بخشی از مقاله
چکیده:
حفظ بناهای تاریخی موجود در شهر سلطانیه که سند استان زنجان و همچنین سند کشوری بوده و در لیست فهرست آثار ثبت شده جهانی در یونسکو نیز میباشد از ضروریات طراحی شهری در این شهر تاریخی میباشد، لذا اجرای طرحهای بهسازی با محوریت گردشگری به نوعی که شهر نیز از فواید وجود این بناهای پر ارزش در راستای توسعه شهر بهره مند گردد و همچنین بهسازی بافتهای موجود در اطراف اماکن تاریخی شهر که دارای همخوانی لازم با هویت شهر باشد، علل الخصوص جدارههای معابر اطراف ارگ تاریخی که معرف قدمت تاریخی شهر بوده و نشان از معماری اصیل ایرانی است بسیار مهم میباشد.
در این راستا ارائه راهکارهای مناسب در کنار بهسازی سازهها بطور یکه آسیبی به چهره تاریخی شهر وارد نگردد و توسعه شهری نیز در راستای گردشگری و افزایش گردشگر و ماندگاری بیشتر گردشکر در شهر باشد و در راستای شکوفایی اقتصاد شهر نیز موثر واقع گردد، با تدوین ضوابط صحیح و کارشناسی شده و مشارکت مردم در این پروسه امکان پذیر میباشد. نتایج این مطالعات با مشارکت مردم در نظر سنجی و دخالت مردم در این راستا انجامیده و از طریق طرح پرسشنامه و مطالعات میدانی و مراجعه به اسناد کتابخانهای بررسی و نتیجهگیری گردیده است.
مقدمه:
شهر تاریخی سلطانیه با توجه به پذیرا بودن تعداد بالای مسافر و گردشگر در طول سال نیاز به رشد و توسعه در زمینه زیرساختهای عمرانی وگردشگری دارد تا بتواند پاسخگوی چندین هزار گردشگری باشد که در طول سال از این شهر بازدید میکنند. تخریب در داخل محوطه تاریخی ارگ و همچنین ساخت و سازهای ناهمگون انجام گرفته در بیرون و جدارههای اطراف ارگ باعث از بین رفتن هویت تاریخی شهر و حس خاطره انگیزی و تعلق خاطر ساکنان بومی شهر نیز گردیده است.
شهر تاریخی سلطانیه از شهرهایی بشمار میآید که با داشتن وسعت بسیار محدود دارای تعداد کثیری از بناهای تاریخی ارزشمند میباشد و از آنها میتوان به ارگ تاریخی سلطانیه، گنبد تاریخی سلطانیه، حمام سالار امنیه که در داخل خود ارگ جای گرفتهاند و همچنین بنای تاریخی ملا حسن کاشی، بنای تاریخی چلبی اوغلی و تپه ناهور و معبد تاریخی اژدهاتو اشاره کرد. این تحقیق به دنبال این است که چطور میتوان در بافت پیرامونی ارگ تاریخی سلطانیه توسعه را به سمت احیاء گردشگری بوسیله طرحهای نوسازی زودبازده سوق داد؟
ارزشمندی بافتهای تاریخی امری واقعی است نه امری انتزاعی، بافت تاریخی با بناها و آثار خود روایتگر تاریخ گذشتهی شهر است تجسم کالبدی و عینی روابط اجتماعی ساکنین و نشان دهنده تفکرات، فرهنگی کشمکشها، نزاعها، جشنها، اعیاد و روزهای تلخ وشیرین یک جامعه است. وجود آثار و ابنیه و بناهای با ارزش مانند حمام تاریخی سالار، بنای تاریخی ملاحسن کاشی و بنای چلبی اوغلی و... در این شهر باعث ایجاد و شکلگیری هویت مکانی –تاریخی در این شهر تاریخی شده است، بر این اساس میبایست در طراحی و سامان دهی مجموعه به این عناصر هویتی و تاریخی توجه نمود.
- طرح جامع سلطانیه، مهندسین مشاور مآب، - 11 :1389 با بررسی و شناخت نحوه بهره برداری از وضع موجود اراضی و امکان پذیری جانمایی کاربریهای مورد نیاز در محدوده و تدقیق ضوابط ساخت و ساز جهت هدایت احیای بافت واجد ارزش هسته مرکزی شهر در سالهای آتی پرداخت. با توجه به موضوع پروژه مبنی بر ارائه طرحهای بهسازی زود بازده به منظور توسعه گردشگری چند نقطه هدف در پروژه مشخص و پیشنهادات برای آن نقاط مطرح گردیده است.
محدوده اصلی اطراف ارگ تاریخی شهر سلطانیه میباشد که گنبد سلطانیه و حمام سالار در آن قرار گرفته است و ارزش تاریخی زیادی دارد و در مراحل بعدی مسیرهای منتهی به تپه تاریخی ناهور و بنای تاریخی ملا حسن کاشی و بنای تاریخی چلبی اوغلی میباشد. شهر سلطانیه یکی از شهرهای تاریخی ایران به شمار میآید و قدمت این شهر با بیش از 700 سال نشان از فرهنگ و تمدن و آثار تاریخی آن نشان از معماری اصیل و با ریشه قوی میباشد توسعه این شهر بر اساس اصول فنی و با رویکرد حفظ بافت تاریخی نه تنها به لحاظ ضرورت ایجاد محیطی مطلوب برای زندگی شهروندان در مقیاس محلی دارای اهمیت است، بلکه توسعه کیفیت کالبد شهر در مقیاس ملی و فرا ملی نیز ضروری بوده و میتواند معرف فرهنگ و زندگی اجتماعی و شهرنشینی ایران به مهاجرین و توریستهایی که از سایر کشورهای جهان به این شهر میآیند نیز باشد.
به تبع این خصوصیات، ارتقاء کیفیت محیطی فضاهای شهری بالاخص در هسته تارخی و حوزههای همجوار گنبد میتواند تبلور نمادین جلوه تارخی بر سیمای شهر، برزندگی اجتماعی، بهداشت عمومی و نظم اجتماعی باشد. این در حالی است که در برخورد با شهر در گذشته بر توسعه کمی شهر سلطانیه در سطح و عدم توجه به ارزشهای فضایی بافت قدیم توجه شده است و با بهرهگیری از نوگرایی به عنوان یک ارزش، عدم شکلگیری ساختمانهای عمومی با ارزش معماری در شهر و عدم توجه به عناصر هویت بخش در سطح شهر به همراه استقرار کاربریهای نامتجانس در فضاهای شهری و استقرار کاربریها در مناطقی که کارکرد آنها نامتجانس است کیفیت فضاهای با ارزش شهری را کاهش داده است.
تهیه طرحهای هادی و جامع یکسان برای کل شهر و عدم توجه به ابنیه با ارزش و بافتها و محلات تارخی به صورت ریز و دقیق نشان از عدم توجه به ارزشهای کالبدی، فضایی میباشد. شهر در طول زمان رشد میکند و در این فرایند رشد میادین، گذرها، محلات، بازار و مرکز شهر به تدریج شکل میگیرند شهر در رابطه با شهروندان خویش قرار میگیرد. آنها در شهر زندگی میکنند و آن را تغییر میدهند. این کنش متقابل میان شهر و شهروند در بستر زمان است که هویت یک شهر را میسازد. در مقیاس خرد، محله به عنوان اولین پایه سازمان کالبدی-فضایی شهر شناخته میشود.
از این رو انتظام و سازمان یابی محلات میتواند به عنوان معیاری جهت سنجش انسجام سازمان فضایی – کالبدی یک شهر در نطر گرفته شود. هرچه رشد یک محله و توسعه آن با رشد ساکنان محله همگامتر باشد به همان میزان روابط متقابل میان این دو قویتر و از آن رو تصویر ذهنی ساکنان آن محله از مکانی که در آن زندگی میکنند قویتر میشودبه این ترتیب در مقیاس کلان نیز هرچه یک شهر و سازمان کالبدی –فضایی منسجمتر و خواناتری برخوردار است و از سوی دیگر تصویر ذهنی شهروندان از شهر قویتر و سازمان یافتهتر است.
ویژگیهای کالبدی اولین عامل از میان عواملی است که موجب تشخیص یک محله از سایر محلات یک شهر میشود. کالبد به عنوان یک عامل بصری اولین عنصر شکل دهنده تصویر ذهنی است. سبک معماری، فرم متمایز عناصر شاخص محله، تراکم و دانه بندی واحدها، رنگها و مصالح بکاررفته، فرم فضاها و عرصههای عمومی مانند گذرها و میادین و در آخر چشم اندازها و عناصر طبیعی وییگیهایی هستند که هر کدام به تنهایی و یا مجموعهای از آنها به عنوان عواملی جهت تشخیص یک محله شناخته میشوند.
