بخشی از مقاله
چکیده:
در یادگیری هر مبحثی علاقه جز تعیین کننده ترین عوامل است. پس از مشاهده بی علاقگی دانش آموزان به درس فیزیک و به تبع آن مشکلات درسی مختلف آنها با ارائه راه حلی هایی چون استفاده بیشتر از آزمایشگاه، انجام آزمایشها با وسایل ساده و .. تلاش نمودم تا در دانش آموزان نسبت به درس فیزیک ایجاد علاقه نمایم و در این کار نیز تا حدود زیادی موفق بودم. این توفیق را نتایج نظر سنجی ها، مشاهدات و نیز مقایسه نمرات دانش آموزان تایید مینمایند. پس از اجرای چند ماهه این روش دانش آموزان با اشتیاق بیشتری در کلاس درس حاضر می شدند. نمرات آنان نسبت به قبل از اجرای روش رشد خوبی داشت. دیدگاه دانش آاموزان نسبت به درس فیزیک بسیار تغییر کرده بود به طوری که در ابتدا فیزیک را درسی که فقط فرمول دارد میشناختند و پس از اقدام آن را درسی شیرین باجذابیتهای عملی بالاو کاربردی میدانند. قابل ذکر است که این پژوهش به صورت اقدام پژوهی صورت گرفته است.
کلمات کلیدی: اقدام پژوهی ، ایجاد انگیزه کدمقاله 01.40.-d : - PACS -
.1 مقدمه
میتوان درس فیزیک را از جملهی دروس مشکل به حساب آورد که اغلب دانش آموزان از سختی مفاهیم و مسائل و دیر-فهمی آن شکایت میکنند حال اگر با دانش آموزان رشته تجربی کلاس داشته باشید این شرایط شدیدتر میشود.در طول سالهای تدریس خود اغلب با این سوال از طرف دانش آموزان مواجه شدهام که » فیزیک به چه درد مامیخورد؟« من نیز با توجه به شرایط کلاس به این سوال پاسخ میدادم اما این جوابها برای دانش آموزان کافی نبود.بیشتر دانش آموزان به فیزیک بی علاقه بوده و به جراتمیتوان گفت که بعضی حتی متنفر بودند. اگر به سختیها و پیچیدگیهای فیزیک بی علاقگی دانش آموزان نیز اضافه شود، یادگیری واقعاً مشکل و ملال آور خواهد شد.برای حل این مشکل باید بتوانیم به سوالهای زیر پاسخ دهیم:
•چرا دانش آموزان انگیزهی مناسب برای مطالعه فیزیک ندارند؟
•چگونه میتوان آنها را به فیزیک علاقمند کرد؟
•چگونه میتوان کاربردهای فیزیک در زندگی روزمره را به آنان نشان داد؟و...
.2 بیان مسئله
چگونه میتوان دانش آموزان را به فیزیک علاقمند کرد تا یادگیری این درس برای آنان آسان تر شود؟
.3 توصیف وضعیت موجود - تشخیص مسئله -
این اقدام پژوهی در سال تحصیلی 93-92 در کلاس پیش دانشگاهی رشتهی تجربی دبیرستان دخترانه رشیدی شهرستان کمیجان - استان مرکزی - انجام شده است. اینجانب دبیر فیزیک این دبیرستان با 13 سال سابقه تدریس میباشم.دانش آموزان این کلاس نیز مانند دانش آموزان بسیاری از کلاسهای دیگر در مطالعه و گوش دادن به درس فیزیک بسیار بی انگیزه و بی علاقه خود را نشان میدادند. به صورت غیر فعال در کلاس حاضر بوده و فقط مطالب درسی را می-شنیدند و شاید بتوان گفت مجبور به شنیدن بودند، نه گوش دادن؛ که گوش دادن به مطلبی باید ارادی، با انگیزه و علاقه همراه باشد که میتواند منجر به درک آن موضوع شود. پس در چنین شرایطی دانش آموزان برای شنیدن زنگ لحظه شماری خواهند کرد. با توجه به همه موارد اشاره شده، درس فیزیک برای دانش آموزان درسی ملال آور، خسته کننده و دشوار می-باشد. بنابراین به فکر افتادم با یافتن راه حلی مناسب وضعیت موجود کلاس را بهبود بخشم.
.4 گردآوری اطلاعات - شواهد - 1
برای رسیدن به راه حلی مناسب شروع به گردآوری اطلاعات نمودم؛ به این منظور از مشاهدات، مصاحبه و پرسشنامه استفاده کردم. در پایان تدریس هر مبحث درسی مسئلهای را مطرح و از دانش آموزان میخواستم تا در کلاس مسئله را حل کنند. در آموزان نیز صحبت کردم و علت ضعف فرزندانشان را در درس فیزیک پرسیدم. پرسشنامهای تهیه کردم و در اختیار دانش آموزان کلاس قرار دادم - پیوست. - 2حین این فعالیت رفتار آنها را زیر نظر میگرفتم، بر این اساس آنها را میتوان به سه گروه فعال، متوسط و غیرفعال تقسیم بندی کرد که جمعیت گروه آخر متاسفانه از همه بیشتر بود.در طی ماههای مهر و آبان چندین بار از مباحث مطرح شده امتحان کتبی گرفتم - لیست نمرات در پیوست 1 آمده است - . جدول فراوانی و نمودار دایرهای آن در جدول1 و شکل1 آمدهاست.به منظور درک بهتر وضعیت موجود با دانش آموزان به صورت آزاد و دسته جمعی مصاحبه نمودم و دلایل و ضرورت مطالعه فیزیک را برای آنان توضیح دادم و از آنان خواستم تادلایل دشوار بودن، خسته کننده بودن و بی علاقگی خود بهفیزیک را برایم شرح دهند. البته با بعضی از اولیای دانش
.5 تجزیه و تحلیل اطلاعات - نتایج شواهد - 1
پس از بررسی شواهد 1 و اطلاعات گردآوری شده، عوامل تاثیر گذار در ضعف دانش آموزان در درس فیزیک را می توان به صورت زیر ارائه نمود.
-سخت بودن درس فیزیک به خاطر فرمولهای پیچیده وفراوان آن
- تئوری بودن تدریس توسط اغلب دبیران و اهمیت ندادن به عنصر دیداری از مفاهیم
-حل نکردن تمرینها توسط خود دانش آموز
-اهمیت ندادن اغلب معلمها به کاربردهای مفاهیم تدریس شده
-حجم زیاد مطالب کتاب که با کمبود زمان مواجه شده و فرصت کافی برای توجه کامل به یک مفهوم فیزیکی را از معلم و دانش آموز میگیرد.
-وجود روشهای گوناگون در حل یک مسئله
-عدم شناخت کامل فرمولها
-فراموش کردن فرمولها و مطالب سالهای قبل
-عدم استفاده از آزمایشگاه بعد از بررسی این عوامل آنها را دسته بندی کرده و به صورت نمودار - پیوست - 3 ارائه نمودم. لازم به ذکر است که برای موفقیت کامل در درس فیزیک باید به همهی این عوامل توجه شود، زیرا این موارد مکمل یکدیگر بوده و در موفقیت یا عدم موفقیت دانش آموزان میتوانند مؤثر باشند؛ هرچند رفع هر یک از آنها نیز در بهبود وضعیت موجود بی تاثیر نخواهدبود.
.6 انتخاب راه حل
با توجه به تجزیه و تحلیل دادهها، تجارب شخصی و همچنین استفاده از تجارب همکاران و منابع مختلف راه حل اصلی برای بهبود بخشیدن به وضعیت دانش آموزان در درس فیزیک را علاقمند کردن آنان به این درس میدانم، برای این منظور و برطرف کردن بعضی از موانع دیگر باید موارد زیر را اجرا نمایم.
1.استفاده جدی و بیشتر از وسایل کمک آموزشی مثل CD و فیلمهای آموزشی
2.استفاده از آزمایشگاه و انجام آزمایشها حتی درصورت امکان با وسایل ساده و ابتدایی[1]
3.تعیین دو نفر از دانش آموزان برتر در درس فیزیک به عنوان معلم یار به منظور یادگیری دانش آموز از دانش آموز[2]
4.برگزاری آزمونهای مستمر
5.تشویق دانش آموزان نسبت به حل تمرینها بدون رونوشت برداری از کتاب یا جزوه و ...
6.واگذار نمودن فعالیتهای خارج از کلاس مرتبط بامفاهیم تدریس شده به دانش آموزان.
7. ایجاد جوی مثبت در کلاس.[3]
.7 اجرای راه حل
فیلمها و CD های آموزشی را تهیه و امکانات لازم را آماده نمودم. دو نفر از دانش آموزان کلاس که در درس فیزیک درسال گذشته بهترین نمره را کسب کرده بودند و در سال جاری نیز در این درس موفق و فعال بودند را به عنوان معلم یار فیزیک انتخاب کردم و سپس برای دانش آموزان وظایف هر یک را توضیح دادم و از دانش آموزان خواستم تا اشکالات خود را از این دو نفر بپرسند؛ بر این باور هستم که دانش آموزان زبان یکدیگر را بهتر میفهمند، پس یادگیری دانش آموزان از یکدیگر راحتتر خواهد بود.از دانش آموزان خواستم تا پس از این برای حل تمرینها از کتابهای گام به گام و جزوهی سالهای گذشته استفاده نکنند و خود تا جایی که میتوانند برای حل آنها تلاش کنند.
در مواردی که در حل با مشکل برخورد میکنند به معلمیارها مراجعه کنند. به آنان اطمینان دادم که حل کردن یک مسئله حتی به صورت غلط و اشتباه برای من ارزش بیشتری از رونوشت برداری از کتاب یا جزوه دارد.در تدریس، بارها و بارها فرمولها را برای آنان در کلاس تکرار میکردم، مفاهیم فرمولها را توضیح میدادم و سعی میکردم در پایان هر مبحث یا مفهوم کاربرد آن را در زندگی روزمره و یا صنعت و پزشکی یا هر جای دیگر توضیح دهم و حتی مسئلهای نیز در صورت امکان از این کاربرد حل کنم. با مشاهده این کاربردها دانش آموزان درک بهتری از موضوع پیدا میکردند و فهم آن مطلب برایشان آسانتر مینمود.
