بخشی از مقاله
مقدمه
منبت کاری شاخه ای از صنعت چوب می باشد که یک فن توام با هنر به شمار می آید. منبت کاری در صنایع چوب یک کار تزئینی می باشد امروزه دستگاه های پیشرفته کامپیوتری CNC کار منبت را به خوبی و براحتی انجام می دهند بدون کوچکترین خطا با وجود این هنوز کار دست ارزش خود را از دست نداده و در میان مردم دارای جایگاه خاص خود می باشد و استفاده از چوب در ایران به دوران عصر حجر مربوط می شود و یکی از مراحل مهم در منبت کاری انتخاب چوب می باشد که باید چوب بدون گره و باختگی باشد و چوبی مناسب برای کنده کاری می باشد که دارای بافتی ریز و محکم باشد که معمولا از چوب های پهن برگان جنگلی استفاده می شود. در ایران نیز در زمان هخامنشیان منبت کاری رواج داشته است که در زمان ساسانیان به اوج هنری خویش می رسد. شهرستان آباده از استان فارس،به عنوان یکی از شهرهای فعال در ضمینه منبت و منبت کاری به شمار می آید. این پژوهش، از آن حیث حائز اهمیت است که چند عنصر اساسی در یکی از هنرهای دستی مردم آباده را مورد مداقه تجزیه و تحلیل و ت احدودی بررسی تطبیقی را مدنظر قرار می دهد. هنر منبت کاری آباده یکی از هنرهای مشخص مردم آباده و از هنرهای ظریف، بومی، مذهبی و تاریخی و مهمتر از همه علمدار نهضت زیبایی شناختی، ذوق و قریحه ی بومیان ساکن در آباده می باشد، از میان هنرمندان این گرایش در ایران به شمار می آید. فلذا بررسی، تجزیه و تطبیق و بازنگری و در نهایت شناسایی روابط علّی و معلولی آن به منظور معرفی، ارائه و جلب توجه دانشمندان حوزه مردم شناسی هنر، مردم، مسئولین و تشویق علاقه مندان جوان آباده و ایران در راستای ابقاء و بین المللی نمودن این هنر به شمار می آید.
پیشینه تحقیق
این پژوهش با تکیه بر مطالعات ضروری پیرامون موضوع مورد بحث در شهرستان آباده و نقش منبت در این شهرستان ملزم به بررسی تحقیقات انجام شده داخلی و خارجی گردیده و در این راستا به یافته های گوناگون دست پیدا کرده،اما نظر به اینکه مطالعات میدانی در حوزه مردم شناسی را حتی پیرامون یک موضوع واحد انحصاری نبوده و نخواهد بود می کوشد که نتایج تازه تری را ارایه دهد.
1
کیان مهر قباد و همکاران((1384، در مقاله ای به بررسی تاریخی تاثیر ایدئولوژی صفویان بر شکل گیری منبت کاری سبک صفوی می پردازد. از آنجا که سبک منبت کاری صفوی در دوران شاه طهماسب به کمال خود می رسد، از این رو در این پژوهش آثار منبت اجرا شده در زمان وی با مشاهده میدانی مورد تحلیل قرار گرفته و ریشه های اعتقادی آن تطبیق داده شده است.
در بررسی تحلیلی اثر موجود به این نتیجه می رسیم که هنرمندان منبت کار دوران شاه طهماسب برای تبیین سبکی در هنر منبت ایرانی به نام سبک صفوی از ویژگیهایی که اشاره به سه نوع مضمون یعنی تشیع، اثنی عشری، تصوف و فرهنگ ایران باستان دارد، استفاده نموده اند. به کارگیری این سه ویژگی با سه رکن اصلی ایدئولوژی صفویان مطابقت دارد و اشاره به این موضوع می کند که آنچه منبت سبک صفوی را به وجود آورده ریشه در اعتقادات آنان دارد.
با بررسی آثار موجود در می یابیم که، اصول زیبا شناسی منبت کاری صفوی نه تنها از لحاظ مفاهیم ریشه در باورهای هنرمندان آن دارد بلکه به لحاظ تجسمی نیز توانسته با ایجاد تحولات و ابداعات بر وحدت و جاذبه بصری این رشته هنری بیافزاید. این ویژگی نه تنها سبک مذکور را به وجود آورده بلکه می تواند در هر زمان جهت بالا بردن کیفیت هنری این رشته بکار آید. هنر منبت کاری ایران در زمان حکومت شاه طهماسب مانند اوضاع سیاسی و اجتماعی آن در طی چند مرحله شکل گرفته و رشد نمود. از این رو می توان هنر منبت کاری این دوره تاریخی را از نظر میزان رشد و تحولات هنری به سه مقطع زمانی تقسیم نمود.
پرسش های تحقیق:
1. چرامنبتکاری آباده درایران سرآمداست؟
2. آیا صنعت برتکنولوژی بامنبت کاری سنتی آباده همراهی کرده یامقابله؟
3. وضعیت گذشته، اکنون و آینده منبت کاری در آباده به چه صورت بوده و خواهد بود.
4. نقش تاثیرجهانی شدن برمنبت کاری آباده چگونه خواهدبود؟
5. ارتباط منبت در فرهنگ مردم آباده چیست؟
مفاهیم اساسی تحقیق
هنر:1 هنر، یکی از بارزترین جلوههای اسرارآمیزفرهنگ وتمدن انسانی است که همواره برحیات انسانی سایه افکنده است. هرجاکاوشهای تاریخ تمدن وباستانشناسی،نشانی ازتمدن وفرهنگ بشری وتجلی آن کشف میکند، در هرسرزمینی که تمدنی به عرصه ظهورمیرسد،آثارومظاهرگوناگون هنری،اعجاب پژوهشگران تاریخ تمدن وهنررابرانگیخته است ورموز ناپیدای آن،حکیم ان رابه اندیشه وتأمل فروبرده است. یک محقق تاریخ هنر، با مطالعه آثارهنری وجلوههای آن،سیمای روشنی ازتمدن وفرهنگ بشری درسرزمینهای پیشین به نمایش میگذارد.
صنایع دستی:
صنایع دستی به مجموعه ای از ((هنر- صنعت ها)) اطلاق می شود که به طور عمده با استفاده از مواد اولیه بومی و انجام قسمتی از مراحل اساسی تولید به کمک دست و ابزار دستی موجب تهیه و ساخت محصولاتی می شود که در هر واحد آن ذوق هنری و خلاقیت فکری صنعت گر سازنده به نحوی تجلی یافته و همین عامل وجه تمایز اصلی این گونه محصولات از مصنوعات مشابه ماشینی و کارخانه ای است.(یاوری، (11 :1382 منبت کاری:1 منبت عبارت از کنده کاری و برجسته کاری چوب بر طبق طرح ها و نقوش مورد نظر است در رشته
منبت سنتی که از دیرباز در اباده فعال بوده و هست از چوب هایی با بافت ریز و منسجم استفاده می گردد همچون گردو،
1مقاله مجتبی مطهری الهامی 1386/08/06
1relief work monabat
2
گلابی، عناب، نارنج. هنرمند منبت کار می بایستی کلیه مراحل کار از قبیل طراحی و کنده کاری و پرداخت را خود انجام دهد.
انسان شناسی: انسان شناسی علمی است که موضوع آن،مطالعه و شناخت علمی انسان است. انسانی که عجیب ترین راز هستی را دربر دارد حیرت انگیز بودن آن در قدرت بازوان یا زیبایی قامتش نیست بلکه در نیروی آفرینندگی و استعداد بی پایانش نهفته است دو اصطلاح انسان شناسی2 و مردم شناسی3 که در مفهوم و موضوع به مسائلی متفاوت اطلاق می شوند. در کشورهای آمریکا و انگلیس انسان شناسی به مجموعه ی مطالعات درباره ی انسان (اعم از جسمانی، اجتماعی، تاریخی و فرهنگی) اطلاق می شود در صورتی که در فرانسه اصطلاح انسان شناسی معمولا برای مطالعات جسمانی و نژادی و مردم شناسی برای زمینه اجتماعی و فرهنگی به کار می رود.
آباده:3 آباده بر گرفته از واژه آپاتیه به معنای دایر - معمور - مسکون - پر جمعیت و با اضافه شدن (ه) به آخر آن محل آباد را می رساند که به استناد کاوش های باستان شناسی سکونت در محدوده فعلی آباده به هزاره اول قبل از میلاد بر می گردد. کردهای چادر نشین در دوره هخامنشی نخستین کسانی بودند که در دشت های باستانی ایزدخواست و قصر بهرام در سورمق اسکان یافته اند. شهرستان آباده با وسعت 7500کیلومتر مربع در شمال استان فارس با مرکزیت شهر آباده قرار دارد این شهرستان از شرق به شهرستان اقلید و شهر سمیرم و از شمال به استان اصفهان متصل است .شواهد مطمئنی از شکوفایی فرهنگی و تمدن در این گستره جغرافیایی می باشد.
روش تحقیق: همان طور که می دانیم یکی از مباحث مهمی که در تحقیقات علوم اجتماعی با آن مواجه هستیم، بحث روش تحقیقی می باشد که این مفهوم در واقع شامل شیوه هایی می شود که از طریق آنها اطلاعات و داده ها جمع آوری می شوند و از نتیجه آنها دانش حاصل می شود. روش شناسی در هر پژوهش از مهم ترین بخش های آن است، یک پژوهشگر برای رسیدن از شواهد موضوع به نتایج قابل تعمیم، باید شیوه ها و تدابیری را در نظر بگیرد تا بتواند داده های گردآوری شده را تحلیل کرده و به نتیجه علمی برساند، این شیوه ها و تدابیر، روش شناسی پژوهش را تشکیل می دهد. با توجه به اینکه دانش در زمینه کدام یک از علوم حاصل می شود، روش پژوهش یا تحقیق متفاوت می شود. آنچه در انسان شناسی بسیار اهمیت دارد و راجع به آن همیشه صحبت شده، بحث اتخاذ دیدگاهی کل نگر نسبت به پدیده فرهنگی می باشد به این معنا که محقق نه تنها باید آن پدیده را به صورت کلی و همه جانبه بررسی کند بلکه باید ارتباط آن را با سایر اجزا هم در نظر گیرد که این دیدگاه حاصل نمی شود مگر اینکه آن پدیده به صورت عمیق مورد مطالعه قرار گیرد و این تنها با به کار بستن روش های کیفی4 در تحقیق امکانپذیر می باشد.
