بخشی از مقاله
چکیده
هنر اسلامی یک هنر آبستره است؛ یعنی هنری است که در حقیقت در همه جای دنیا یک رنگ و نقش دارد و بدین سبب به راحتی قابل شناخت از هنرهای دیگر است. هنر اسلامی توجه را از کثرت به وحدت کیهانی میبرد. آرایش و تزئین همواره جز لاینفک هنر و زیبایی است که همواره در رسیدن به این مهم در تمامی زمینهها به یاری هنرمند مسلمان آمده است. در تمامی دورههای تزئیناتی بنا، بر حسب نیاز، فرهنگ، مکان و زمان مورد استفاده همواره حضور داشته است. بحث هنر و معماری اسلامی بدون پرداختن به تزئینات و نقوش آن ناقص است؛ زیرا تزئینات بخش عمده فضاسازی معماری اسلامی را تشکیل میدهد.
از آنجایی که شهر مجموعهای فرهنگی - کالبدی است که بر اساس نیازها و فعالیتها و رفتارهای ساکنین آن شکل گرفته استو انسانها در آن بسته به نیاز فردی و گروهی خود، الگوهای رفتاری خاص خود را عرضه میکنند. اینگونه اتفاقات رفتاری وابستگی شدیدی به نحوه فعالیت و الگوهای رفتاری استفاده کنندگان از عناصر و مؤلفههای شهری دارد. این عناصر شهری، همانند معماری بناهای دوران اسلامی، برای برقراری ارتباط بیشتر با بیننده نیاز ویژهای به تزئینات و زیبایی دارند. بنابراین پراختن به موضوع برقراری ارتباط میان نقوش اسلامی با مؤلفههای نوین معماری شهری ضروری و حائز اهمیت به نظر میرسد. در مقاله مذکور ابتدا به بررسی نقوش وتزئینات اسلامی در دورههای مختلف پرداخته و بعد از آن میان این نقوش با مؤلفههای نوین شهری ارتباط برقرار خواهیم کرد.
اهداف پژوهش:
1.تأثیرات نقوش تزئینی بر مؤلفههای معماری نوین شهری.
2.ارائه راهکاری جهت برقراری ارتباط بین نقوش تزئینی هنر اسلامی و معماری نوین شهری.
سؤلات پژوهش:
.1 فرهنگ و هنر بومی چه تأثیراتی بر معماری نوین شهری میتواند داشته باشد؟
.2 ارتباط هنر و تزئینات سنتی با معماری نوین شهری به چه نحوی میتواند صورت بگیرد؟
واژگان کلیدی:هنر اسلامی، نقوش تزیینی ایرانی-اسلامی، عناصر شهری، معماری.
مقدمه
خلق هر اثر هنری، بازتاب احساسات و ادراک انسان هنرمند از محیط و زمینههای مورد علاقهاش بوده و آثاری که هنرمند با الهام گرفتن از طبیعت، اعتقادات و ذهنیاتش به وجود می آورد، مظهر فرهنگ و تمدن و پدیدههای حاکم بر زندگی اوست. هنر مستقیماً با جریانات روحی و فکری انسان مرتبط است که آن نیز همواره دستخوش تغییر و تحول است - علیپور،. - 2 :1394 هنر در کلیترین تعریفش در فرهنگ ایرانی و اسلامی روشی است برای معنا بخشیدن به ماده و تزئین تنها راه برای رها شدن ماده از سنگینی دنیوی است. نقوش در هنر ایرانی تنها جنبه تزئینی ندارند، بلکه نماینده معانی و مفاهیم فرهنگی هستند که هنر را به عنوان زبان خود برگزیدهاند و نمادین بودن نقوش بی تردید یکی از پیچیدهترین و متنوعترین نمادگراییهای بشر را شامل میشود.
نقوش و نگارههای تزئینی و از همه مهمتر مفاهیم بنیادی و شاید هم رازآمیز آنها، در طی چند دهه اخیر بسیار مورد توجه قرار گرفته است. آدمی به واسطه نگارهها و شکلهای آرایهای، دریافت درونی خویش را از جهان نمودار میسازد. از این رو هر نقش و نگاری برای بیان مقصودی درونی یا عاملی برای ارتباط با خلق کننده اثر پیرامون خود است، این نگارهها برای ذهن خیالپرور ایرانی مبنایی برای رشد و شکوفایی استعداد هنری ایشان گردید. در معماری، بنا از شکل ظاهری و مفهوم برخوردار است و برای بهرهگیری از معماری خاص یک بنا باید از مفهوم آن الهام گرفت و نه شکل ظاهری بنا؛ و آنچه در معماری مدرن و معاصر مورد توجه قرار می گیرد، حفظ شکل ظاهری معماری اسلامی است.
هنر، چکیدهای از افکار و نیروهای درونی است که به طور هستهای تکامل یافته و به صورت پدیدهای نو و خلاقه و یا به شکل یک اثر بدیع پدیدار میشود. با مشاهده دقیق اثر هنری میتوان به ظرافت و خلاقیت روح خالق آن پی برد - قلمکاری، . - 20 :1389 هنر در ایران به قدمت تاریخ است و معماری و شهرسازی از کهنترین هنرهاست - زارعی، . - 51 :1388 از نظر مذهبی و هدف، آثار معماری ایران پیش از هر چیز مذهبی است - زارعی، . - 52 :1388 معماری آمیخته و فرایندی است از علم و هنر، ذوق و سلیقه، اعتقاد و ایمان و مهارتهای خاص که در راستای تمدن و فرهنگ و در رهگذر تاریخ، زبان گویای زمانه خویش است - کیانی، . - 378 :1389
معماری ایران دارای ویژگیهایی است که در مقایسه با معماری دیگر کشورهای جهان از ارزشی به خصوص برخوردار است. ویژگیهایی چون طراحی مناسب، محاسبات دقیق، فرم درست پوشش، رعایت مسائل فنی و علمی در ساختمان، ایوانهای رفیع، ستونهای بلند و بالاخره تزئینات گوناگون که هر یک در عین سادگی معرف شکوه معماری این سرزمین است - کیانی، . - 1 :1389 هنر و معماری اسلامی برگرفته از زبان قرآن است و عمق و غنای تمدن اسلام را با بهرهگیری از روح معنویت نشان میدهد. این امر به گونهای است که اعتقاد به توحید و ایمان به تعالیم اسلام به عنوان اندیشه زیباییشناسی دین اسلام در معماری اسلامی تجلی مییابد. نقوش و نگارههای تزئینی گاهی پیامدار
