بخشی از مقاله
چکیده
هدف از پژوهش حاضر بررسی رابطه بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و درگیري تحصیلی در دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی است. بدین منظور تعداد 270 دانش آموز دختر پیش دانشگاهی از شهر قم با روش نمونه گیري خوشه اي انتخاب شدند و به پرسش نامه هاي استاندارد استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و درگیري تحصیلی پاسخ دادند. داده هاي پژوهش پس از تصحیح و نمره گذاري با استفاده از نرم افزارSPSS 19 و طبق فرضیه هاي پژوهش با روش هاي رگرسیون چند متغیره ي مورد آزمون قرار گرفت و مشخص شد که بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و احساس تعلق به مدرسه با درگیري تحصیلی در زیر مقیاس هاي انگیزش درونی، سازماندهی و و اضطراب از زیر مقیاس هاي استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري با درگیري تحصیلی رابطه معنی داري وجود دارد.
کلمات کلیدي:استراتژي برانگیخته براي یادگیري، درگیري تحصیلی
.1 مقدمه
یادگیري یکی از مهمترین زمینه ها در روانشناسی امروز و در عین حال یکی از مشکلترین مفاهیم براي تعریف کردن است. کیمبل با دیدي وامگرفته از رویکرد رفتارگرایی، یادگیري را به صورت تغییر نسبتاً پایدار در رفتار بالقوه - توان رفتاري - که در نتیجه تمرین تقویت شده رخ می دهد تعریف کرده است - هرنگهان و السن، . - 1379 برخلاف گذشته که تصور می شد توانایی یادگیریهر فرد تابعی از میزان هوش و استعدادهاي اوست، در چند سال اخیر این نظریه در میان روانشناسان قوت گرفته است که با وجود نقش تعیین کننده عوامل ذاتی هوش و استعداد در یادگیري، عوامل غیر ذاتی دیگري نیز در این رابطه مهم قلمداد می شوند. یکی از این موارد استراتژیهاي یادگیري یا به اصطلاح فنی تر استراتژیهاي شناختی فراشناختی است که در چند سال اخیر شاهد پیشرفت زیاد روانشناسان تربیتی در کشف این راهبردها بوده ایم .
بنا به تعریف استراتژیهاي شناختی به هر گونه رفتار، اندیشه یا عمل یادگیرنده گفته می شود که او در ضمن یادگیري مورد استفاده قرار می دهد و هدف آن کمک به فراگیري، سازمان دهی و ذخیرهسازي دانشها و مهارتها و نیز سهولت بهره برداري از آنها در آینده است - واینستاین و هیوم ، . - 1998اصطلاح فراشناخت به دانش ما دربارة فرآیندهاي شناختی خودمان وچگونگی استفادة بهینه ازآنها براي رسیدن به اهداف یادگیري اطلاق می شود - بایلر واسنومن، 1993 ؛ نقل از فیض، . - 1390 منظور از راهبردهاي فراشناختی، تدابیري است جهت انتخاب هوشیارانه روشهاي مناسب، نظارت براثربخشی آنها، اصلاح اشتباهات و درصورت لزوم تغییر راهبردها وجانشینسازي آنها باراهبردهاي جدید - گودوبرافی، 1995؛ نقل از فیض، . - 1390 در بررسی فرآیند یادگیري به طور اعم و استراتژیهاي یادگیري به طور اخص، باید دو مؤلفه مهم شناخت و فراشناخت را مدنظر قرارداد.
استراتژیهاي یادگیري در واقع از بطن نظریات شناختی برخاسته است. الگوي شناختی بیشتر بر فرایندهاي فکري یا ذهنی توجه دارد تا به پاسخ هاي بیرونی یا رفتارهاي مشاهدهپذیر . نظریههاي شناختی به آنچه در مغز می گذرد توجه دارد و به یادگیري به مثابه تغییري در کنش هاي شناختی یادگیرنده می نگرد - کله و چان ،1372؛ نقل از فیض،. - 1390 راهبردهاي یادگیري متمرکز بر افکار، رفتارها، نگرش ها، انگیزش ها و باورهاي واگرا و همگراي دانش آموزان در ارتباط با یادگیري موفق است که می توان با دخالت هاي آموزشی در آن تغییراتی ایجاد کرد. واینستاینوهیوم - 1998 - نقل از فیض - 1390 - هم در مطالعه خود اظهار می دارند که معلمان می توانند از راه آموزش مهارت هاي یادگیري و مطالعه به دانش آموزان خود کمک کنند تا یادگیرندگان موفق تري باشند ودرسرنوشت تحصیلی خود نقش فعالتري ایفا کنند.
در همین راستا بسیاري از پژوهشهاي آموزشی به این موضوع اختصاص دارد که معلمان چگونه باید مطالب درسی را ارائه کنند تا یادگیري به حداکثر برسد در حالیکه نظریه هاي شناخت-گرایی بیانگر این واقعیت است که یادگیرنده عامل اصلی و مهم کسب اطلاعات محسوب میشود. بنابراین می توان گفت یکی از مهمترین عوامل موفقیت تحصیلی دانشجویان و دانش آموزان، آشنایی با مهارتهاي مطالعه و یادگیري است، زیرا اغلب آنان با درك بهتر فرآیند یادگیري می توانند عملکرد تحصیلی خود را بهبود بخشند - موراي، 1998؛ نقل از فیض، . - 1390 تحقیقاتی که در سالهاي اخیر انجام شده اند بیانگر اهمیت راهبردهاي یادگیري در تسهیل فرایند یادگیري، یادسپاري و یادآوري است و نقش تحول شناختی در استفاده از راهبردهاي یادگیري مرورذهنی، بسط دهی، سازمان دهی و نظارت بر درك مطلب را نشان می دهد.
نتایج این تحقیقات بیانگر آن است که راهبردهاي شناختی نیرومندترین اثر را در یادگیري دانش آموزان دارند. یافته هاي پژوهشی دربارة استراتژي هاي یادگیري نشان داده است که استفاده از راهبردهاي یادگیري به افزایش یادگیري یادگیرندگان منجر میشود - بکمان،. - 2002 این اثر به ویژه براي یادگیرندگان یکه به نحوي بامشکلات یادگیري مواجهاند، چشمگیر است. در سال هاي اخیر، مفهوم درگیري تحصیلی از سوي محققان مختلف به کار برده شده است. این مفهوم به کیفیت تلاشی اشاره دارد که دانش آموزان صرف فعالیت هاي هدفمند آموزشی می کنند تا به صورت مستقیم در دستیابی به نتایج مطلوب نقش داشته باشند. از نظر مفهومی، درگیري مدرسه اي هم رفتار دانش آموزان در مدرسه و هم دلبستگی هیجانی یا روان شناختی آنان به مدرسه را شامل می شود - فاین 1993؛ نقل از صابر و همکاران، . - 1392
درگیري در نگرش ها و رفتارهاي دانش آموزان با ملاحظه هر دو جنبه رسمی - مثل فعالیت هاي کلاسی و مدرسه اي - و جنبه هاي غیر رسمی مدرسه مانند ارتباط داشتن با همسالان و بزرگسالان منعکس می شود - رامبرگر، 2001؛ نقل از عرفانی، . - 1388 تینیو - 1975 - در مدل نظري خود براي پیش بینی فرایند ترك تحصیل، نقش میانجی گرانه مشغولیت تحصیلی دانش آموزان را در فرایند ترك تحصیل تبیین کرده است - نقل از حجازي و همکاران، . - 1387 در این پژوهش سعی خواهد با توجه به اهمیت استراتژي براتگیخته شده براي یادگیري و درگیري تحصیلی، به این سوال پاسخ داده شود که آیا بین استراتژي برانگیخته شده براي یادگیري و درگیري تحصیلی رابطه وجود دارد؟
فرضیه پژوهش: بین استراتژي برانگیخته شده براي یادگیري و درگیري تحصیلی در دانش آموزان رابطه وجود دارد.
.2 روش پژوهش
طرح این پژوهش در حیطه تحقیقات توصیفی جاي می گیرد. بدین ترتیب که هیچ کدام از متغیرهاي تحقیق مورد دستکاري واقع نمی شوند و فقط به اندازه گیري و بررسی آنها پرداخته می شود. از آنجایی که در تحقیق حاضر فقط به شناسایی ارتباط بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري با درگیري تحصیلی تاکید می شود. در این پژوهش براي تجزیه و تحلیل داده ها از مدل هاي آماري تحلیل رگرسیون چند متغیري استفاده شده است. جامعه آماري پژوهش حاضر شامل کلیه دانش آموزان دختر پیش دانشگاهی ناحیه 3 شهرستان قم می باشند که در سال تحصیلی 1394-95 مشغول به تحصیل بودند می باشد که به تعداد 5360 نفر می باشد. در پژوهش حاضر روش نمونه گیري به صورت خوشه اي چند مرحله اي" است. پژوهش از نوع مطالعات میدانی است.ابزار مورد استفاده شده در پژوهش حاضر شامل: پرسش نامه استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري:
مقیاس استراتژي هاي برانگیخته شده براي یادگیري توسط گروهی از اساتید دانشگاه میشیگان در سال 1991 ساخته شد. بخش انگیزش که شامل 31 سوال است و هدفهاي دانش آموزان و باورهاي ارزشی آنها را اندازه گیري می کند و بخش استراتژي هاي یادگیري که 31 سوال آن مربوط می شود به استفاده دانش آموزان از استراتژي هاي مختلف شناختی و فراشناختی و 19 سوال آن مربوط می شود به منابع مدیریت و نظارت. این مقیاس شامل 81 گویه است که دانش آموزان هر گویه رامطالعه کرده و احساس فعلی خود را بر روي یک مقیاس 7 درجه اي رتبه بندي می کنند. هماهنگی دورنی خرده آزمونهاي این پرسشنامه ازطریق ضریب آلفاي کرونباخ محاسبه شده بطوریکه ضریب آلفاي کرونباخ براي عامل جهت گیري هدفی درونی 0/74، جهت گیري هدفی بیرونی 0/62، ارزش تکلیف0/90، کنترل باورهاي یادگیري 0/68 ، خودکارآمدي براي یادگیري و ارائه 0/93، آزمایش اضطراب0/73، بسط 0/76، مرورذهنی0/69، سازمان دهی0/64 ، تفکر انتقادي0/80، خودتنظیمی فراشناختی0/79، محیط و زمان مطالعه0/76، تلاش براي خودتنظیمی0/69، کمک طلبی 0/52و یادگیري با همکلاسی 0/76بدست آمد.
و ضریب اعتبار پرسشنامه 81 سوالی از طریق فرمول کلی آلفاي کرونباخ 0/957بدست آمد . براي روایی سازه از روش تحلیل مؤلفه هاي اصلی استفاده شد. نتایج نشان داد که پرسشنامه مذکور از شش عامل اشباع شده است . این شش عامل بر روي هم 40/9 درصد کل واریانس متغییرها را تبیین می کند. به منظور بررسی روایی سازه مقیاس و بررسی این مطلب که مقیاس استراتژیهاي برانگیخته شده براي یادگیري از چند عامل اشباع شده است، از روش تحلیل مؤلفههاي اصلی استفاده شد. بدین منظور ابتدا مفروضه هاي تحلیل عاملی یعنی میزان KMO - کفایت نمونه برداري - ، دترمینان ماتریس همبستگی و معناداري مشخصه کرویت بارتلت مورد بررسی قرار گرفت، که نتایج نشان داد اجراي تحلیلعاملی براي داده هاي بدستآمده قابل توجیه است - فیض، . - 1390 از طرفی آلفاي کرونباخ گزارش شده براي استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري در پژوهش حاضر 0/966 گزارش گردید.
پرسشنامه درگیري تحصیلی در سال 1391 توسط زرنگ معرفی شد. بدین صورت که ابتدا مولفه هاي درگیري تحصیلی، درگیري شناختی، درگیري انگیزشی، درگیري رفتاري و گویه هاي متناسب با آنها که 45 گویه بود و از مبانی نظري - مدل نظري لینن برینک و پینتریچ - استخراج شد و پس از اینکه با افراد صاحبنظر مصاحبه انجام شد به 41 گویه تقلیل یافت . و بعد براساس گویه ها عباراتی تنظیم و در یک مطالع مقدماتی پرسشنامه اي با 38 گویه اجرا شد. روایی پرسشنامه درگیري تحصیلی، از طریق روایی صوري و محتوایی به شیوه داوري تخصصی و از حیث انطباق با بنیان نظري آن توسط 3 تن از متخصصان علوم تربیتی صورت گرفت. همسانی درونی خرده مقیاس هاي درگیري شناختی 0/84، درگیري رفتاري 0/76 و درگیري انگیزشی 0/86 می باشد.
همچنین پایایی کل پرسشنامه در مرحله نهایی با 38 سوال 0/90 بدست آمد و همسانی درونی خرده مقیاس هاي درگیري شناختی با 0/83 ، درگیري رفتاري 0/73 و درگیري رفتاري 0/80 می باشد که در حدمطلوب و قابل قبول قرار دارند. بنابراین پرسشنامه درگیري تحصیلی و خرده مقیاس هاي آن از ثبات درونی مطلوب و قابل قبولی برخوردار است .محقق در پایان براي تکمیل روایی پرسشنامه و سنجش روایی سازه اي از تحلیل عاملی تاییدي در نرم افرازاستفاده کرد. طبق نتایج بدست آمده و با توجه به شاخص هاي اصلی خی دو براي با 2287/99 درجه آزادي برابر با 628 ، ریشه میانگین مجذورات تقریب با RMSEA برابر با 0/82 و یاRMSEA< 0/5 و همچنین باتوجه به میزان شاخص هاي برازندگی 3 عامل 38 گویه پرسشنامه مطابق با مدل لینن برینک و پنتریج به تایید رسید و مشخص شد که مولفه ها و عبارات این پرسشنامه از بارعاملی مناسبی برخوردار هستند - زرنگ، . - 1391 آلفاي گزارش شده در پژوهش حاضر 0/897 می باشد.
.3 یافته هاي پژوهش
یافته هاي توصیفی پژوهش از این قرار می باشد؛ آزمودنی ها به طور متوسط در پرسشنامه "درگیري تحصیلی" نمره 145/42، که بیشتر از حد متوسط یعنی - 114 - می باشد و با انحراف استاندارد 23/84 بدست آوردند؛ در مورد مقیاس استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري نیز مقیاس هاي "انگیزش درونی و خودراهبري به ترتیب 153/68 - " و - 120/99 بیشترین میانگین را به خود اختصاص داده اند؛ همین طور مقیاس هاي ذکر شده به ترتیب میانگین شامل "سازماندهی، تلاش براي خودتنظیمی، اضطراب و مرور دهنی" که شامل - 60/07 - ، - 42/66 - ، - 23/32 - و - 19/03 - گزارش گردیده است؛ میانگین کلی "استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري" آزمودن ها نیز برابر با 69/85 براورد شده است.
از طرفی نرمال بودن داده ها از طریق آزمون اسمیرنف مورد تایید قرار گرفته است و تمامی پیش فرض هاي مورد استفاده در آزمون تحلیل رگرسیون نیز مورد بررسی قرار گرفته و تایید شده است.فرضیه پژوهش حاضر آزمون این مورد می باشد که بین استراتژي هاي برانگیخته براي یادگیري و درگیري تحصیلی رابطه وجود دارد؛ که با استفاده از تحلیل رگرسیون چندگانه مورد آزمون قرار گرفت؛ که از طرفی پیش فرض هاي مورد استفاده از این آزمون از جمله آزمون دوربین واتسون، رعایت شده و همگی مورد تایید می باشند.
