بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
تفکّر خلاّق
یکی از مهمترین وجوه تمایز انسان از دیگر موجودات قدرت تفکّر و خلاّقیت اوست. قدرت دستکاری در ذهن و پدیدههاست، قدرت کشف و تولید ابزار و اندیشههای جدید است، که همه اینها به نوعی خلاّقیت است. همه انسانها کم و بیش خلاّقا ند و این توانایی همچون انواع هوش با درجات متفاوت در همه ما وجود دارد، مهم آن است که بتوانیم آن را شکوفا نموده، توسعه دهیم و به خدمت بگیریم.
تفکّر خلاّق میتواند بهترین سلاح مبارزه با مشکل نیز قلمداد شود.
افرادی که تفکّر خلاّق را در خود شکوفا نکردهاند تا به کوچکترین مشکلی میرسند، میگویند «اَه» باز یک مشکل!
در صورتی که انسانهای خلا ق این نگرش منفی را تسلیم شدن قبل از جنگ میپندارند، زیرا معتقدند مشکل نه تنها مزاحمت نیست بلکه مبارزهای برای کشف راهحل است.
در داستان «پولیانا» میخوانیم او دختر کوچکی بود که در روز تولدش منتظر بود عروسکی را از فرستادهای دریافت کند. زنگ درب به صدا درآمد و پیکی جعبهای را به او تحویل داد، در پوست نمیگنجید، درب آن را با شوق گشود و از دیدن چوبدستی در جعبه متحیر شد، مدتی در بین همهی اعضای خانواده سکوت سنگینی حاکم شد، ناگاه پدر سکوت را شکست و به دختر نزدیک شد و به او یاد داد که ، حال ببینیم در این اتفاق چه چیزی میتوان یافت که از آن خوشحال شویم؟
پس از مدتی فکر کردن پولیانا با صدای بلند گفت : «آهان» یافتم، میگذارم کنار اتاقم و با نگاه کردن به آن خوشحال میشوم که من نیازی به آن ندارم و خدا را شکر میکنم.
تفکّر خلاّق میتواند به ما بیاموزند که حتی وقتی با حادثهای ناگوار برخورد کردیم، چگونه احساس بد و منفی خود را به احساس خوب و مثبت تبدیل کنیم.
اسلاید 3 :
انواع تفکّر :
تفکّر خلاّق با تفکّر واگرا رابطهی مستقیم دارد.
افراد با تفکّر واگرا سعی میکنند پدیدهها و امور و افکار را آنچنان که هستند به راحتی نپذیرند، بلکه نگاه متفاوتتری داشته باشند و از قالبهای فکری همسان دور شوند، به عبارتی پدیدهها را با چشم و منظر دیگری نگاه کنند به نقل سهراب سپهری :
چشمها را باید شست، جور دیگر باید دید چترها را باید بست، زیر باران باید رفت
اما در تفکّر همگرا، فکرهای جدید و نو کمتر در آن راه پیدا میکند، امور و پدیدهها را آنچنان که هستند میبینند و میپذیرند.
تفکّر همگرا
تفکّر واگرا
تعریف مهارت تفکّر خلاّق :
مهارتی است که شخص از تلفیق مهارتهای حل مسئله و تصمیمگیری از افکار یا روابط نو برخوردار شده و قدرت کشف و انتخاب راهحلهای جدید را پیدا میکند.
اسلاید 4 :
مراحل تفکّر خلاّق :
آمادگی : در این مرحله افراد به امور و پدیدههای مختلف زندگی دقت و توجه بیشتری پیدا میکنند به حدی که گاهی پدیدههای زندگی مدتهای طولانی ذهن شخص را به خود مشغول مینماید.
مطالعه : در این مرحله فرد با بررسی و مطالعه بیشتر روابط بین پدیدهها را بهتر درک میکند.
تغییر : در این مرحله شخص به نوع روابط بین پدیدهها که ذهن او را به خود مشغول کردهاند پی برده و با طرح سؤالهای مختلف در ذهن به نقد و بررسی آن میپردازد.
پختگی : در این مرحله شخص با گذار از مراحل قبلی به درک و شناخت عمیقتری از روابط بین پدیدهها میرسد و گویی پدیدهها جزئی از وجودش شده است.
اشراق : در این مرحله شخص به پاسخهای ناگهانی دست پیدا میکند، معمولاً با کلماتی نظیر «آهان» ، «یافتم» . متجلی میشود.
وارسی : در این مرحله فرد به بررسی بهترین ایدهای که در مراحل قبلی به آن رسیده است میپردازد تا صحت و سقم و درستی آن را مشخص نماید.
اجرا : در این مرحله فرد افکار یا ایدههایی که مورد تأیید واقع شدهاند را به مرحله اجرا در میآورد.
اسلاید 5 :
ویژگیهای افراد دارای تفکّر خلاّق :
راههایی را جستجو میکنند که از طریق آن بتوانند فکر خود را به سوی ایدههای نو و تازه هدایت نمایند.
به همهی جوانب یک موضوع و مسئله توجه دارند.
در حل یک مسئله تمرکز حواس بیشتری را از خود نشان میدهند.
فکرهای بِکر (دست نخورده و نو) را بیشتر از دیگران از خود نشان میدهند.
به راهحلهایی میاندیشند که ممکن است از دیدِ دیگران اهمیت چندانی نداشته باشد.
از ربط ایدهها و تجربیات مختلف، نتایج جدیدی را میگیرند.
افکار و عقاید خود را به راحتی مطرح میکنند و از مواجه با عقاید مختلف استقبال میکنند.
اسلاید 6 :
برای حل مسایل و مشکلات، راههای مختلف را بررسی و تا رسیدن به نتیجهی دلخواه تلاش میکنند.
خود را محدود به نظرات دیگران نمینمایند، حصار آن چه بوده وهست را میشکنند.
همواره کنجکاو بوده و در جست و جوی اطلاعات جدید و نو هستند.
از قدرت تصویرسازی ذهنی بالایی برخوردارند تا حدی که به تفکّرات خود، عینیت میبخشند.
مثبتنگر و پر انرژی هستند.
معمولاً برای هر سؤالی آمادگی ارائه پاسخهای مختلف را دارند.
سؤال و جوابهای غیر عادی و عجیب و غریب در آنها بیشتر دیده میشود.
اسلاید 7 :
چگونه تفکّر خلاّق را در خود و دیگران پرورش دهیم؟
(راهکارها) :
اطلاعات و تجارب خود را در موقعیتهای مختلف گسترش دهیم.
از دیگران و کودکان سؤالهایی را بپرسیم که پاسخهای متعدد داشته باشد.
اگر سؤالهای غیر معمولی از سوی دیگران مطرح میشود، سعی کنیم تا با همکاری خودشان پاسخهای جدید و نو را کشف کنیم.
رفتارها و الگوهای افراد خلاّق مثل ابوعلی سینا، دکتر حسابی و . را سرمشق زندگر قرار دهیم.
از فنون ویژه تفکّر خلاّق مانند «بارش فکری» به خوبی استفاده نماییم. (حمله ذهنی به یک موضوع را بارش فکری میگویند.)
اسلاید 8 :
تصورات ذهنی خود و دیگران را تقویت کنیم، زیرا تصویرسازی کمک میکند نا اطلاعات در حافظهی بلند مدت بیشتر ذخیره شوند، برای مثال اگر فرزندمان داستانی از دایناسورها را میخوا ند، از او بخواهیم تصور کند که میان جنگل قرار دارد، به صدای آنان گوش دهد، بزرگی جثهاش را در نظر بگیرد، صدای پای آنان را بشنود و . .
در نوشتن داستان یا کشیدن نقاشی و . به جای استفاده از نمونه (مُدل) از طرحهای خلاّق ذهن خود استفاده کنیم.
آنچه را که میخوانیم، میبینیم و میشنویم، مهمترین نکات آن را یادداشت نماییم.
هر فکر جدیدی که به ذهن ما میرسد، بنویسیم. (افکار خود را روی کاغذ بیاوریم.)
اجازه دهیم هر سؤالی را از ما بپرسند و سؤالات آنان را جدی بگیریم.
اسلاید 9 :
بازیهای فکری، ساخت اشیاء با گِل، مجسمهسازی، نقاشی و داستان نویسی موجب شکوفایی ذهن و خلاّقیت میگردد.
طرح سؤالهای باز و تکمیل جملات و داستانهای ناتمام در رشد تفکّر خلاّق مؤثر است.
به عقاید دیگران (به ویژه کودکان و نوجوانان) احترام بگذاریم و اجازه دهیم که تا حد ممکن کارهایشان را با ذوق و سلیقه خود انجام دهند.
ابتکار و تخیل را باور داشته باشیم تا زمینهی بروز فعالیتهای خلاّق در جامعه فراهم شود.
سعی کنیم پاسخهای ما در مقابل سؤالات دیگران به گونهای باشد که او را به سؤالهای جدیدتری هدایت کنیم.
اسلاید 10 :
فرصت ابتکار و نوآوری را در خانواده و مدرسه و محل کار به دیگران بدهیم.
از موقعیتهایی مانند مسافرت، بازدید از موزهها، رفتن به مکانهای تفریحی و فرهنگی جهت آموزش تفکّر خلاّق استفاده کنیم.
احساس امنیت، شادی و آرامش از عوامل شکوفایی تفکّر خلاّق است، آن عوامل را از خود و دیگران دریغ نکنیم.
هوش، استعداد، مهارت و تلاش جدی، بخشی از عوامل رشد خلاّقیت است اما ضروری است به ایجاد انگیزه نیز توجه ویژهای داشته باشیم.
توانایی دیگران حتی کودکان را بپذیریم و باور داشته باشیم که هر فرد موجودی منحصر به فرد است و مثل و مانندی ندارد.
وقتی کار و فکر جدید و خلاّقانهای را از دیگران مشاهده کردیم با تشویق؛ خوشحالی و شادی خود را ابراز کنیم.
اسلاید 11 :
تمرینهایی برای رشد تفکّر خلاّق :
تمرین ا
افراد را به دو گروه تقسیم میکنیم.
از گروه اول میخواهیم هر کدام یک کلمه به دلخواه بنویسند و در یک ظرف بریزند.
از گروه دوم میخواهیم هر کدام یک مسئله بنویسند و در یک ظرف بریزند.
تمرین 2
سه شیء را ذهنی انتخاب میکنیم و از گروه میخواهیم که بیان کنند با این اشیاء چه چیزهایی را میتوانند بسازند.مثلاً با دو درب بطری و یک خودکار و یک صفحه کاغذ باطله چه چیزهایی میتوان ساخت؟
بر حسب تصادف از ظرف گروه اول یک کلمه و از ظرف گروه دوم یک مسئله بر میداریم و میخواهیم که هر کس با آن کلمه انتخاب شده پاسخی را برای آن مسئله انتخاب شده آماده و بخواند.
اسلاید 12 :
تمرین 3
از گروه میخواهیم با حروف خلاّقیت کلمههایی بسازند که به موضوع خلاّقیت مرتبط باشد.
و یا با حروف کلمات .
تمرین 4
به افراد میگوییم اگر در گرمای تابستان در مزرعه کلاه نداشته باشند از چه چیزهایی به عنوان جایگزین میتوانند استفاده کنند؟
اگر در بیابان با شکستگی پا مواجه شوند چه کارهایی میتوانند انجام دهند؟
اسلاید 13 :
نکتهها :
نماز مهمترین وسیله، در برانگیختن احساسات و توانایی خلاّقانه انسان است.
اندیشیدن تا زمانی که با عمل همراه نباشد خلاّقانه نیست.
ذهن مانند چتر نجات است، فقط وقتی باز باشد عمل میکند.
آوینموس
انسانهای خلاّق به جای آنکه به تاریکی لعنت بفرستند یک شمع روشن میکنند.
