- 1 نقش روستاییان در برنامه های توسعه چه اندازه می باشد؟
- 2 روستاییان تا چه حد در فعالیت خود آزاد هستند؟
- 3 مشارکت ها در توسعه ی روستا تا چه اندازه در فرآیند توسعه مؤثر است؟
روش تحقیق
روش تحقیق استفاده شده در این تحقیق کیفی و مبتنی بر مطالعات کتابخانه ای و اسنادی بوده وسعی گردیده در بررسی موضوع ابعاد نظری موضوع و مصادیق تجربی آن در قالب کارهای عملی انجام شده توسط محققان و نویسندگان احصاء گردیده و ارائه شود. در ضمن به لحاظ روش شناسی موضوع تحقیق یا بایستی بر روش های کمی و با استفاده از ابزار پرسشنامه در حوزه ی میدان صورت پذیرد و یا به صورت کیفی و با استفاده از ابزار مطالعات اسنادی و کتابخانه ای باشد.
ضرورت تحقیق
جایگاه و نقش ارزشمند و در عین حال پنهان روستاییان در نظامهای اقتصادی کشورمان به ویژه اقتصاد کشاورزی بر کسی پوشیده نیست و به رغم قلم فرساییها، مطالعات و برگزاری برنامههای مختلف هنوز هم آن طور که شایسته این قشر زحمتکش است، اقدام جدی در ارتباط با شناخت ابعاد کارکردی و تأثیر آنها در فرآیندهای مختلف جامعه صورت نگرفته است. روستاییان بیشتر فعالیتهای تولیدی در بخش کشاورزی را انجام میدهند.
طبق آمار موجود حدود 6/5 میلیون نفر از روستاییان به طور مستقیم در کاشت، داشت و برداشت محصولهای کشاورزی حضور فعال دارند. برنامهریزان و سیاستگذاران کشور باید به نقش این گمنامان صحنههای تولید بیشتر توجه کنند و به حقوق و سهم آنان رسیدگی شود تا در فرآیند توسعه روستایی و توسعه اقتصادی کشور حضوری فعالتر داشته باشند و مشارکت آنان تضمینی برای تحول در تولید بخش کشاورزی باشد. از دیدگاه مشارکت روستاییان در فقر زدایی، باید اذعان داشت که کار زنان در اقتصاد پولی عمدتاً در فعالیت های کم درآمد متمرکز شده و آنان به عنوان کارگران بی جیره مواجب درخدمت خانواده است.[9 ]
لزوم تشکیل تعاونیهای روستایی
بنابر آمار موجود بیش از 16 میلیون نفر از جمعیت کشور را روستاییان تشکیل میدهند. این بخش بزرگ از جمعیت نقش بسیار مؤثر و سهم به سزایی در تولید محصولات کشاورزی، صنایع دستی روستایی و خدمات داشته به نحوی که بخشی از تولید ناخالص ملی - GNP1 - توسط آنان حاصل میشود. یکی از راههای تسهیل دسترسی روستاییان به منابع و مشارکت آنان در برنامههای توسعه ی روستایی ایجاد تشکلهای خاص با مدیریت خود آنان است. در جدول - 1 - تعداد و مشخصات تعاونیهای روستایی تشکیل شده در سالهای اخیر به نمایش درآمده است. همانطور که مشاهده میشود، با گذشت زمان یک روند صعودی در شکلگیری تعاونیها وجود داشته است.
